Η ειλικρίνεια δεν είναι μια απλή αρετή ούτε ένας κοινωνικός κανόνας που μαθαίνουμε από μικροί. Είναι κάτι βαθύτερο: ένας τρόπος ύπαρξης. Ένας τρόπος να συναντάμε τον εαυτό μας και τους άλλους χωρίς τα φίλτρα που παραμορφώνουν την αλήθεια μας. Είναι δύσκολη, συχνά επώδυνη, αλλά τελικά απελευθερωτική. Γιατί όποιος αποφασίζει να είναι ειλικρινής, πρώτα από όλα, σταματά να κρύβεται από τον ίδιο του τον εαυτό.
Ψυχολογικά, η ειλικρίνεια λειτουργεί ως θεμέλιο μιας υγιούς προσωπικότητας. Όταν ο άνθρωπος αρθρώνει τις ανάγκες του, αναγνωρίζει τους φόβους του, ορίζει τα όριά του και τολμά να μοιραστεί αυτό που πραγματικά νιώθει, μειώνεται η εσωτερική σύγκρουση. Το Εγώ δεν χρειάζεται να παλεύει ανάμεσα σε αυτό που είναι και σε αυτό που «πρέπει» να δείχνει. Η ασυνέπεια μεταξύ εσωτερικού και εξωτερικού κόσμου υποχωρεί. Και εκεί αρχίζει να γεννιέται μια αίσθηση συνοχής: «Είμαι αυτός που λέω πως είμαι».
Οι υπαρξιακοί στοχαστές συχνά υποστήριξαν ότι η αλήθεια δεν είναι μια έννοια· είναι μια στάση. Η ειλικρίνεια δεν αφορά μόνο το περιεχόμενο των λόγων μας, αλλά και την παρουσία μας. Το να σταθούμε απέναντι σε έναν άλλον άνθρωπο και να πούμε «αυτό με πονά», «αυτό χρειάζομαι», «αυτό ονειρεύομαι», είναι πράξεις που απαιτούν θάρρος. Πρόκειται για μια έκθεση που, όσο κι αν τρομάζει, χτίζει αυθεντική σχέση. Χτίζει εμπιστοσύνη. Και η εμπιστοσύνη είναι ο πυρήνας κάθε θεραπευτικής και ανθρώπινης σύνδεσης.
Στις διαπροσωπικές σχέσεις, η ειλικρίνεια έχει συχνά κατηγορηθεί ως «σκληρή». Όμως δεν είναι η αλήθεια που πληγώνει… αλλά ο τρόπος που τη μεταφέρουμε. Η ειλικρίνεια που δεν ταπεινώνει, δεν κατηγορεί και δεν επιτίθεται, αλλά εκφράζεται με σεβασμό, αποτελεί πράξη φροντίδας. Δείχνει ότι υπολογίζουμε τον άλλο αρκετά ώστε να του φερθούμε καθαρά, χωρίς υπεκφυγές. Κι αυτό, όσο κι αν προκαλεί στιγμιαία αναστάτωση, είναι τελικά βαθιά ανθρώπινο. Γιατί οι άνθρωποι δεν πληγώνονται από την αλήθεια· πληγώνονται όταν δεν την ξέρουν.
Υπάρχει όμως και η άλλη πλευρά: το κόστος της μη ειλικρίνειας. Κάθε φορά που καταπίνουμε μια αλήθεια, ένα κομμάτι μας μικραίνει. Κάθε φορά που προσποιούμαστε, ένα σύμπτωμα μεγαλώνει. Άγχος, αϋπνία, ενοχές, θυμός, ψυχική κόπωση—συχνά είναι εκφράσεις μιας αλήθειας που δεν ειπώθηκε ποτέ. Η ψυχή βρίσκει τρόπο να μιλήσει, ακόμη κι αν η φωνή της βγαίνει μέσα από συμπτώματα.
Η ειλικρίνεια, τελικά, δεν είναι μόνο η αρετή του λόγου. Είναι η υγεία της ύπαρξης. Είναι η συνειδητή επιλογή να σηκώσουμε την αυλαία που κρύβει αυτό που είμαστε. Και όταν αυτό συμβεί, κάτι αλλάζει: οι σχέσεις μας γίνονται καθαρότερες, τα όρια σταθερότερα, ο εαυτός μας πιο ακέραιος.
Η αλήθεια μπορεί να έχει βάρος, αλλά είναι ένα βάρος που ελευθερώνει. Γιατί εκείνος που ζει ειλικρινά, πατάει γερά στη ζωή του. Δεν τρέχει να κρυφτεί, δεν σπαταλά ενέργεια στο να συντηρήσει προσωπείο. Κοιτάζει τον κόσμο με καθαρό βλέμμα και ο κόσμος, ακόμη και μέσα στο χάος του, ανταποκρίνεται.
Η ειλικρίνεια δεν υπόσχεται εύκολη ζωή. Υπόσχεται όμως αληθινή. Και αυτό, για όποιον αναζητά πραγματική ψυχική ευημερία, αρκεί.
Γράφει ο Ψυχολόγος-Σύμβουλος Γάμου Γιάννης Ξηντάρας
