Όλοι οι πολιτικοί, σε όλο τον κόσμο, φροντίζουν στο τέλος της διαδρομής τους να «περιποιούνται» – προωθούν την υστεροφημία τους. Συνήθως «ρετουσάρουν» τα φάλτσα τους και βάζουν χρώμα στις θητείες τους.
Ο Τσίπρας, με το βιβλίο του που κυκλοφορεί τη Δευτέρα, δεν ανήκει στην κατηγορία των απόμαχων, όπως τουλάχιστον θέλει να πιστεύει. Βγάζει όμως την «Ιθάκη» για να τη χρησιμοποιήσει ως υποστύλωμα στην πολιτική επιστροφή του και την απεμπλοκή του από τη βαριά «σκουριά» του ΣΥΡΙΖΑ. Άλλωστε, αυτή η «σκουριά», δεν ευνοεί το εγχείρημά του…
Ο Αλέξης Τσίπρας με το βιβλίο αυτό, είναι σαφές ότι αναζητά τη λύτρωση. Μα, με όσα έχουμε ήδη διαβάσει, χώνεται ακόμη περισσότερο στα παραμύθια. Άλλωστε είναι φημισμένος γι’ αυτά…
Με όσα έχουμε διαβάσει ως τώρα, αντί για ένα νησί λύτρωσης, η «Ιθάκη» που επισείει σήμερα ο Τσίπρας, περισσότερο θυμίζει τεχνητό σκηνικό, μια χάρτινη πολιτική μακέτα που κατασκευάστηκε για να στεγάσει μια νέα εκδοχή του εαυτού του.
Όμως η πραγματικότητα, επίμονη και αλύγιστη σαν τον βράχο του Λυκαβηττού, παραμένει εκεί για να του υπενθυμίζει ότι η δημόσια μνήμη δεν ξαναγράφεται με μελάνι, αλλά με συνέπειες. Κι αυτές δεν έχουν ακόμη στεγνώσει.
Στην προσπάθειά του να εμφανιστεί ως ο τραυματίας οδοιπόρος που επιστρέφει σοφότερος, δεν αντιλαμβάνεται πως το ταξίδι του δεν το ορίζει εκείνος — αλλά ο απόηχος των επιλογών του. Κι αυτός ο απόηχος δεν είναι μελωδικός. Είναι θορυβώδης, κοφτός, γεμάτος από τις παραφωνίες που άφησαν πίσω τους τα αδιέξοδα, οι οπισθοχωρήσεις, οι παλινδρομήσεις. Θυμίζει περισσότερο την κακοκουρδισμένη ορχήστρα των ημερών του 2015, παρά το ένδοξο έπος ενός ηγέτη που …δήθεν «κόντραρε το κατεστημένο».
Το βιβλίο του επιχειρεί να σκουπίσει τη σκόνη από τα παπούτσια του, όμως η σκόνη αυτή δεν είναι επιφανειακή. Είναι το ίζημα μιας ολόκληρης περιόδου: πυκνό, κολλητικό, αδρανές — και ταυτόχρονα εκκωφαντικό. Μια σκόνη που έχει ποτίσει στην κοινή μνήμη ως υπενθύμιση για το πόσο εύκολα η πολιτική μετατρέπεται από υπόσχεση σε αυταπάτη και από αυταπάτη σε τραύμα.
Το πρόβλημα, λοιπόν, δεν είναι ότι ο Τσίπρας γράφει την ιστορία από τη δική του σκοπιά. Αυτό είναι ανθρώπινο. Το πρόβλημα είναι ότι πιστεύει πως η δική του αφήγηση μπορεί να υπερισχύσει των γεγονότων που όλοι ζήσαμε με γυμνό μάτι. Ότι, μπορεί με λέξεις στιλβωμένες να μεταμορφώσει το τότε. Σαν να νομίζει πως αρκεί να αλλάξεις τον φωτισμό, για να αλλάξει και η σκηνή.
Και καθώς φυλλομετρούνται οι σελίδες, αποκαλύπτεται μια παράξενη αυτοπεποίθηση: η πεποίθηση ότι η μνήμη των πολιτών… λήθην αρέσκεται να πίνει. Ότι, ο χρόνος θεραπεύει, αλλά και θολώνει. Ή ότι όλοι έχουμε μνήμη χρυσόψαρων…
Όμως όχι, όχι τόσο σύντομα. Τα πρόσωπα είναι ακόμη εδώ, ζωντανά, ενεργά, έτοιμα να διαψεύσουν την «ποιητική αδεία» του «συγγραφέα». Και όταν τα γεγονότα μιλούν, τα αφηγήματα καταρρέουν σαν πύργοι από υγρό χαρτί.
Προσέξτε: Σε δημοσιεύματα που αναπαράγουν αποσπάσματα του βιβλίου ο Τσίπρας φέρεται να έχει χαρακτηρίσει «γραφικές καρικατούρες» τους υπουργούς του Παναγιώτη Λαφαζάνη, Κώστα Ήσυχο και Νάντια Βαλαβάνη, οι οποίοι βρέθηκαν στη Μόσχα σε κυβερνητική αποστολή. Όπως γράφει άλλα ήθελαν, άλλα λέγανε, άλλα είχαν κατανοήσει! Αποκαλούσαν σύντροφο τον τότε πρόεδρο της Ρωσίας Μεντβέντεφ, αλλά ο «σύντροφος» κατά την αφήγηση Τσίπρα χασκογελούσε μαζί τους.
Ο στυγνός κομμουνιστής Λαφαζάνης απάντησε με έξι λέξεις: «Πρώτη φορά λέει ψέματα ο Τσίπρας;». Ο δε Ήσυχος , είπε ότι στις 8 Απριλίου 2015, δεν ήταν στη Μόσχα αλλά στη Βραζιλία με τον τότε αρχηγό του Ναυτικού Ευάγγελο Αποστολάκη. Κι άλλα παρόμοια…
Σκέφτομαι, ότι αν ο Τσίπρας επιχειρεί rebranding, διάλεξε το χειρότερο πεδίο: εκείνο όπου όλοι θυμούνται. Οι πολίτες, οι συνεργάτες του, οι αντίπαλοι, οι Ευρωπαίοι συνομιλητές του — ακόμη κι οι ψηφοφόροι που τον ανέβασαν στο βάθρο πιστεύοντας σε κάτι μεγαλύτερο από τις δυνάμεις και τη βούλησή του. Ο ίδιος επανέρχεται με αυτοπεποίθηση, αλλά το κοινό δεν έχει ξεχάσει την παράσταση. Κι όταν ο θεατής θυμάται καλά, δεν αγοράζει εύκολα το ίδιο έργο σε νέα συσκευασία.
Το βιβλίο, αντί να ανοίγει δρόμο για την «επιστροφή» του, μοιάζει περισσότερο με καθρέφτη που τον φέρνει αντιμέτωπο με όσα προσπαθεί να αποσιωπήσει. Και αυτός ο καθρέφτης είναι ανελέητος. Δεν χαρίζεται, δεν κολακεύει. Εμφανίζει τις χαρακιές, τις αμφιταλαντεύσεις, τις αντιφάσεις — και κυρίως εκείνη την αδήριτη αίσθηση ότι ο Τσίπρας δεν τόλμησε να αφήσει τη μνήμη να ωριμάσει. Προκαλεί ο ίδιος την επαναφορά των φαντασμάτων του παρελθόντος.
Το αποτέλεσμα; Ένα αφήγημα που γεννήθηκε για να εξωραΐσει τον πρωταγωνιστή, και τελικά τον παγιδεύει. Ένα βιβλίο που προοριζόταν για φάρο επιστροφής, και φαίνεται ότι θα καταστεί… φανάρι ποδηλάτου∙ μικρό, αδύναμο, και κυρίως ορατό μόνο σε μικρή απόσταση.
Καλή η υστεροφημία, μα όταν βασίζεται σε παραμύθια κι «αγιοποίηση» γυρίζει μπούμερανγκ…Κι αν υπάρχει ένα πράγμα που διδάσκει η πολιτική ιστορία, είναι αυτό: η υστεροφημία δεν χτίζεται με βιβλία, χτίζεται με πράξεις. Κι όταν οι πράξεις μιλούν τόσο δυνατά, τα βιβλία μπορούν μόνο να ψιθυρίζουν.
