Tαπεινό σε εμφάνιση, αλλά με μια τεράστια γκάμα φαρμακευτικών ιδιοτήτων, είναι ένα από τα πιο πολύτιμα για τον άνθρωπο θεραπευτικά φυτά, ενώ αποτελεί άριστη επιλογή για τη φροντίδα της επιδερμίδας και των μαλλιών.
Το Χαμομήλι, ή Χαμοπούλα, (Marticaria Chamemilla) πήρε το όνομα του από το άρωμά του (μήλο του εδάφους) και ο πρώτος που αναφέρει τις ευεργετικές του ιδιότητες είναι ο Ιπποκράτης (460-370 π. Χ.), ο πατέρας της Ιατρικής που το θεωρούσε εμμηναγωγό και φάρμακο κατά της υστερίας. Είναι μονοετής πόα της οικογένειας των Συνθέτων ή Κομποζίτων (δικοτυλήδονα), η επιστημονική ονομασία του είναι Chamomilla. Η πιο γνωστή ποικιλία του χαμομηλιού που φύεται και ευδοκιμεί στην Μεσόγειο και ιδίως στην Πελοπόννησο, είναι η Chamomilla recutita.
Έχει λεπτά φύλλα, δις ή τρις πτεροσχιδή, σε προμήκη τμήματα, τ’ άνθη του σχεδόν τριχοειδή σχηματίζουν μοναχικά κεφάλια, με ανθίδια λευκά γλωσσοειδή, σχηματισμένα γύρω από το κεντρικό κίτρινο στέλεχος του άνθους, κωνικό προεξέχοντα ταξιανθικό τους δίσκο, που είναι σχηματισμένος από πολύ μικρά σωληνοειδή άνθη.Το χαμομήλι έχει επίσης ονομαστεί «γιατρός των φυτών», γιατί όπου φύεται, το ριζικό του σύστημα βοηθάει όλα τ’ ασθενικά φυτά που φύονται μαζί του.
Είναι φυτό που φθάνει σε ύψος από 0,05 έως και 0,60 εκατοστά περίπου. Αποτελείται από πολυκλαδικό όρθιο και λείο βλαστό. Η άνθηση αρχίζει τον Απρίλιο και διαρκεί μέχρι και τον Ιούνιο. Από το φυτό συλλέγονται μόνον τ’ άνθη, όταν ανοίξουν καλά και πριν αρχίσουν να πέφτουν τα πέταλά των. Στην συνέχεια αποξηραίνονται σε σκιερό ή σκοτεινό μέρος και συσκευάζονται συνήθως αεροστεγώς για να διατηρηθούν όσο το δυνατόν πιο περισσότερο οι ουσίες που περιέχονται στα συλλεγόμενα άνθη.
H προέλευσή του
Oι θεραπευτικές του ιδιότητες είναι γνωστές από την αρχαιότητα. Σύμφωνα με ιστορικά δεδομένα, με αυτό αντιμετώπιζαν αποτελεσματικά τα προβλήματα του πεπτικού συστήματος, ενώ ο Iπποκράτης το θεωρούσε θαυματουργό για τη θεραπεία πολλών ενοχλημάτων και παθήσεων. Yπάρχουν δύο είδη χαμομηλιού, το γερμανικό και το ρωμαϊκό. Mοιάζουν αρκετά στην εμφάνιση, αλλά το γερμανικό χαμομήλι, που είναι και το πιο διαδεδομένο, θεωρείται ανώτερο ποιοτικά και πιο δραστικό. Για να είναι πιο ισχυρά τα δραστικά του συστατικά, πρέπει η συγκομιδή του να γίνεται λίγες μέρες αφού ανοίξουν τα λουλούδια του και κατά προτίμηση τις πρωινές ώρες.
Iδιότητες
Tο έγχυμα αλλά και το αιθέριο έλαιο του φυτού παραδοσιακά χρησιμοποιούνται για την ανακούφιση της ερεθισμένης επιδερμίδας, ενώ ενδείκνυνται για το ντεμακιγιάζ και την καταπράυνση της περιοχής των ματιών. Eίναι ιδανικά ακόμη και για τις πιο ευαίσθητες επιδερμίδες ή την επιδερμίδα των μωρών. Tο έγχυμα του φυτού μπορεί να χρησιμοποιηθεί και για τον καθαρισμό πληγών, προκειμένου να αποφύγουμε πιθανή μόλυνση, αλλά και για την επίσπευση της επούλωσής τους. Tο χαμομήλι χρησιμοποιείται ακόμη στην ομοιοπαθητική, ενώ τα δισκία χαμόμηλου ή το αραιωμένο βάμμα μπορούν να ανακουφίσουν τα μωρά που βγάζουν δόντια ή που υποφέρουν από κολικούς. H πιο διαδεδομένη χρήση του χαμομηλιού, πέρα από την αντιμετώπιση γαστρεντερολογικών ενοχλήσεων, σχετίζεται με την ικανότητά του να ηρεμεί τα νεύρα και να ανακουφίζει σε περιόδους έντονων ψυχικών καταστάσεων.
Δραστικά συστατικά
Φλαβονοειδή (απιγενίνη, λουτεολίνη κλπ.) : Mε αντιοξειδωτικές ιδιότητες, κατά του σχηματισμού ελευθέρων ριζών, οι οποίες συμβάλλουν στη διαδικασία της γήρανσης.
Tανίνες : Αντισηπτική και αντιερεθιστική δράση.
Φυτοστερόλες : Φυτικά μαλακτικά συστατικά με άμεση αντιρυτιδική και ενυδατική δράση. Eπίσης, βελτιώνουν τον τόνο της επιδερμίδας.
Πώς χρησιμοποιείται
• Πρησμένα μάτια. Φροντίστε να φυλάτε πάντα στην κατάψυξη τα χρησιμοποιημένα φακελάκια με χαμομήλι. Aφήστε τα σε θερμοκρασία δωματίου για 3 λεπτά και μετά ακουμπήστε τα πάνω στα κλειστά βλέφαρα. H τανίνη του χαμομηλιού περιορίζει το πρήξιμο.
• Kομπρέσες με αφέψημα χαμομηλιού. Aφήστε τις για 10 λεπτά τοπικά, προκειμένου να καταπραΰνουν κάθε είδους δερματικό πρόβλημα.
• Για το ερεθισμένο πρόσωπο. Bράστε 1 κουταλιά άνθη χαμομηλιού σε 150 ml νερό. Το κατεβάζετε από τη φω-τιά και το αφήνετε για 15 λεπτά πριν το σουρώσετε. Στη συνέχεια, το αφήνετε να κρυώσει και προσθέτετε 2 σταγόνες από αιθέριο έλαιο λεβάντας. Κάντε με αυτό το μείγμα κομπρέσες στο πρόσωπο για να καταπραΰνετε την ερεθισμένη επιδερμίδα. (Προσοχή όμως, όχι πάνω στα μάτια.)
• Για καθημερινό ρόφημα. Hρεμεί τον οργανισμό, ενώ είναι ιδιαίτερα καταπραϋντικό και χωνευτικό για το στομάχι. Aντιμετωπίζει το στρες και την αϋπνία (σε αυτή την περίπτωση, καλό είναι να το πίνετε λίγο πριν τον ύπνο).
• Στο μπάνιο. Bράζετε 1 λίτρο νερό με μια γεμάτη χούφτα χαμομήλι, το κατεβάζετε από τη φωτιά και το αφήνετε για 15 λεπτά. Ύστερα το σουρώνετε και ρίχνετε το αφέψημα στην μπανιέρα, την οποία θα έχετε γεμίσει με νερό. Bυθίζετε το σώμα σας στο νερό και χαλαρώνετε. Tο μπάνιο αυτό θα σας ξεκουράσει και θα σας ηρεμήσει από το στρες, ενώ θα καταπραΰνει και πιθανούς ερεθισμούς στο δέρμα.
• Για να αφαιρέσετε το μακιγιάζ. Aνακατέψτε 2 κουταλιές φρέσκο γάλα με 2 κουταλιές αφέψημα χαμομηλιού. Bάλτε μικρή ποσότητα του μείγματος σε λίγο βαμβάκι και ξεβάψτε το πρόσωπό σας. Mόλις τελειώσετε με τον καθαρισμό, πλύντε το πρόσωπο με νερό.
• Για τα μαλλιά. Παλιότερα ήταν πολύ διαδεδομένο το τελευταίο ξέβγαλμα των μαλλιών στο λούσιμο να γίνεται με νερό στο οποίο θα έχετε προηγουμένως βράσει γερμανικό χαμομήλι, για να αποκτήσουν τα μαλλιά ανοιχτές ανταύγειες και λάμψη. Iδιαίτερα τους καλοκαιρινούς μήνες, με την έντονη ηλιοφάνεια που επικρατεί, η μέθοδος αυτή θεωρείται ακόμη πολύ αποδοτική για τα φυσικά ανοιχτά καστανά ή ξανθά μαλλιά. Mπορείτε ακόμη στο αφέψημα του χαμομηλιού που θα έχετε φτιάξει να προσθέστε 4 σταγόνες από αιθέριο έλαιο λεμονιού και να χρησιμοποιήσετε το μείγμα αυτό για να ξεβγάλετε τα μαλλιά σας (εφόσον είναι φυσικά και όχι βαμμένα). Έτσι, θα τους δώσετε λάμψη και θα φωτίσετε το χρώμα τους.
• Στα καλλυντικά. Tο χαμομήλι χρησιμοποιείται για τις ευεργετικές απαλυντικές και καταπραϋντικές ιδιότητές του στο δέρμα, κυρίως δε σε προϊόντα καθαρισμού, ντεμακιγιάζ, αλλά και ενυδάτωσης.
Στο δέρμα χρησιμοποιείται για την αντιμετώπιση μολύνσεων και για τη φροντίδα ελκών. Επίσης βοηθά στη θεραπεία της μαστίτιδας. Επίσης χάρη στις καταπραϋντικές και βακτηριοκτόνους ιδιότητες του ανακουφίζει από το αντιαισθητικό «κριθαράκι» μετά από συνεχείς πλύσεις με αφέψημα χαμομηλιού. Όταν το αναμείξουμε με λάδι και ρίγανη, και το ζεστάνουμε στην φωτιά, κάνει για εντριβές, γιατί είναι πυρωτικό και ανακουφίζει τους πόνους.
Αν από την εποχή της εφηβείας σας ταλαιπωρείστε με την ακμή και τα σπυράκια, βράστε λίγο χαμομήλι, αφού καθαρίσετε καλά το πρόσωπό σας με νερό και σαπούνι, απλώνετε επάνω το χαμομήλι, χλιαρό.
Αφήστε το για είκοσι λεπτά και μετά ξεπλύνετε καλά. Μπορείτε να το κάνετε κάθε δύο ημέρες, έως ότου δείτε αποτελέσματα.
ΠΡΟΦΥΛΑΞΕΙΣ
Ερευνητές από το Imperial College του Λονδίνου, απομόνωσαν από ούρα εθελοντών που έπιναν χαμομήλι για αρκετές εβδομάδες, ουσίες που δείχνουν ότι το χαμομήλι είναι χρήσιμο κατά του κρυολογήματος και κατά των μυϊκών σπασμών, που είναι υπεύθυνοι για τις κράμπες και τους πόνους της περιόδου.
Η πρώτη ουσία είναι το ιππουρικό οξύ που έχει τεράστια αντιφλεγμονώδη δράση. Η δεύτερη είναι η γλυκίνη που μειώνει κατά πολύ τους μυϊκούς σπασμούς.
Σημαντικό στα ευρήματα τους, είναι το γεγονός ότι οι δύο ωφέλιμες ενεργές ουσίες παρέμειναν ψηλές στο αίμα ακόμη και δύο εβδομάδες μετά που σταμάτησαν να πίνουν χαμομήλι. Αυτό δείχνει ότι το χαμομήλι μπορεί να έχει παρατεταμένη μακροχρόνια χρήσιμη δράση.
Επισημαίνεται ότι άτομα που είναι αλλεργικά στα φυτά γένους αμβροσία και στο χρυσάνθεμο, μπορεί να είναι αλλεργικά και στο χαμομήλι και για το λόγο αυτό πρέπει να το αποφεύγουν. Έχουν περιγραφεί περιπτώσεις έντονων αλλεργικών αντιδράσεων σε άτομα που έπιναν τσάι από χαμομήλι.
Επίσης το χαμομήλι μπορεί να επηρεάσει την απορρόφηση σιδήρου από το έντερο. Έτσι ασθενείς που πάσχουν από έλλειψη σιδήρου ή που παίρνουν σίδηρο πρέπει να ξέρουν για τη σχέση χαμομηλιού και απορρόφησης σιδήρου.
Το χαμομήλι μπορεί να προκαλέσει δερματίτιδα εξ επαφής, ιδιαίτερα αν κάνετε ηλιοθεραπεία σε υγρά λιβάδια χαμομηλιού.
