Eπιστήμονες από το Εθνικό Αστεροσκοπείο Αθηνών (ΕΑΑ) και τη Νέα Ζηλανδία χρησιμοποιώντας λεπτομερή Ψηφιακά Μοντέλα Εδάφους (DEMs) από το Ελληνικό Κτηματολόγιο χαρτογράφησαν συστηματικά ολόκληρη την χώρα με σκοπό την καταγραφή των ενεργών ρηγμάτων στην χερσαία Ελλάδα.

Οι επιστήμονες αποκάλυψαν εκατοντάδες νέα σεισμικά ρήγματα, ενώ αποτύπωσαν με μεγαλύτερη πληρότητα τα ήδη γνωστά, δημιουργώντας την AFG (Active Faults Greece), την πρώτη βάση ενεργών ρηγμάτων στην Ελλάδα που συντάχθηκε με βάση το σεισμικό αποτύπωμα των ρηγμάτων στο ανάγλυφο, και δημοσιεύθηκε στο έγκριτο περιοδικό Scientific Data.

Όπως σημειώνει στο Αθηναϊκό – Μακεδονικό Πρακτορείο Ειδήσεων η διεθνής επιστημονική ομάδα, αποτελούμενη από τους Dr John Begg, Δρ Βασιλική Μουσλοπούλου, Dr Dave Heron και Prof. Andy Nicol, πίσω από τις δραματικές αντιθέσεις του ελληνικού τοπίου, κρύβεται μια αέναη γεωλογική μηχανή: «Η χώρα, σφηνωμένη ανάμεσα σε δύο ηπείρους, παραμορφώνεται από την επίμονη κίνηση της Αφρικής προς βορά και της Ευρασίας προς νότο. Το ανάγλυφο της Ελλάδας συνεχίζει σήμερα να αλλάζει, κυρίως μέσω της δράσης ενεργών σεισμικών ρηγμάτων. Πολλά από αυτά τα ρήγματα παραμένουν, ωστόσο, καλά κρυμμένα κάτω από βλάστηση, μέσα στα αυξανόμενα αστικά τοπία ή την πολυπλοκότητα του ίδιου του ανάγλυφου», υπογραμμίζουν οι ερευνητές και προσθέτουν: «Με την οικονομία της να βασίζεται όλο και περισσότερο στον τουρισμό και με τη φιλοδοξία να γίνει ενεργειακός κόμβος στην Ανατολική Μεσόγειο, η Ελλάδα χρειάζεται επειγόντως να κατανοήσει καλύτερα την διασπορά των σεισμικών πηγών ανά την χώρα. Κι αυτό, απαιτεί την λεπτομερή χαρτογράφηση των ενεργών ρηγμάτων σε όλη την χερσαία και υποθαλάσσια έκταση της Ελλάδας».

Η AFG παραδίδει στην επιστημονική κοινότητα τον πρώτο πανελλαδικό χάρτη ενεργών ρηγμάτων βασισμένο στην μορφολογία του ανάγλυφου, σε συνεπή κλίμακα 1:25.000 .

Στην AFG καταγράφονται 3.815 ίχνη ρηγμάτων, που ομαδοποιούνται σε 892 ρήγματα, με περισσότερα από τα μισά να είναι χαρτογραφημένα εδώ για πρώτη φορά, ενώ περιέχει και 35 επιφανειακές διαρρήξεις που συνδέονται με ιστορικούς σεισμούς.

Κάθε ρήγμα, σύμφωνα με την έρευνα ταξινομείται ως:
• Ενεργό, όταν το ανάγλυφο φαίνεται να έχει παραμορφωθεί πρόσφατα
• Πιθανώς ενεργό, όταν το ρήγμα διακρίνεται στο ανάγλυφο αλλά τα στοιχεία σχετικά με την ενεργότητά του είναι λιγότερο σαφή
• Αβέβαιο, όταν χρειάζονται περισσότερες παρατηρήσεις για την επιβεβαίωση της ύπαρξης του ρήγματος

Όπως τονίζει η επιστημονική ομάδα, περαιτέρω ταξινόμηση συμπεριλαμβάνει το πόσο έντονα έχουν αφήσει τα ρήγματα το αποτύπωμά τους στο ανάγλυφο: «Ίχνη σαν ‘μαχαιριές’ υποδεικνύουν πρόσφατη δράση (πιθανώς μέσα στον Ολόκαινο, δηλαδή τα τελευταία 10.000 χρόνια), ενώ πιο αποστρογγυλεμένα αποτυπώματα δηλώνουν προοδευτικά παλαιότερους σεισμούς», σημειώνει.

Συνολικά, περισσότερα από 2.000 ίχνη ρηγμάτων στην AFG χαρακτηρίζονται ως ενεργά, ενώ περίπου 1.600 ως πιθανόν ενεργά. Η ανάλυση επίσης έδειξε ότι πάνω από τα μισά ενεργά ρήγματα της Ελλάδος ελέγχουν τη ροή των ποταμών, την εναπόθεση ιζημάτων και διαμορφώνουν τα όρια μεταξύ βουνών και κοιλάδων. Οι σχέσεις αυτές, όπως αναφέρουν οι ερευνητές, υποδεικνύουν ότι, αναπόφευκτα, κάποια ενεργά ρήγματα παραμένουν ακόμα αόρατα, «θαμμένα» κάτω από νεότερα ιζήματα.

«Τα τελευταία χρόνια, η τεχνολογία ήρθε για να αλλάξει ριζικά τον τρόπο με τον οποίο ‘βλέπουμε’ τη Γη», επισημαίνει στο ΑΠΕ-ΜΠΕ η διεθνής επιστημονική ομάδα. Αναλύοντας τη μεθοδολογία που εφήρμοσαν, τονίζουν ότι ψηφιακά μοντέλα υψομέτρου (DEMs) επιτρέπουν στους επιστήμονες να «διαβάζουν» το έδαφος και τις κινήσεις του, με ακρίβεια που πριν δεν ήταν εφικτή. Ειδικότερα, εξηγούν, ότι ένα DEM δεν είναι απλώς ένας χάρτης· είναι μια τρισδιάστατη αναπαράσταση της επιφάνειας της γης. Κάθε σημείο στο μοντέλο έχει ένα ύψος, επιτρέποντας στους επιστήμονες να οπτικοποιούν με εξαιρετική λεπτομέρεια την πολυπλοκότητα του εδάφους και να προσδιορίζουν δομές που είναι αόρατες με γυμνό μάτι. Για τον γεωμορφολόγο, η επιφάνεια της γης, όπως τονίζουν, είναι ένα βιβλίο που αφηγείται τις κινήσεις των πλακών και τις δονήσεις του χρόνου, και προσθέτουν ότι «στα ψηφιακά μοντέλα οι επιστήμονες μελετούν το τοπίο, όπως αυτό αναδεικνύεται απογυμνωμένο από πόλεις ή βλάστηση, αναζητώντας συστηματικές ενδείξεις ενεργών ρηγμάτων».
Η χαρτογράφηση ενεργών ρηγμάτων δεν αφορά όμως μόνο την ‘επιστήμη’, όπως δήλωσε στο ΑΠΕ-ΜΠΕ η κύρια Ερευνήτρια του Γεωδυναμικού Ινστιτούτου του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών Δρ Βασιλική Μουσλοπούλου και μέλος της επιστημονικής ομάδας: «Έχει πρακτικές επιπτώσεις για την ασφάλεια και τη βιωσιμότητα των υποδομών της χώρας. Οδικοί άξονες, γέφυρες, φράγματα και ενεργειακές μονάδες, πρέπει να σχεδιάζονται γνωρίζοντας την διασπορά των ενεργών σεισμικών πηγών πού δύνανται να μετακινήσουν το έδαφος. Οι πληροφορίες που παρέχει η AFG, όταν συγχωνευτούν με ενόργανες καταγραφές σεισμών και εδαφικών παραμορφώσεων, μπορούν να βελτιώσουν τα ελληνικά μοντέλα σεισμικής επικινδυνότητας».

Από την πλευρά του, ο Dr John Begg, βασικός συντελεστής της AFG, σημειώνει στο ΑΠΕ-ΜΠΕ ότι, «η τεχνολογία από μόνη της δεν αρκεί». «Η ερμηνεία DEMs απαιτεί το έμπειρο μάτι του γεωλόγου, εκείνου που μπορεί να διακρίνει ένα τεκτονικό μέτωπο από μια επιφάνεια διάβρωσης. Οι ψηφιακές ενδείξεις επικυρώνονται όταν αντιδιαστέλλονται με μια σειρά κριτηρίων ενεργότητας ρηγμάτων, με επιτόπιες παρατηρήσεις και σύγκριση με υπάρχουσες μελέτες. Η δύναμη της AFG έγκειται στον συνδυασμό τεχνολογικών εργαλείων με δεκαετίες γεωλογικής γνώσης», υπογραμμίζει στο ΑΠΕ-ΜΠΕ.
Όπως σημειώνουν οι ερευνητές, μια τέτοια προσέγγιση είναι ιδιαίτερα αποκαλυπτική για μία χώρα με έντονο ανάγλυφο, όπως η Ελλάδα. «Η προσεκτική παρατήρηση, σε συνδυασμό με την εμπειρία του παρατηρητή, είναι ικανή να διαχωρίσει τα ίχνη που δημιούργησαν οι σεισμοί από αυτά που χαράχτηκαν από τη φυσική διάβρωση ή τον άνθρωπο. Παράγωγες εικόνες με ιδιαίτερο φωτισμό (hillshades) και απεικόνιση κλίσεων (slopemaps), δείχνουν ότι η αναστροφή μιας κοιλάδας, η εκτροπή ενός ποταμού ή το τριγωνικό μέτωπο ενός βουνού αποτελούν αλάνθαστα “γεωμορφολογικά αποτυπώματα” σεισμών του παρελθόντος κατά μήκος ενεργών ρηγμάτων», αναφέρουν.

Η βάση δεδομένων AFG, είναι ελεύθερα προσβάσιμη για όλους. Επιπλέον, μέσα από έναν διαδραστικό χάρτη της Ελλάδας, κάθε μηχανικός, ερευνητής ή πολίτης μπορεί να γνωρίζει πού βρίσκονται τα ενεργά ρήγματα γύρω του και ποια είναι τα κύρια χαρακτηριστικά τους. Η AFG – Active Faults Greece ευελπιστεί να συνεισφέρει στις εθνικές προσπάθειες καταγραφής των ενεργών σεισμικών πηγών στην Ελλάδα και να αποτελέσει πρότυπο για άλλες σεισμικά ενεργές χώρες να χρησιμοποιήσουν ψηφιακά τοπία για τον προσδιορισμό ενεργών ρηγμάτων.

Μπορείτε διαβάσετε τη δημοσίευση στα Αγγλικά εδώ: https://www.nature.com/articles/s41597-025-06283-z , ενώ τον διαδραστικό χάρτη μπορείτε να τον δείτε εδώ: https://experience.arcgis.com/experience/a6c85b1edf9d4d17a3f01a70cef6d2b2

Οι φωτογραφίες που παραχωρήθηκαν στο ΑΠΕ-ΜΠΕ από την Δρα Βασιλική Μουσλοπούλου

ΑΠΕ-ΜΠΕ

Σε μια εποχή που η διεθνής ναυτιλία αναζητά τρόπους να προσελκύσει νέο ανθρώπινο δυναμικό, η Ελλάδα ανατρέπει τα στερεότυπα και καταγράφει μια σιωπηλή, αλλά εντυπωσιακή επανάσταση: οι γυναίκες κερδίζουν ολοένα και περισσότερο χώρο στη ναυτική απασχόληση.

Τα νέα στοιχεία της μελέτης του καθηγητή Γαβριήλ Αμίτση για το Ναυτικό Απομαχικό Ταμείο (ΝΑΤ) που παρουσιάστηκαν σε εκδήλωση που διοργάνωσε το ασφαλιστικό ταμείο των ναυτικών στην Ιστορική Βιβλιοθήκη του Ιδρύματος Αικατερίνης Λασκαρίδη στον Πειραιά, δείχνουν ότι η Ελλάδα συγκεντρώνει ένα από τα υψηλότερα ποσοστά γυναικείας ναυτικής απασχόλησης παγκοσμίως 7,8% όταν ο αντίστοιχος ευρωπαϊκός μέσος όρος φθάνει στο 2,4%, ενώ ο μέσος όρος σε παγκόσμιο επίπεδο είναι μόλις στο 1,2% .
Η δυναμική για τα επόμενα χρόνια είναι ακόμα ισχυρότερη, αφού το ποσοστό των γυναικών που εισέρχονται ως δόκιμες στο επάγγελμα στην Ελλάδα αυξάνεται με ταχείς ρυθμούς, με τις εγγεγραμμένες ναυτικούς να αυξάνονται κατά 11,8% το 2024, έναντι 10% το προηγούμενο έτος. Ειδικότερα η εγγεγραμμένη γυναικεία ναυτική απασχόληση ανήλθε συνολικά για το έτος 2024 σε 2.048 άτομα παρουσιάζοντας ετήσια αύξηση 11,4% σε σχέση με το 2023 (1.838 άτομα) και συνολική αύξηση 65,6% εντός της τελευταίας 5ετίας.
Ειδικά τον 8ο μήνα του 2024 όπου η ναυτιλιακή δραστηριότητα βρίσκεται σε πλήρη εξέλιξη,η εγγεγραμμένη γυναικεία ναυτική απασχόληση (1.415 άτομα)σημείωσε αύξηση περίπου 11,8% σε σχέση με τον 8ο μήνα του του 2023 (1.265 άτομα)
Κατά την παρουσίαση της μελέτης, η υπουργός Εργασίας Νίκη Κεραμέως έδωσε ιδιαίτερη βαρύτητα στον ρόλο που διαδραματίζει το Ναυτικό Απομαχικό Ταμείο (ΝΑΤ) στην ανάδειξη της γυναικείας παρουσίας στη ναυτιλία.
Όπως τόνισε, η πρωτοβουλία του Ταμείου παρέχει πλέον «ένα τεκμηριωμένο και σύγχρονο εργαλείο» για τη στήριξη μιας πιο ισότιμης και βιώσιμης αγοράς εργασίας στον κλάδο.
Υπογράμμισε ότι η Ελλάδα βρίσκεται στην κορυφή της παγκόσμιας κατάταξης ως προς τη συμμετοχή των γυναικών στο ναυτικό επάγγελμα, αγγίζοντας το 7,8% — ένα ποσοστό πολλαπλάσιο του ευρωπαϊκού μέσου όρου (2,4%) και σχεδόν επταπλάσιο του παγκόσμιου (1,2%).
«Πρόκειται για μια σταθερά ανοδική επίδοση, που αποτυπώνει το αυξανόμενο ενδιαφέρον των γυναικών να ενταχθούν και να παραμείνουν στη ναυτιλία», ανέφερε χαρακτηριστικά, σημειώνοντας ότι η εξέλιξη αυτή έχει ιδιαίτερη σημασία σε έναν χώρο που παραδοσιακά κυριαρχείται από άνδρες.
Η κ. Κεραμέως στάθηκε και στον ρόλο της νέας μελέτης του καθηγητή Γαβριήλ Αμίτση, χαρακτηρίζοντάς την ως ένα πλήρες και αξιόπιστο εργαλείο χάραξης πολιτικής για τη ναυτική απασχόληση τα επόμενα χρόνια.
Παράλληλα, δεν παρέλειψε να επισημάνει ότι, παρά τη θετική πορεία, οι γυναίκες εξακολουθούν να βρίσκονται αντιμέτωπες με σημαντικά εμπόδια: από την ανεπαρκή ενημέρωση για το επάγγελμα μέχρι τις έμφυλες διακρίσεις, τις δυσκολίες στην ισορροπία οικογενειακής και επαγγελματικής ζωής και τα στερεότυπα που παραμένουν ζωντανά στον κλάδο.
-Γαλάζιες δεξιότητες και θέσεις εργασίας-
Παρά τη γενικευμένη επιβράδυνση της αγοράς εργασίας λόγω της πανδημίας η προώθηση της πράσινης και της ψηφιακής μετάβασης προσφέρει νέες ευκαιρίες απασχόλησης.
Για την αξιοποίηση των ευκαιριών αυτών είναι απαραίτητο οι επιχειρήσεις που χρησιμοποιούν τεχνολογία αιχμής να μπορούν να βασίζονται σε εξειδικευμένο εργατικό δυναμικό.Πρέπει επίσης να βελτιωθεί η αντίληψη του κοινού όσον αφορά τις σταδιοδρομίες στη γαλάζια οικονομία.
Στην έκθεση επισημαίνεται εξάλλου ότι γυναίκες εξακολουθούν να εκπροσωπούνται στη γαλάζια οικονομία και αντιμετωπίζουν σημαντικά εμπόδια που επικεντρώνονται στην περιορισμένη πρόσβαση σε ηγετικούς ρόλους και στις πολύ περιορισμένες προοπτικές επαγγελματικής εξέλιξης .
Σημειώνεται ότι ήδη από τα μέσα της δεκαετίας του 1990, ο Διεθνής Ναυτιλιακός Οργανισμός IMO έχει αναπτύξει ένα ολοκληρωμένο πλαίσιο ενίσχυσης της γυναικείας παρουσίας στη ναυτιλία.
Πρόκειται για ένα σύνολο πολιτικών που περιλαμβάνει στοχευμένες έρευνες, προγράμματα κατάρτισης, αλλά και δράσεις για τη βελτίωση των συνθηκών εργασίας και των προοπτικών εξέλιξης των γυναικών στο ναυτικό επάγγελμα.
Στο ευρωπαϊκό επίπεδο, η θεσμική κινητοποίηση είναι εξίσου σημαντική.
Η Ε.Ε. προωθεί ενεργά την ισότητα και την εξάλειψη των έμφυλων διακρίσεων, ενώ παράλληλα θέτει κοινά πρότυπα για την εκπαίδευση, την κοινωνική προστασία και τα εργασιακά δικαιώματα των ναυτικών.
Σε αυτό το πλαίσιο, ξεχωριστή θέση έχει η πλατφόρμα της Γενικής Διεύθυνσης Μεταφορών της Κομισιόν, η οποία από τον Νοέμβριο του 2018 λειτουργεί ως κεντρικός κόμβος ανταλλαγής καλών πρακτικών και προώθησης ίσων ευκαιριών στις μεταφορές.
Η έκθεση του ΝΑΤ επισημαίνει ότι η ελληνική ναυτιλία βρίσκεται σήμερα μπροστά σε μια κρίσιμη καμπή.
Η σταθερή άνοδος της συμμετοχής των γυναικών, σε συνδυασμό με την υποστήριξη που παρέχουν οι διεθνείς και ευρωπαϊκές πολιτικές, δημιουργεί μια μοναδική ευκαιρία για να χτιστεί μια αγορά εργασίας πιο ανταγωνιστική, ασφαλής και ανθεκτική.
Η ενίσχυση του ανθρώπινου δυναμικού και η υιοθέτηση σύγχρονων πρακτικών στη διαχείριση προσωπικού δεν ενισχύουν μόνο την εικόνα της χώρας· καθιστούν την Ελλάδα ένα σημείο αναφοράς διεθνώς για την προώθηση της γυναικείας παρουσίας στη ναυτιλία — έναν τομέα που εξακολουθεί να αποτελεί ζωτικό πυλώνα της οικονομίας και της παγκόσμιας ναυτιλιακής κοινότητας.
-Ελλείψεις αξιωματικών-
Αναφορικά με τις ελλείψεις του συνολικού εργατικού δυναμικού στη ναυτική εργασία η έκθεση εκτιμά ότι η παγκόσμια έλλειψη αξιωματικών που ανέρχεται σήμερα στο 8,5% θα αυξηθεί στο 10% έως το 2030 εξαιτίας της αύξησης του στόλου,της πρόωρης συνταξιοδότησης των ναυτικών, των μεγαλύτερων περιόδων άδειας ναυτικών που εργάζονται σε ποντοπόρα πλοία αλλά και της περιορισμένης εισόδου νέων και γυναικών στο ναυτικό επάγγελμα
-Τι επισημαίνει ο συντάκτης της έκθεσης-
Ο συντάκτης της έκθεσης, καθηγητής του Πανεπιστημίου Δυτικής Αττικής Γαβριήλ Αμίτσης, αναλύοντας τους βασικούς στόχους και τις καινοτομίες της έρευνας, υπογράμμισε ότι πρόκειται για μια από τις πιο ολοκληρωμένες και συστηματικές προσπάθειες καταγραφής του ζητήματος σε παγκόσμιο και ευρωπαϊκό επίπεδο.
Όπως είπε, στη «δημόσια συζήτηση για τη γυναικεία ναυτική απασχόληση λείπουν συχνά τα πραγματικά δεδομένα. Γίνονται συζητήσεις, αλλά χωρίς αξιοποίηση τεκμηρίων. Η μελέτη αυτή έρχεται να καλύψει αυτό το κενό», τόνισε ο καθηγητής.
Όπως εξήγησε, η έκθεση δεν περιορίζεται στη συλλογή στοιχείων για τη γυναικεία απασχόληση, αλλά παρουσιάζει για πρώτη φορά μια συνολική επισκοπική εικόνα της παγκόσμιας και ευρωπαϊκής αγοράς ναυτικής εργασίας.
«Το ζήτημα δεν είναι μόνο τι δείχνουν τα στατιστικά, αλλά πώς τα διαβάζουμε», ανέφερε. Και πρόσθεσε: «Τα νούμερα διεθνώς δεν είναι ενθαρρυντικά. Η είσοδος και η παραμονή των γυναικών στη ναυτιλία παραμένουν εξαιρετικά χαμηλές».
Κλείνοντας την ομιλία του, ο κ. Αμίτσης ανακοίνωσε ότι αφιέρωσε τη μελέτη στην Παγκόσμια Ημέρα για την Εξάλειψη της Βίας κατά των Γυναικών.

ΑΠΕ-ΜΠΕ