Τέτοιες μέρες, 99 χρόνια πριν, η Σμύρνη καιγόταν. Πρόκειται για την πιο σκοτεινή σελίδα της νεότερης ελληνικής ιστορίας, για αυτό και είναι πιο σημαντικό να γνωρίζουμε καλύτερα για εκείνα τα τραγικά γεγονότα, παρά για τα άλλα, τα ένδοξα.
Το τι ακριβώς οδήγησε σε αυτή την καταστροφή είναι λίγο πολύ γνωστό σε όλους. Το μάθαμε και στο σχολείο: Το Νοέμβριο του 1920 διεξήχθησαν στη χώρα μας εκείνες οι μοιραίες εκλογές στις οποίες ο Ελευθέριος Βενιζέλος δεν εκλέχθηκε ούτε καν βουλευτής. Μόλις δύο μήνες πριν είχε υπογράψει τη θριαμβευτική για την Ελλάδα Συνθήκη των Σεβρών. Δύο χρόνια μετά, η Σμύρνη καταστρεφόταν.
Ωστόσο, εκείνο που θα έπρεπε όλοι να γνωρίζουμε καλύτερα, ακόμα και από αυτά τα δύο καθοριστικά γεγονότα, είναι το τι συνέβη ενδιάμεσα. Με άλλα λόγια, τι ακριβώς μεσολάβησε από εκείνες τις εκλογές μέχρι την Μικρασιατική Καταστροφή και πήγαν όλα τόσο στραβά; Αν διδασκόμασταν αυτό στο σχολείο, μπορεί να γλιτώναμε πολλά από τα σύγχρονα προβλήματά μας.
Με μία κουβέντα, αυτό που μεσολάβησε ήταν η θεία δίκη έναντι της πολιτικής ύβρεως που λέγεται «άκρατος λαϊκισμός». Πιο συγκεκριμένα, ο τρόπος με τον οποίο συμπεριφέρθηκαν οι αντιβενιζελικές κυβερνήσεις του 1920 και 1921 αποτελεί case study για το πώς την πατάνε οι λαϊκιστές όταν τάζουν λαγούς με πετραχήλια. Πρώτα υπόσχονται πολλά και ανέφικτα, μετά ανεβαίνουν στην εξουσία μετά βαΐων και κλάδων και συγκρούονται ευχαρίστως με την πραγματικότητα, πιο μετά συνεχίζουν να συγκρούονται γιατί έχουν εγκλωβιστεί στις υποσχέσεις τους και δεν ξέρουν τι άλλο να κάνουν και, στο τέλος, κάνουν πίσω πλήρως ταπεινωμένοι, έχοντας στο μεταξύ διασύρει μία ολόκληρη χώρα.
Για νεότερα παραδείγματα, μην πάτε μακριά: Ο τρόπος με τον οποίο κατέληξε η κυβέρνηση Γούναρη να αθετεί την υπόσχεσή της και να αναγκάζεται να συνεχίσει τον πόλεμο στη Μικρά Ασία μέχρι τελικής πτώσης, είναι ίδιος με τον τρόπο που κατέληξε η κυβέρνηση Τσίπρα του 2015 να υπογράφει ένα ντροπιαστικό μνημόνιο και να υποθηκεύει τη δημόσια περιουσία για έναν αιώνα.
Καθόλου τυχαία δε, και οι δύο αυτές κυβερνήσεις αντιπροσώπευαν τη δυσπιστία έναντι των Ευρωπαίων συμμάχων και είχαν την ίδια στρατηγική εναντίον τους: «Δανείστε μας, αλλιώς θα αυτοκτονήσουμε». Δεν λέμε βέβαια ότι, ως αποτέλεσμα, η υπογραφή του τρίτου μνημονίου είναι μία καταστροφή που μπορεί να συγκριθεί με μία τραγωδία του μεγέθους της Καταστροφής της Σμύρνης. Μία εθνική ήττα, όμως, είναι πάντα μία εθνική ήττα και, όπως δείχνει και η Ιστορία, ο λαϊκισμός είναι πάντα λαϊκισμός.
Όλα αυτά αποκτούν λίγο παραπάνω σημασία σήμερα, την εποχή των social media, όπου οι ηγέτες δεν αναδεικνύονται από τη δουλειά ή την εμπειρία τους αλλά από τις υποσχέσεις και τα ωραία μάτια τους (βλ. και υποψηφιότητες για το νέο αρχηγό του ΣΥΡΙΖΑ). Ωστόσο, για τα αμέσως επόμενα χρόνια τουλάχιστον, δεν χρειάζεται να ψάχνουμε ως κοινωνία πολύ βαθιά στην ιστορία μας και να κοιτάμε έναν αιώνα πίσω για να βοηθηθούμε με τις επιλογές μας, καθώς η τελευταία φορά που την πατήσαμε ήταν μόλις το 2015. Ούτε δεκαετία δεν έχει περάσει…
