Πανηγύρι! Αυτό που παλιά ήταν γιορτή του χωριού, σήμερα είναι κάτι ανάμεσα σε νησιώτικο μπιτς πάρτι και στρατόπεδο εκστρατείας. Τότε, έπαιζε το κλαρίνο και το βιολί μουσικών αρχόντων, που ήξεραν να «μιλάνε» με τον κόσμο, να τον σέβονται. Σε έκαναν να δακρύζεις με την «Ιτιά», τα «Σαράντα παλικάρια» κι άλλα κορυφαία άσματα της ελληνικής παράδοσης. Τραγουδούσαν οι κορυφαίοι κι όταν έλεγαν … «Στου παιδιού μου τη χαρά», έκαναν κόσμο και κοσμάκη να κλαίει χορεύοντας…
Το τελευταίο διάστημα διαβάσαμε και διαβάζουμε για τα επεισόδια που κάθε λίγο και λιγάκι συμβαίνουν στα ανά τη χώρα πανηγύρια. Είμαστε άλλωστε λαός για τα πανηγύρια, είναι στο «ίρτζι» μας (που έλεγε κι ο Βέγγος) οι κυκλωτικοί χοροί και τα χοροπηδητά. Ενίοτε μάλιστα, μαζί με αυτά κι οι άπειροι πυροβολισμοί στον αέρα…
Δεν ήμουν ποτέ λάτρης των πανηγυριών του Αυγούστου σε κάθε λόγγο και ραχούλα του τόπου μας. Ούτε της γραφικότητας με τα κόκκαλα αγίων που περιφέρονται εδώ κι εκεί προς άγραν οβολών…. Πού μετά το σταυροκόπημα… τσουπ κι ένα πανηγύρι.
Αυτό όμως είναι κάτι υποκειμενικό, είναι μια προσωπική αισθητική αντιμετώπιση των πανηγυριών, αφού η πραγματικότητα άλλα δείχνει. Άλλωστε, ουδείς μπορεί να αρνηθεί ότι τα πανηγύρια αποτελούσαν για δεκαετίες ένα «θεσμό» και σε γενικές γραμμές ήταν ένας τρόπος συνάθροισης τοπικών κοινωνιών.
Σήμερα όμως, τα πανηγύρια έχουν χάσει τον παραδοσιακό τους χαρακτήρα. Αποτελούν συναθροίσεις ετερόκλητων ανθρώπων, χωρίς κοινά χαρακτηριστικά, με κακής ποιότητας αοιδούς (πολλοί θα μπορούσαν να χαρακτηριστούν και αηδοί) κι οργανοπαίκτες.
Σήμερα τα πανηγύρια αποτελούν γιορτές του…Instagram – με soundtrack κλαρίνο σε remix και φωτισμό που θυμίζει σκυλάδικα του αισχίστου είδους. Σήμερα, οι χοροί είναι για το βίντεο που θα αναρτηθεί στο facebook.
Σήμερα οι τοπικές κοινωνίες έχουν υποκατασταθεί από σανδάλια κάθε καρυδιάς και το πανηγύρι έχει ηχεία-τέρατα και αοιδούς (;;;)… μουγγοθόδωρους που μπερδεύουν καλαματιαανό και τσάμικο με … techno και γυφτοσκυλάδικο… Χωρίς δομές ασφαλείας, όπου μια κουταμάρα κάποιου μπορεί να μετατρέψει το γλέντι σε κόλαση. Χώρια η ακραία φοροδιαφυγή.
Πανηγύρι. Κάποτε, μια λέξη, ένα γεγονός με μουσικές από μουσικούς και τραγούδια της παράδοσης. Με αρνιά στις σούβλες και την τσίκνα να κάνει πάρτι στις πλατείες των χωριών της Ελλάδας, που γέμιζαν από φωνές συγχωριανών, φίλων, γνωστών… Που χόρευαν κανονικά με βήματα και ρυθμό κι όχι όπως σήμερα τις παραλλαγές του… «δεν περνάς κυρά Μαρία …δεν περνάς»… Που δεν ήταν κάτι φολκλόρ και δη ψεύτικο, για τους επίδοξους …influencers.
Πανηγύρι. Πήγα σε 2-3 εφέτος, όλα πέριξ της Ακράτας. Μιλάμε για παρακμή. Επιτηδευμένη, ψεύτικη διασκέδαση, τίποτα πηγαίο, αυθόρμητο. Μέχρι και σε καυγά έπεσα, επειδή ο μεθυσμένος «Νουρέγιεφ» ζητούσε να του παίξουν άσμα που δεν ήξερε ο αοιδός(;)!! Κι η κοπελίτσα δίπλα, να κουνιέται σεληνιασμένη για λίγα δευτερόλεπτα, όσο απαιτούσε το τράβηγμα μιας φωτογραφίας από το τηλέφωνο, για να ανέβει στο Facebook με λεζάντα ….«ζώντας την παράδοση, μπροστά από το stage»!!!
Πανηγύρι. Και φαγητό. Όχι, δεν μιλάμε για το παλιό σπιτικό τραπέζι που κουβαλούσαν οι γιαγιάδες στην πλατεία. Μιλάμε για προχειράντζα στρατιωτικού τύπου – τεράστια καζάνια με βραστό που μοιάζει να βγήκε από το κυλικείο του ΚΕΤΘ. Ψωμί ξερό, κρασί που καίει τον λαιμό, σουβλάκι που χρειάζεται GPS για να βρεις το κρέας, πατάτες που στάζουν λάδι από τον πόλεμο της Κορέας. Όλα αυτά με τιμές «τουριστικές», χωρίς αποδείξεις γιατί, ξέρεις… «το χωριό ζει από αυτά». Το χωριό, βέβαια, ζει και από τα καβγαδάκια που στήνονται για το ποιος θα κάτσει μπροστά στη σκηνή, εκεί που μπορεί να φτύσει ιδρώτα ο τραγουδιστής πάνω σου – εμπειρία ζωής.
Ο χορός; Σχήμα λόγου. Αν βρεις χώρο να κάνεις έστω και μισό βήμα, να θεωρείς τον εαυτό σου τυχερό. Στη συνήθη εικόνα, δεκάδες ομόκεντροι κύκλοι ανθρώπων στριμώχνονται, ο καθένας προσπαθώντας να κρατηθεί όρθιος, με τα χέρια σηκωμένα ψηλά, σαν να παραδίνεται σε αστυνομικό μπλόκο. Πατάς και σε πατάνε, χάνεις το ρυθμό, και όταν τελειώσει το τραγούδι, νιώθεις λες και έχεις κάνει υπηρεσία 12 ωρών όρθιος σε λαϊκή αγορά.
Και σαν να μην έφτανε αυτό, κάθε τόσο… ένας καυγάς. Άλλη μια χαριτωμένη ελληνική «παράδοση». Τσακωμοί για μια στραβή ματιά, μπουκάλια που πετάγονται, και οι πάντα αναμενόμενοι πυροβολισμοί στον αέρα για να «δώσει χρώμα» η βραδιά. Κάθε χρόνο και ένα βίντεο στα social, όπου το «Έλα βρε Χάρε πάρε με» συνοδεύεται από τον ήχο πυρών, λες και είμαστε στα γυρίσματα του Ράμπο. Γιατί, τι είναι ένα πανηγύρι χωρίς την αίσθηση ότι είσαι στο γάμο του «Νονoύ»;
Η αλήθεια είναι πικρή: το πανηγύρι, από θεσμός κοινωνικής σύσφιξης, έγινε θεσμός κοινωνικής… σύγκρουσης. Μια παράδοση που, αντί να ενώνει, τώρα χωρίζει – κι όχι σε κύκλους χορού, αλλά σε ομάδες που μαλώνουν για το ποιος θα πληρώσει τον τραγουδιστή ή ποιος έπιασε το καλύτερο τραπέζι.
Ναι, το πανηγύρι είναι πια μια παραδοσιακή συνήθεια που ξεφτιλίστηκε από τους Έλληνες. Κι είναι βέβαιο ότι χρειάζεται κάτι να γίνει. Ίσως με μικρότερης κλίμακας εκδηλώσεις, διαφορετικής κουλτούρας από ημέρα σε ημέρα, με μουσικούς κανονικούς που σέβονται αυτοί πρώτοι την παράδοση και δεν ομνύουν συχνά στο playback, και φαγητό που δεν χρειάζεται να το βράσεις με ατμομηχανή. Κι αν αυτό δεν γίνεται, τουλάχιστον ας σταματήσουμε να το βαφτίζουμε «παράδοση», όταν είναι απλά μια εμποροπανήγυρη με ντεσιμπέλ, πλαστική καρέκλα και μπόλικη κακογουστιά…
