Με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα Πρόληψης Αυτοκτονιών η Ψυχολόγος του Κέντρου Αναφοράς και Παροχής Συμβουλευτικής σε συνεργασία με την Κοινωνιολόγο του Κέντρου Θεραπείας Τραύματος, παρουσιάζουν δημογραφικά στοιχεία και προειδοποιητικά σημάδια αναγνώρισης αυτοκαταστροφικών συμπεριφορών με σκοπό την ενημέρωση του πληθυσμού.
Έφηβοι και αυτοκαταστροφικές συμπεριφορές: ένας μεγάλος κρυμμένος κίνδυνος
Κατά τη εφηβική ηλικία, οι απότομες αλλαγές στις ορμόνες και η ενεργή αναζήτηση της ταυτότητας καθιστούν τους εφήβους ιδιαίτερα ευάλωτους σε εκδήλωση διαταραχών της διάθεσης, οι οποίες μπορεί να αντιμετωπιστούν άμεσα και αποτελεσματικά ή να χρειαστούν ακόμη και μακροχρόνια παρέμβαση. Οι διαταραχές της διάθεσης συνδέονται στους εφήβους με την εκδήλωση αυτοτραυματικών συμπεριφορών, με τον αυτοκτονικό ιδεασμό και την αυτοκτονία.
Μέσα από τη λειτουργία του Συμβουλευτικού Σταθμού διαπιστώθηκε πως υπάρχουν δύο γενικές ομάδες στις οποίες μπορούν να καταταχθούν οι έφηβοι ως προς τη εκδήλωση αυτοκαταστροφικών συμπεριφορών:
Η πρώτη αφορά έφηβους, οι οποίοι κυρίως λόγω αδυναμίας διαχείρισης των συναισθημάτων τους, καταφεύγουν στην υιοθέτηση αυτοτραυματικών συμπεριφορών όπως:
- χαρακώματα στο δέρμα με αιχμηρά αντικείμενα
- χτύπημα του κεφαλιού ή του χεριού σε τοίχους
- τριβή του δέρματος και πρόκληση εγκαυμάτων
Ο αυτοτραυματισμός των εφήβων μπορεί να ιδωθεί ως μια προειδοποιητική αλλά κατανοητή και με νόημα συμπεριφορά, δεκτική ερμηνείας και παρέμβασης.
Η δεύτερη ομάδα εφήβων είναι αυτή που αντιμετωπίζει σοβαρό άγχος, κατάθλιψη, προβλήματα αυτοεκτίμησης και κοινωνική απομόνωση, κυρίως μετά από μακροχρόνια έκθεση σε αντίξοες οικογενειακές καταστάσεις και πλέον αισθάνονται ότι η ζωή τους δεν έχει νόημα και δεν υπάρχει διέξοδος για τους ίδιους.
Η ομάδα αυτή αποπειράται ή επιτυγχάνει να αυτοκτονήσει, ακόμα και όταν κάποιος άλλος στο οικογενειακό περιβάλλον έχει αντιληφθεί το πρόβλημα ή ακόμα και όταν έχει αναζητηθεί βοήθεια από επαγγελματία ψυχικής υγείας. Οι μέθοδοι που χρησιμοποιούνται περισσότερο σε αυτή τη περίπτωση είναι:
- απαγχονισμός
- αναθυμιάσεις εξατμίσεως αυτοκινήτων
- υπερβολική δόση χαπιών ή και ουσιών
Στοιχεία
Με βάση τα στοιχεία τα οποία δημοσίευσε ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας τον περασμένο Ιούνιο, η αυτοκτονία αποτελεί τέταρτη πιθανή αιτία θανάτου εφήβων ηλικίας από 15 έως 19 ετών.
Τα δημογραφικά στοιχεία της Υπηρεσίας μας αναδεικνύουν πως μέσος όρος ηλικίας των εφήβων που παρουσιάζουν αυτοκαταστροφικές συμπεριφορές είναι τα 16 έτη με μικρότερη ηλικία εμφάνισης ήδη από τα 13.
Το 58% των περιστατικών αυτών ανήκει στη πρώτη ομάδα, υιοθετώντας αυτοκαταστροφικές συμπεριφορές. Το 15% ανήκει στη δεύτερη ομάδα, όπου έχει αποπειραθεί να αυτοκτονήσει ενώ υπάρχει ένα ποσοστό της τάξης του 27% το οποίο προβαίνει σε απειλές αυτοκτονίας, προκειμένου να εξασφαλίσει ικανοποίηση κάποιας προσωπικής ανάγκης με κάθε μέσο, λόγω έλλειψης ικανοτήτων διεκδίκησης αυτών.
Επιπλέον, παρατηρείται πως, ως προς το φύλο, το 76% των περιστατικών της Δομής, είναι κορίτσια ενώ το 24% αγόρια. Πρόσθετα, τα κορίτσια αποπειρώνται περισσότερες φορές συγκριτικά με τα αγόρια, ενώ αντίθετα αυτά, επιτυγχάνουν με τη πρώτη απόπειρα, και αυτό γιατί έχουν επιλέξει μια πιο βίαιη και αποτελεσματική μέθοδο για να θέσουν τέλος στη ζωή τους.
Προειδοποιητικά σημάδια
Σημαντικά προειδοποιητικά σημάδια στη συμπεριφορά του εφήβου, στα οποία κηδεμόνες, εκπαιδευτικοί αλλά και όσοι συναναστρέφονται εφήβους, θα πρέπει να εστιάσουν είναι:
- καταθλιπτική διάθεση εφήβου σε συνδυασμό με συναισθηματικές αστάθειες
- εμφάνιση διατροφικών διαταραχών και απότομη μεταβολή στο βάρος του
- εμφάνιση διαταραχών ύπνου
- απομόνωση του εφήβου από την οικογένεια και απομάκρυνση από φίλους και παρέες
- αποτύπωση σκέψεων θανάτου μέσω μουσικής, ζωγραφικής, ποιημάτων, εκθέσεων
- απώλεια ενδιαφέροντος για οποιαδήποτε δραστηριότητα
- απότομη πτώση σχολικής επίδοσης σε συνδυασμό με αδικαιολόγητες απουσίες
- εμφάνιση παραβατικών συμπεριφορών, όπως φυγή από το σπίτι, χρήση ουσιών ή εμπλοκή με παραβατικές ομάδες
Η καλύτερη πρόληψη μπορεί να επιτευχθεί μέσα από παρεμβάσεις ενημέρωσης, τόσο στους χώρους του σχολείου όσο και σε εξωσχολικούς, δημόσιους χώρους, όπως πάρκα, πλατείες, σημεία συνάντησης των εφήβων. Το επιστημονικό προσωπικό του Κέντρου Αναφοράς και Παροχής Συμβουλευτικής, και το Κέντρο Θεραπείας Τραύματος της Πρωτοβουλίας για το παιδί, βρίσκονται καθημερινά στη διάθεση παιδιών και γονέων που χρειάζονται στήριξη.
Παρακολουθήστε προσεκτικά τη συμπεριφορά του εφήβου. Οι αλλαγές στη συμπεριφορά του αποτελούν τρόπους επικοινωνίας με τους οποίους ζητά βοήθεια.
