Για την συνάντηση του πρωθυπουργού με αντιπροσωπεία αγροτών – Γράφει ο Δρ. Σίμος Ανδρονίδης

Με απόφαση τους, που εν προκειμένω ελήφθη πριν από λίγες ημέρες, οι αγρότες συνεχίζουν τις κινητοποιήσεις τους, προσθέτοντας ένα νέο αίτημα στα ήδη υπάρχοντα. Και ποιο είναι αυτό το αίτημα; Η πραγματοποίηση μίας συνάντησης μεταξύ του πρωθυπουργού και προέδρου της Νέας Δημοκρατίας Κυριάκου Μητσοτάκη με αντιπροσωπεία αγροτών.

Στο Μέγαρο Μαξίμου. Σε αυτό το πλαίσιο, δύναται να αναφέρουμε πως αυτό το αίτημα (συνάντηση με τον πρωθυπουργό και διατύπωση ενώπιον του, των προβλημάτων-αιτημάτων τους), δεν το είχαν θέσει επί τάπητος όλο αυτό το χρονικό διάστημα που βρίσκονται στους δρόμους.[1]

Eνώ αρχικά είχε διαφανεί πως ο πρωθυπουργός είναι διατεθειμένος να συναντήσει μία αντιπροσωπεία αγροτών την Δευτέρα 12 Φεβρουαρίου, τελικά, η συνάντηση μαζί τους θα πραγματοποιηθεί την επόμενη ημέρα. Την Τρίτη 13 Φεβρουαρίου. Ποιοι ήσαν οι λόγοι που ώθησαν σε αυτή την αλλαγή ημερομηνίας; Ας το δούμε αναλυτικότερα.

Ο πρώτος και βασικός λόγος ήσαν το ό,τι ο πρωθυπουργός εκνευρίστηκε, έστω και ελαφρά, από την επιμονή των αγροτών και από την πρόθεση τους  να συνεχίσουν και σε ένα δεύτερο επίπεδο, να κλιμακώσουν τις κινητοποιήσεις τους, αποκλείοντας κομβικής σημασίας οδικά δίκτυα.

 Ο ελαφρύς εκνευρισμός του πρωθυπουργού αρκούσε ώστε να τον οδηγήσει στο να αλλάξει την ημέρα της συνάντησης του με μία αγροτική αντιπροσωπεία. Και ένα ενδιαφέρον, από θεωρητική σκοπιά, ερώτημα, είναι το ακόλουθο.[2]

Οδήγησε αυτός ο εκνευρισμός τον πρωθυπουργό (από την στιγμή μάλιστα όπου προχώρησε σε λελογισμένες διευκολύνσεις προς αυτούς), στο να αμφιταλαντευθεί μεταξύ πραγματοποίησης και μη πραγματοποίησης της συνάντησης; Όχι, είναι η απάντηση μας.

Ο δεύτερος λόγος που ώθησε τον πρωθυπουργό να αλλάξει ημερομηνία συνάντησης με την αγροτική αντιπροσωπεία, είναι το ό,τι με αυτόν τον τρόπο επεδίωξε να κερδίσει έστω και ελάχιστο χρόνο, προκειμένου να προετοιμαστεί κατάλληλα.

Προκειμένου να είναι σε θέση εξ αρχής να τους πει πως δεν υπάρχει το δημοσιονομικό περιθώριο για επιπλέον παροχές και διευκολύνσεις.

Κατ’ αυτόν τον τρόπο λοιπόν, ο πρωθυπουργός προσφέρει την ευκαιρία και στους αγρότες να συνειδητοποιήσουν πως κάποια εξ αυτών που θα ακούσουν κατά την διάρκεια της συνάντησης τους στο Μέγαρο Μαξίμου, δεν θα ηχούν ευχάριστα ‘στα αφτιά τους’.[3]  Πλέον, στο σημείο όπου έχουν φθάσει τα πράγματα, ένας βασικό διακύβευμα για την κυβέρνηση και για τον πρωθυπουργό προσωπικά, καθίσταται το τέλος των κινητοποιήσεων. Μία ανοιχτή, ειλικρινής συζήτηση εντός της οποίας θα διαφανεί εκ νέου ποια είναι τα όρια, μπορεί να επιτύχει κάτι τέτοιο.

Ο τρίτος λόγος[4] που εντοπίζουμε, άπτεται του προγράμματος και δη του βεβαρημένου του προγράμματος (ίσως ο πιο ‘πεζός’ λόγος), κάτι που σημαίνει πως άλλαξε την αρχική ημερομηνία συνάντησης και επέλεξε την Τρίτη 13 του μηνός, ακριβώς διότι το πρόγραμμα του αυτή την ημέρα είναι λιγότερο φορτωμένο συγκριτικά με την Δευτέρα και τις υπόλοιπες ημέρες της εβδομάδας.

 Επειδή οι αγροτικές κινητοποιήσεις που έχουν πραγματοποιηθεί την περίοδο της Μεταπολίτευσης είναι ουκ ολίγες, θα άξιζε τον κόπο να διεξαχθεί μία έρευνα προσανατολισμένη στο ποιες είναι οι κατηγορίες των αγροτών που ξεχωρίζουν στις αγροτικές κινητοποιήσεις, δίνοντας τον τόνο; Είναι οι βαμβακοπαραγωγοί; Είναι οι καπνοπαραγωγοί; Οι παραγωγοί[5] σιταριών, μήλων και ροδάκινων; Οι αγρότες που επεκτείνονται σε πολλές καλλιέργειες ταυτόχρονα;

Μη διστάζοντας να διατυπώσουμε μία πρώτη υπόθεση εργασίας, θα υπογραμμίσουμε πως ο σημαντικός ρόλος των βαμβακοκαλλιεργητών διατηρείται (βλέπε τις αγροτικές κινητοποιήσεις της δεκαετίας του 1990),  σε ένα πολύ λεπτό σημείο όπου δίπλα σε αυτούς προστίθενται πλέον και κερδίζουν διαρκώς έδαφος οι αγρότες που καλλιεργούν διάφορα είδη.

[1] Οι αγρότες των διαφόρων ‘μπλόκων’ επιθυμούν να παρουσιάσουν μία συνάντηση με τον πρωθυπουργό ως ‘μεγάλη’ ή αλλιώς, ως ‘μείζονα νίκη’ τους. Και μάλιστα (πρέπει πάντα να εστιάζουμε στα κίνητρα των διαμαρτυρόμενων), δεν δίστασαν να θέσουν στο επίκεντρο της δημόσιας σφαίρας (εν καιρώ Μεταπολίτευσης, λίγες κινητοποιήσεις έχουν λάβει δημοσιότητα ανάλογη με αυτή των εποχικών αγροτικών κινητοποιήσεων), αυτό το αίτημα, αποφεύγοντας να ζητήσουν πρώτα μία συνάντηση με τον αρμόδιο υπουργό Αγροτικής Ανάπτυξης, Λευτέρη Αυγενάκη. Άρα, θεωρητικώ τω τρόπω, μπορούμε να επισημάνουμε πως η επίσκεψη του υπουργού Αγροτικής Ανάπτυξης στο αγροτικό ‘μπλόκο’ της Βοιωτίας, δεν έχει κάποια σχέση με την προετοιμασία της συνάντησης του πρωθυπουργού με αντιπροσωπεία αγροτών από διάφορα ‘μπλόκα’ της επικράτειας. Εάν κινούνταν προς αυτή την κατεύθυνση ο Λευτέρης Αυγενάκης, το πιθανότερο θα ήσαν να μην δεχθούν οι αγρότες να τον συναντήσουν. Ποιος ήσαν όμως εκείνος ο καταλυτικός παράγοντας που ώθησε τους αγρότες ανεξαρτήτως ‘μπλόκου’ και κομματικής ταυτότητας να ζητήσουν τώρα μία συνάντηση με τον πρωθυπουργό Κυριάκο Μητσοτάκη; Εν είδει υποθέσεως εργασίας, θα τονίσουμε πως ο καταλυτικός παράγοντας ήσαν η έλλειψη της οποιαδήποτε διάθεσης από πλευράς κυβέρνησης να αντιμετωπίσει με καταστολή τις κινητοποιήσεις. Η ακολουθούμενη κυβερνητική στρατηγική που συνδυάζει τον εξαντλητικό διάλογο με την παροχή διευκολύνσεων όπου αυτό είναι εφικτό, εξελήφθη ως ‘μεγάλη ευκαιρία’ (έχουμε κατά νου την «θετική δομή των πολιτικών ευκαιριών», για να παραπέμψουμε στην ανάλυση του καθηγητή Κοινωνιολογίας στο Πανεπιστήμιο Κρήτης, Νίκου Σερντεδάκι), από τους αγρότες, οι οποίοι έσπευσαν να την αξιοποιήσουν, διεκδικώντας στο τέλος ό,τι άλλες κινητοποιούμενες κοινωνικές ομάδες διεκδικούν εξ αρχής: Δηλαδή, μία συνάντηση με τον πρωθυπουργό. Βλέπε σχετικά, Σερντεδάκις, Νίκος., ‘Η θεωρία για τα κοινωνικά κινήματα και τη συλλογική δράση. Η συμβολή του Στέλιου Αλεξανδρόπουλου,’ Περιοδικό Κοινωνική Συνοχή και Ανάπτυξη, 2006, 1, σελ. 100, Διαθέσιμο στο: Anzeige von Η θεωρία για τα κοινωνικά κινήματα και τη συλλογική δράση. Η συμβολή του Στέλιου Αλεξανδρόπουλου (ekt.gr) Για μία περισσότερο συστηματική παρουσίαση της δομής των πολιτικών ευκαιριών, βλέπε και, Mc Adam, D., ‘Conceptual  Origins,  Current  Problems,  Future  Directions,’ στο: Mc Adam, D., Mc Carthy, J., Zald, M.N., (επιμ.), ‘Comparative  Perspectives  on  Social  Movements:  Political  Opportunities,   Mobilizing   Structures,   and   Cultural   Framings,’ Cambridge, Cambridge University Press, 1996. Βλέπε και, ‘Αγρότες: Στο μπλόκο της Βοιωτίας ο Αυγενάκης – «Είμαστε στο πλευρό τους με αξιοπιστία, μεθοδικότητα και σοβαρότητα»,’ Διαδικτυακή έκδοση εφημερίδας ‘Η Καθημερινή,’ 09/02/2024, Αγρότες: Στο μπλόκο της Βοιωτίας ο Αυγενάκης – «Είμαστε στο πλευρό τους με αξιοπιστία, μεθοδικότητα και σοβαρότητα» (protothema.gr) Το θετικό σε αυτή την περίπτωση, είναι το γεγονός πως ο Λευτέρης Αυγενάκης απευθύνθηκε στους παριστάμενους αγρότες ως ‘αυτό που είναι,’ ήτοι ως υπουργός και όχι ως βουλευτής.

[2] Εμβαθύνοντας περισσότερο την ανάλυση μας, θα στραφούμε στο ‘παιχνίδι του τελεσιγράφου’ (ultimatum bargaining game), το οποίο κόμισαν στο πεδίο των διαπραγματεύσεων οι Guth et al. Όπως γράφει χαρακτηριστικά η Κωνσταντίνα Πρασσά, «το παιχνίδι του τελεσιγράφου είναι το πιο διαδεδομένο πείραμα που χρησιμοποιείται στη μελέτη των διαπραγματεύσεων και αφορά σε ένα ‘take it or leave it’ παιχνίδι κατά το οποίο ανατίθεται σε ένα άτομο (proposer) να προτείνει τον τρόπο διαίρεσης ενός συγκεκριμένου χρηματικού ποσού και σε ένα άλλο (responder) να δεχτεί ή να απορρίψει την πρόταση, χωρίς να έχει δικαίωμα αντιπρότασης». Ως προς αυτό λοιπόν, ο πρωθυπουργός επ’ ουδενί δεν επένδυσε συμβολικούς, γλωσσικούς και πολιτικούς πόρους προς την κατεύθυνση ενός τέτοιου διαπραγματευτικού ‘παιγνίου’ (‘η συνάντηση σε μία ημερομηνία που θα ορίσω εγώ ή τίποτα’)  που είναι διαδεδομένο στην ιστορία των διαπραγματεύσεων, όντας εξ αρχής ανοιχτός σε μία ενδεχόμενη συνάντηση του με τους αγρότες σε μία εκ των προτέρων καθορισμένη ημερομηνία (αρκετοί αγρότες, ειδικά αυτοί που εμφανίζονται περισσότερο στα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης, δημαγωγούν με ένα αυτάρεσκο ύφος). Αυτή η στρατηγική επιλογή του πρωθυπουργού, διευκόλυνε τους αγρότες να αναπροσαρμόσουν την δική τους στρατηγική, ενθαρρύνοντας τους να ζητήσουν συνάντηση με τον πρωθυπουργό. Βλέπε σχετικά, Guth, et al., ‘An experimental analysis of Ultimatum Bargaining,’ Journal of Economic Behavior and Organization, 3, 1982, σελ. 367-388. Χαρακτηριστικά τέτοιου διαπραγματευτικού ‘παιγνίου’ είχε το σχέδιο που κατέθεσε για την επίλυση του Κυπριακού ο πρώην Γενικός Γραμματέας του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών, Κόφι Άναν: ‘Η δέχεστε ως έχει το ‘σχέδιο Ανάν’ και το θέτετε σε δημοψήφισμα ή το αποσύρω πάραυτα και σταματώ τις διαπραγματεύσεις’. Βλέπε και, Πρασσά, Κωνσταντίνα., ‘Ο ρόλος των συναισθημάτων στις διμερείς διαπραγματεύσεις,’ Διδακτορική Διατριβή, Πάντειο Πανεπιστήμιο Κοινωνικών και Πολιτικών Επιστημών, 2023, Διαθέσιμη στο: Ο ρόλος των συναισθημάτων στις διμερείς διαπραγματεύσεις (didaktorika.gr)

[3] Κινούμενοι σε ένα θεωρητικό επίπεδο, θα ισχυρισθούμε πως παρ’ όλα τα ζητήματα που ανακύπτουν αυτή την χρονική περίοδο είναι ουκ ολίγα και επηρεάζουν και τους ίδιους τους αγρότες, δεν εντοπίζουμε την ύπαρξη ενός «μεγάλου εύρους αιτημάτων», σύμφωνα με την διατύπωση των Σερντεδάκι, Meyer & Tarrow. Τα αιτήματα τους εν πολλοίς είναι γνωστά από πριν και συγκεκριμένα, εν αντιθέσει με ό,τι συμβαίνει στον ευρωπαϊκό χώρο, εκεί όπου οι αγρότες που συμμετέχουν ή συμμετείχαν σε κινητοποιήσεις διαμαρτυρίας, προσέθεσαν νέα αιτήματα στα ήδη υπάρχοντα, τα οποία έχουν σχέση με την συγκυρία που τώρα διανύουμε. Επίσης, ένα ακόμη σημείο διαφοροποίησης μεταξύ των εν Ελλάδι αγροτικών κινητοποιήσεων και αυτών που έλαβαν χώρα σε χώρες όπως είναι η Γερμανία, το Βέλγιο και η Γαλλία, είναι το ό,τι ενώ οι Έλληνες αγρότες απέφυγαν συνειδητά να επιχειρήσουν την σύνδεση των αιτημάτων τους (ο ‘εξευρωπαϊσμός’ τους και η εισαγωγή νέων καλλιεργειών και καλλιεργητικών μεθόδων απουσιάζει σταθερά από τα αιτήματα τους),  με περισσότερο πολιτικά ή αλλιώς, πολιτικοϊδεολογικά προτάγματα, οι αγρότες των ως άνω αναφερόμενων χωρών, το επιχείρησαν, φθάνοντας έως του σημείου να συνδέσουν την δική τους ‘επιβίωση’ (απλοϊκό, λαϊκιστικό και προδήλως εσφαλμένο), με την Ουκρανική πολεμική προσπάθεια και την αντιμετώπιση της Ρωσικής στρατιωτικής εισβολής. Βλέπε σχετικά, Σερντεδάκις, Νίκος., ‘Η θεωρία για τα κοινωνικά κινήματα και τη συλλογική δράση. Η συμβολή του Στέλιου Αλεξανδρόπουλου…ό.π., σελ. 100-101. Και, Meyer, D.S., & Tarrow, S., ‘The Social Movement Society. Contentious politics for a new century,’ Oxford, Rowman & Littlefield, 1998.

[4] Τουλάχιστον μέχρι στιγμής, οι αγροτικές κινητοποιήσεις και τα αιτήματα των αγροτών, δεν έχουν εισέλθει ‘μαζικά’ εντός του ελληνικού κοινοβουλίου. Και τι εννοούμε λέγοντας κάτι τέτοιο; Εννοούμε πως αφενός μεν δεν είναι πολλοί αριθμητικά οι βουλευτές που ενσωματώνουν τα αγροτικά αιτήματα ή έστω τα κυριότερα εξ αυτών στις κοινοβουλευτικές τους ομιλίες (εδώ βέβαια οφείλουμε να εξετάσουμε εάν και σε ποιο βαθμό πράττουν κάτι τέτοιο βουλευτές που προέρχονται από κατά κύριο λόγο αγροτικούς νομούς της περιφέρειας), και, αφετέρου δε, πως η κοινοβουλευτική-λεκτική αντιπαράθεση δεν επικαθορίζεται από τις εξελισσόμενες αυτή την περίοδο (η  νέα ‘ΠΑΣΕΓΕΣ’ απουσιάζει από τις αγροτικές κινητοποιήσεις και συζητήσεις μεταξύ αγροτών και κυβέρνησης,  πράγμα που αποδεικνύει πως απώλεσε οριστικά την διαπραγματευτική δύναμη και ισχύ που διέθετε προ της περιόδου της βαθιάς κοινωνικής, πολιτικής και οικονομικής κρίσης), αγροτικές κινητοποιήσεις. Η κοινοβουλευτική δραστηριότητα (ας θυμηθούμε το πόσο αυτή επηρεάστηκε από τις λαϊκιστικές κινητοποιήσεις των ‘Αγανακτισμένων’ το καλοκαίρι του 2011), εξελίσσεται ομαλά και με τους συνηθισμένους της ρυθμούς.

[5] Μάταια θα περιμένει ένας αναγνώστης να εντοπίσει αναφορές στους αγρότες και στο αγροτικό ‘κεφάλαιο’ στα ‘Grundrisse’ του Καρλ Μαρξ. Βλέπε και, Μαρξ, Καρλ., ‘GRUNDRISSE,’ Μετάφραση-Επιμέλεια: Χοντζέας, Γιάννης. Εκδόσεις Α/Συνέχεια, Αθήνα, 2009. Βέβαια, θα μπορούσε να καταλήξει σε ενδιαφέροντα συμπεράσματα, εάν έσπευδε να αξιοποιήσει την Μαρξική έννοια του «ελεύθερου χρόνου», συσχετίζοντας την με τους αγρότες.