Για τις δερματοπάθειες που παρουσιάζουν έξαρση τους χειμερινούς μήνες, τα υπέρ και τα κατά του κρύου στο δέρμα, αλλά και τους τρόπους προστασίας, μιλά σε συνέντευξη που παραχωρεί στο Πρακτορείο FM και στην εκπομπή της Τάνιας Μαντουβάλου «104,9 ΜΥΣΤΙΚΑ ΥΓΕΙΑΣ», ο πρόεδρος της Ελληνικής Δερματολογικής και Αφροδισιολογικής Εταιρείας, (ΕΔΑΕ) δερματολόγος αφροδισιολόγος, Σωτήρης Θεοχάρης.

Τα υπέρ και τα κατά

Σύμφωνα με τον κ. Θεοχάρη ο κρύος αέρας κατά τεκμήριο συγκρατεί λιγότερο νερό, έχει πιο χαμηλή υγρασία με αποτέλεσμα το δέρμα να αφυδατώνεται. «Όταν μένουμε για πολύ ώρα σε χώρους με κεντρικό κλιματισμό, ή με τζάκι δημιουργείται μία συνθήκη σαν να είμαστε σε έρημο μέσα στο σπίτι μας, οπότε επηρεάζεται ο δερματικός φραγμός και έτσι το δέρμα ξηραίνεται περισσότερο και καθίσταται πιο ευάλωτο σε ερεθισμούς και μολύνσεις. Η δεύτερη ποιοτική μεταβολή που συμβαίνει κατά τη διάρκεια του χειμώνα είναι η μείωση της λειτουργικής δραστηριότητας τον σμηματογόνων αδένων, που έχει σαν συνεπακόλουθο τη μείωση της παραγωγής του σμήγματος, το οποίο είναι ένας φυσιολογικός φραγμός στο δέρμα για μικρόβια. Έτσι επιδεινώνεται η ευαισθησία και η ξηρότητα του δέρματος. Κατά τη διάρκεια του χειμώνα, είμαστε αναγκασμένοι να έχουμε μεταβάσεις από περιβάλλοντα με χαμηλή θερμοκρασία, σε περιβάλλοντα με υψηλότερη θερμοκρασία. Κάτι που δημιουργεί αυτόματα μία μεταβολή στον αυλό των μικρών αγγείων του δέρματος, στα λεγόμενα τριχοειδικά αγγεία. Κι έτσι παρατηρείται μία αύξηση στις ερυθυματώδεις βλάβες, σε κηλίδες, καθώς επίσης μπορεί να σημειωθεί έξαρση κάποιων δερματοπαθειών. Το κρύο μάς οδηγεί να φοράμε βαριά ρούχα, ενίοτε συνθετικά με αποτέλεσμα να δημιουργούνται δερματοπάθειες και από αυτά, είτε αλλεργικές είτε εκ τριβής. Όσον αφορά τα ζεστά μπάνια, όταν αυτά διαρκούν αρκετή ώρα κάνουν το δέρμα πιο ευαίσθητο. Και βέβαια επειδή με τις χαμηλές θερμοκρασίες δεν υπάρχει ανάγκη για πρόσληψη νερού, επιδεινώνεται περαιτέρω η αφυδάτωση».

Ωστόσο υπάρχει και η άλλη όψη του νομίσματος, καθώς σύμφωνα με τον γνωστό δερματολόγο το κρύο από μόνο του βοηθάει στην αιματική κυκλοφορία στη βελτίωση του τόνου του δέρματος και στη σπαργή , αλλάζοντας το μηχανισμό που έχει προκαλέσει η αυξημένη θερμοκρασία. Άλλωστε δεν είναι λίγες οι θεραπείες που βασίζονται στο κρύο και οι δερματολόγοι χρησιμοποιούν για πολλούς λόγους όπως αφαίρεση βλαβών, σύσφιξη, λείανση ρυτίδων, ενίσχυση κολλαγόνου κλπ.

Χειμερινές δερματοπάθειες

Ποιες είναι όμως οι δερματοπάθειες που επιδεινώνει το κρύο, ερωτάται ο πρόεδρος της Ελληνικής Δερματολογικής και Αφροδισιολογικής Εταιρείας. «Η πρώτη δερματοπάθεια είναι αυτή που οφείλεται σε πρόκληση αλλεργικού φαινομένου από το κρύο, λέγεται κνίδωση από ψύχος και δεν είναι τίποτε άλλο από μία αλλεργία από φυσικά αίτια που προκαλεί έντονο κνησμό, εμφάνιση πόμφων (σσ καντήλες) και θεωρείται μια οξεία κατάσταση.  Συχνά εμφανίζεται χειμερινό έκζεμα κυρίως στα άνω και κάτω άκρα με τραχύτητα στο δέρμα, κνησμό και κάψιμο. Επίσης, έχουμε μία έξαρση ενός άλλου πολύ συχνού φαινομένου, που λέγεται σμηγματορροική δερματίτιδα, η οποία είναι συνδυασμός του εκζέματος με την ξηρότητα».

Όπως εξηγεί ο κ.Θεοχάρης τους χειμερινούς μήνες επιδεινώνεται η ατοπική δερματίτιδα, που όπως λέει είναι ένα αυτοάνοσο νόσημα, το οποίο αφορά όλες τις ηλικίες.

«Χειμερινή θα μπορούσε κανείς να χαρακτηρίσει και τη ροδόχρου νόσο, μία φλεγμονώδη δερματοπάθεια, η οποία εδράζεται στο πρόσωπο, και χαρακτηρίζεται από ευρυαγγείες, φλύκαταινες (φλεγμονώδη σπυράκια) καύσο και στους άντρες μετά την ηλικία των 70 μπορεί να οδηγήσει σε υπερπλασία των σμηγμηματογόνων αδένων, με αποτέλεσμα να βλέπουμε να μεγαλώνει η μύτη».  Για τις γνωστές σε όλους μας χιονίστρες ο πρόεδρος της ΕΔΑΕ, αναφέρει ότι πρόκειται για μία φλεγμονώδη δερματοπάθεια που οφείλεται σε απότομη μεταβολή της θερμοκρασίας, αφορά κυρίως άνω και κάτω άκρα ακρορίνιο (άκρη της μύτης) και τα πτερύγια των αυτιών και προκαλεί ερύθημα, οίδημα, πόνο μικρές φυσαλίδες και απολέπιση. «Το χειμώνα εμφανίζεται ακόμη το φαινόμενο Ρεϊνό, το οποίο απαντάται στο 2-4% του γενικού πληθυσμού. Είναι μία απότομη μεταβολή στη χροιά του δέρματος, χαρακτηριζόμενη από μία αλληλουχία ωχρότητα, ερυθρότητα, κυάνωση και θα πρέπει να διερευνάται για συνύπαρξη συστηματικού νοσήματος».

Οδηγίες προστασίας

Ξεκινάμε πρώτα με τη χρήση μίας ενυδατικής κρέμας που να είναι πλούσια σε λιπίδια, ιδιαιτέρως για τα χέρια μας, τα οποία θα πρέπει να προστατεύουμε απαραιτήτως με γάντια, ιδιαίτερα όταν εκτιθέμεθα για πολύ ώρα σε πολύ ψυχρές θερμοκρασίες, λέει ο κ. Θεοχάρης για να συμπληρώσει στη συνέχεια: «Καλό είναι να αποφεύγουμε τα καυτά μπάνια, καθότι ξεραίνουν περαιτέρω το δέρμα μας. Η χρήση υγραντήρα στο σπίτι, μας βοηθάει στη διατήρηση της υγρασίας στο περιβάλλον που ζούμε. Εννοείται ότι πρέπει και κατά τη διάρκεια του χειμώνα να χρησιμοποιούμε αντηλιακό, γιατί ο ήλιος είναι πιο επικίνδυνος αυτούς τους μήνες. Να καταναλώνουμε φρούτα πού ενυδατώνουν το δέρμα και τροφές πλούσιες σε ω3 λιπαρά για να βελτιώνουμε το λιπιδικό προφίλ του δέρματος. Λόγω της απουσίας του ήλιου συνιστούμε στον κόσμο να λαμβάνει τροφές πλούσιες σε βιταμίνη D ή να παίρνει συμπληρώματα βιταμίνης D για να μην έχουμε ένδεια στη σύνθεση αυτής της τόσο σημαντικής βιταμίνης».

ΑΠΕ-ΜΠΕ

Η κλιματική αλλαγή αναδεικνύεται σε μία από τις σοβαρότερες απειλές για τη δημόσια υγεία παγκοσμίως, με επιπτώσεις που πλήττουν δυσανάλογα τις πιο ευάλωτες ομάδες του πληθυσμού. Ανάμεσά τους, οι έγκυες γυναίκες και τα νεογνά βρίσκονται στην πρώτη γραμμή κινδύνου, καθώς η αυξανόμενη έκθεση σε ακραίες θερμοκρασίες συνδέεται με σοβαρές επιπλοκές. Παρά την τεκμηρίωση των επιπτώσεων, κρίσιμα ερωτήματα παραμένουν αναπάντητα, υπογραμμίζοντας την ανάγκη για διεπιστημονική συνεργασία και αξιοποίηση της επιστημονικής γνώσης, ώστε να σχεδιαστούν αποτελεσματικές πολιτικές προστασίας της υγείας της μητέρας και του βρέφους σε ένα μεταβαλλόμενο κλιματικό περιβάλλον.

Στο πλαίσιο αυτό, διοργανώθηκε διήμερο workshop με αντικείμενο την επιλογή κατάλληλων δεικτών για την παρακολούθηση των επιπτώσεων της κλιματικής αλλαγής στην υγεία, με έμφαση στην έκθεση της εγκύου και του βρέφους σε υψηλές θερμοκρασίες.

Η δράση υλοποιήθηκε από το Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας, στο πλαίσιο του ευρωπαϊκού έργου HIGH Horizons, υπό την αιγίδα του υπουργείου Υγείας και σε συνεργασία με τον Εθνικό Οργανισμό Δημόσιας Υγείας (ΕΟΔΥ). Στο workshop συμμετείχαν εκπρόσωποι της επιστημονικής κοινότητας, καθώς και φορέων δημόσιας υγείας και διεθνών οργανισμών.

H Ευρωπαϊκή Ένωση χρηματοδότησε έξι ερευνητικά προγράμματα στο πλαίσιο του Climate-Health Cluster, μεταξύ των οποίων και το HIGH Horizons· στο πλαίσιο του οποίου διοργανώθηκαν το workshop και στη συνέχεια η ετήσια συνάντηση των εταίρων του προγράμματος στην Αθήνα.

Οι επιπτώσεις των υψηλών θερμοκρασιών

Όπως αναφέρει στο ΑΠΕ-ΜΠΕ  η Καθηγήτρια Υγιεινής και Επιδημιολογίας Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας Βαρβάρα Μουχτούρη, στο πλαίσιο του έργου HIGH Horizons, το Εργαστήριο Υγιεινής και Επιδημιολογίας του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας διεξάγει προοπτική μελέτη κοόρτης γεννήσεων, με στόχο την εις βάθος κατανόηση των βιολογικών μηχανισμών μέσω των οποίων η έκθεση σε υψηλές θερμοκρασίες επηρεάζει την υγεία των εγκύων, των νεογνών και των βρεφών.

«Η έκθεση σε υψηλές θερμοκρασίες κατά την εγκυμοσύνη συνδέεται με αυξημένο κίνδυνο πρόωρου τοκετού, θνησιγένειας, νεογνών μικρών για την ηλικία κύησης, σακχαρώδη διαβήτη κύησης, πρόωρης ρήξης εμβρυϊκών υμένων, καθώς και υπερτασικών και καρδιαγγειακών επιπλοκών κατά την κύηση. Παρά τα τεκμηριωμένα αυτά ευρήματα, παραμένουν σημαντικά κενά γνώσης σχετικά με την ποσοτικοποίηση του κινδύνου, τις κρίσιμες περιόδους ευαλωτότητας και τα υποκείμενα βιολογικά μονοπάτια».

Κατά τη διήμερη συνάντηση των εταίρων του προγράμματος High Horizons παρουσιάστηκαν ερευνητικά δεδομένα και καλές πρακτικές από την Ελλάδα και το εξωτερικό, συμπεριλαμβανομένων μέτρων για την επαρκή ενυδάτωση, την αποφυγή έκθεσης σε υψηλές θερμοκρασίες, τη χρήση ελαφρού και κατάλληλου ρουχισμού, καθώς και την προσαρμογή της καθημερινής δραστηριότητας. Παρουσιάστηκαν επίσης παρεμβάσεις σε επίπεδο κτηρίου και διαβίωσης, όπως ο επαρκής αερισμός, η σκίαση, η θερμική μόνωση και η χρήση δροσερών χώρων. Ακολούθησε συζήτηση για την ανάγκη ενίσχυσης της πρόληψης, της ενημέρωσης των επαγγελματιών υγείας και της ευαισθητοποίησης του κοινού.

Η σημασία της πρόληψης και της προστασίας των ευάλωτων πληθυσμών

Ο πρόεδρος του ΕΟΔΥ, καθηγητής Χρήστος Χατζηχριστοδούλου, στο χαιρετισμό του ανέφερε ότι η κλιματική αλλαγή συνιστά μία από τις σημαντικότερες προκλήσεις για τη δημόσια υγεία, με δυσανάλογες επιπτώσεις σε ευάλωτες ομάδες πληθυσμού. Τόνισε, επίσης, τον ρόλο του ΕΟΔΥ στη συλλογή και ανάλυση δεδομένων που μπορούν να υποστηρίξουν τεκμηριωμένες πολιτικές υγείας.

Στον χαιρετισμό της, η κυρία Φωτεινή Κουλούρη, προϊσταμένη της Γενικής Διεύθυνσης Δημόσιας Υγείας και Ποιότητας Ζωής του υπουργείου Υγείας αναφέρθηκε στη σημασία της διεπιστημονικής συνεργασίας και της αξιοποίησης της επιστημονικής τεκμηρίωσης για την αντιμετώπιση των επιπτώσεων της κλιματικής αλλαγής στην υγεία της μητέρας και του βρέφους.

Ο συντονιστής του έργου HIGH Horizons καθηγητής Stanley Luchters ανέφερε: «Η εκδήλωση, στο πλαίσιο του έργου HIGH Horizons, επικεντρώθηκε στην αναζήτηση λύσεων για την παρακολούθηση των δυσμενών επιπτώσεων στην υγεία των εγκύων, των γυναικών μετά τον τοκετό και των παιδιών τους, ως αποτέλεσμα της αύξησης της θερμοκρασίας του εξωτερικού περιβάλλοντος. Πέρα από την αποτίμηση τόσο των δεδομένων της Ελλάδας, όσο και άλλων κρατών παγκοσμίως, το έργο εφαρμόζει πιλοτικά αποτελεσματικές λύσεις σε επίπεδο κοινοτήτων και του τομέα υγείας, με στόχο την προστασία των εγκύων και των παιδιών από τις παγκοσμίως αυξανόμενες θερμοκρασίες και τα κύματα καύσωνα. Η εκδήλωση έφερε κοντά μια διεπιστημονική ομάδα φορέων χάραξης πολιτικής από υπουργεία υγείας και μετεωρολογικές υπηρεσίες, καθώς και ειδικούς από την Αφρική και την Ευρώπη, προερχόμενους από ένα ευρύ φάσμα επιστημονικών πεδίων, όπως οι επιστήμες υγείας, η κλιματική επιστήμη, η επιδημιολογία, οι κοινωνικές επιστήμες, η επιστήμη δεδομένων και πολλά ακόμη».

Η καθηγήτρια Παιδιατρικής, Βάνα Παπαευαγγέλου, παρουσίασε ανασκόπηση δεδομένων σχετικά με την υγεία της μητέρας και του παιδιού, την παροχή φροντίδας και τους επιδημιολογικούς δείκτες της περιγεννητικής υγείας.

Στο workshop πραγματοποιήθηκαν, επίσης, παρουσιάσεις από εκπροσώπους του υπουργείου Υγείας, του υπουργείου Εργασίας, του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών, της Εθνικής Μετεωρολογικής Υπηρεσίας (ΕΜΥ), καθώς και άλλων επιστημονικών και θεσμικών φορέων. Ιδιαίτερη αναφορά έγινε στον καθοριστικό ρόλο των επιστημονικών φορέων της γυναικολογίας, της νεογνολογίας και της παιδιατρικής στην αντιμετώπιση των επιπτώσεων της κλιματικής αλλαγής στην υγεία της μητέρας και του παιδιού.

Ο πρόεδρος της Ελληνικής Νεογνολογικής Εταιρείας, καθηγητής Παιδιατρικής-Νεογνολογίας του ΑΠΘ, Γεώργιος Μητσιάκος, επισημαίνει ότι το πρόγραμμα HIGH Horizons αναδεικνύει τη σημασία της πρόληψης και της προστασίας των πλέον ευάλωτων πληθυσμών, της εγκύου γυναίκας και του νεογνού, απέναντι στις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής. Η επιστημονική γνώση οφείλει να υπηρετεί τη δημόσια υγεία και την κοινωνική ευθύνη.

Στο woskshop απεύθυνε χαιρετισμό ο Dr Breda, επικεφαλής του γραφείου του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας στην Ελλάδα. Η Anayda Portela, από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας, αναφέρθηκε στη σημασία του έργου High Horizons για την Ελλάδα και τη συμβολή του στην παγκόσμια δημόσια υγεία. «Όλο και περισσότερες μελέτες δείχνουν τον αντίκτυπο της έκθεσης στη θερμότητα στην υγεία της μητέρας, του νεογνού και του παιδιού.  Η άνοδος της θερμοκρασίας είναι ένα παγκόσμιο πρόβλημα. Οι επιστημονικές προσεγγίσεις σχετικά με την παρακολούθηση των επιπτώσεων και την προστασία της υγείας της μητέρας, του νεογνού και του παιδιού δεν αφορά μόνο την Ελλάδα. Τα αποτελέσματα του workshop θα τροφοδοτήσουν την παγκόσμια σκέψη και δράση».

Οι συμμετέχοντες συμφώνησαν ότι η αντιμετώπιση των επιπτώσεων της κλιματικής αλλαγής στην υγεία της μητέρας και του παιδιού απαιτεί συντονισμένες δράσεις, διεπιστημονική προσέγγιση και στενή συνεργασία μεταξύ επιστημονικών και θεσμικών φορέων. Το workshop ολοκληρώθηκε με την επισήμανση της ανάγκης συνέχισης της έρευνας και της αξιοποίησης των αποτελεσμάτων του έργου HIGH Horizons στον σχεδιασμό πολιτικών δημόσιας υγείας.

ΑΠΕ-ΜΠΕ