Στο Προεδρικό Μέγαρο, προχθές, εορτάσθηκε —όπως κάθε χρόνο— η αποκατάσταση της Δημοκρατίας. Πενήντα ένα χρόνια μετά το 1974. Μια τελετή με φόντο κήπους, σημαίες και εκείνη τη γνώριμη αστική ευπρέπεια, που τόσο πασχίζουμε να προσποιηθούμε πια.
Κι όμως, αυτή η Δημοκρατία, που τότε εμφανίσθηκε σαν νεοφερμένη απόγονη του Διαφωτισμού, μοιάζει σήμερα περισσότερο με ηλικιωμένη θεία που ξεχνούν τα ανίψια. Μερικοί την περιγελούν. Άλλοι την καταριούνται. Οι περισσότεροι, απλώς την αγνοούν. Όχι επειδή έπαψε να τους αφορά, αλλά επειδή βαριούνται να τη σκεφτούν.
Και κάπως έτσι φτάσαμε σε εκείνη τη δημοφιλή συνήθεια των καιρών μας: να καταγγέλλουμε το πολίτευμα από την ασφάλεια του καναπέ — ιδανικά με ένα story που εξαφανίζεται σε 24 ώρες, όπως και η μνήμη.
Η Δημοκρατία κατηγορείται για τα πάντα: από τη ζέστη μέχρι την τιμή στο ελαιόλαδο. Από τη γραφειοκρατία των Βρυξελλών μέχρι την αργοπορία στα εξωτερικά ιατρεία. Δεν θα αντιλέξω — φταίει συχνά. Αλλά είναι κάπως αστείο να βλέπει κανείς τους επαγγελματίες της διαμαρτυρίας και της ανεδαφικότητας να δίνουν μαθήματα. Το παλιό «σκέφτομαι, άρα υπάρχω» έχει δώσει τη θέση του στο «κράζω, άρα είμαι καθαρός».
Για σκεφτείτε: Από τη μία, οι ακροδεξιοί που βλέπουν παντού «εισβολές» ..προδοσίες! Από την άλλη, οι «αντισυστημικοί» της ακροαριστεράς που …αρλουμπολογούν για «καθεστώς» και «καταπίεση», ενώ το μόνο που τους καταπιέζει είναι η έλλειψη εναλλακτικών προτάσεων κι η ανικανότητά τους να πείσουν έστω και τον διπλανό τους.
Και οι δύο, βέβαια, έχουν κοινό παρονομαστή: τον λαϊκισμό. Αυτόν που χαϊδεύει αυτιά, υπόσχεται εύκολες λύσεις σε σύνθετα προβλήματα και το μόνο που πετυχαίνει είναι να σπέρνει απογοήτευση και σύγχυση. Γιατί όταν δεν γίνονται τα θαύματα που υποσχέθηκαν, δεν φταίνε οι ίδιοι – φταίει το «σύστημα».
Όλα αυτά, φυσικά, σε μια εποχή όπου η τεχνολογία προβάλλει κάθε αδικία, κάθε ανισότητα και κάθε ευνοημένο, κάνοντάς τα να φαίνονται τεράστια – και ακριβώς δίπλα σου. Ενίοτε είναι. Αλλά σχεδόν πάντα είναι πιο σύνθετο απ’ όσο λέει το στόρι στο TikTok.
Και κάπως έτσι, σιγά σιγά, η εμπιστοσύνη στους θεσμούς διαβρώνεται, αφού συνεπικουρούν κι οι ολιγάρχες που έχουν στα χέρια τους τα ΜΜΕ και δεν τους αρέσει πότε ο τάδε και πότε ο δείνα. Ο πολίτης νιώθει ότι δεν τον ακούει κανείς – άρα γιατί να ασχοληθεί; Ή ακόμα χειρότερα, γιατί να μη ρίξει την ψήφο του σε όποιον φωνάζει πιο δυνατά; Όχι επειδή συμφωνεί. Αλλά για να κάνει «ζημιά».
Το πρόβλημα με όλα αυτά δεν είναι ότι είναι «αντισυστημικά». Είναι ότι είναι ανώριμα. Είναι εύκολα. Είναι βολικά για όσους δεν έχουν ευθύνη. Είναι, με λίγα λόγια, πολιτική εκ του ασφαλούς. Χωρίς ρίσκο, χωρίς πρόταση, χωρίς πραγματική συνεισφορά.
Η Δημοκρατία μας έγινε 51 ετών από τη μεταπολίτευση. Η ωριμότητα της οφείλεται σε μεγάλο βαθμό στην κοινωνία που πάντα είναι μπροστά από τα κόμματα. Κι αυτή η ωριμότητα κοινωνίας και κομμάτων -με όλες τις παιδικές ασθένειες- έχει συντελέσει για να διανύει ο τόπος τη μακροβιότερη περίοδο συνεχούς δημοκρατίας. Ενίοτε μάλιστα … ακραίας δημοκρατίας.
Προχθές, από το Προεδρικό μέγαρο απουσίαζαν οι ακραίες δυνάμεις του λαϊκισμού, του καιροσκοπισμού, των θεωριών συνωμοσίας και γενικά των άκρων. Ευτυχώς, μόνοι τους δείχνουν την απαρέσκειά τους προς τη Δημοκρατία. Από την άλλη πλευρά, ήταν παρών και το πολιτικό κόμμα που θέλει να καταλύσει τη Δημοκρατία! Μα αυτό είναι ζήτημα της μεγαλοκαρδίας της Δημοκρατίας.
Η Δημοκρατία δεν υπόσχεται θαύματα. Υπόσχεται συμμετοχή, λογοδοσία, θεσμούς που δουλεύουν – ή τουλάχιστον προσπαθούν. Δεν είναι τέλεια. Αλλά είναι ό,τι καλύτερο έχει επινοήσει ο άνθρωπος όταν θέλει να κυβερνιέται χωρίς να φοβάται.
Το ερώτημα είναι απλό: θα τη στηρίξουμε ή θα την αφήσουμε στους επαγγελματίες της αγανάκτησης και των συνωμοσιών στις ταβέρνες και στα τσιπουράδικα;
