Η εξάρτηση στην νικοτίνη είναι χρόνια νόσος. Mε άλλα λόγια το κάπνισμα είναι αρρώστια, για την οποία όμως υπάρχει θεραπεία. Αρκεί να αποφασίσει ο καπνιστής ότι θέλει να θεραπευτεί. Τα παραπάνω προκύπτουν από όσα ανέφερε η επίκουρη καθηγήτρια Πνευμονολογίας στο ΑΠΘ και υπεύθυνη του Ιατρείου Διακοπής Καπνίσματος στο νοσοκομείο Παπανικολάου, Αθανασία Πατάκα, μιλώντας σε ημερίδα με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα κατά του Καπνίσματος που διοργανώθηκε στο πλαίσιο του προγράμματος SmokeFreeBrain.
Η κα Πατάκα επισήμανε ότι τα αποτελέσματα μεγάλων ερευνών έδειξαν ότι η χρήση ηλεκτρονικού τσιγάρου δεν βοηθάει στη διακοπή του καπνίσματος, ενώ αντιθέτως αποτελεσματικότερη μέθοδος αποδεικνύεται ο συνδυασμός συμβουλευτικής και λήψης φαρμάκων, πάντα υπό ιατρική παρακολούθηση. Να σημειωθεί ότι η Ελλάδα έχει μια θλιβερή πρωτιά στην Ευρώπη με ποσοστό καπνιστών/τριών που ανέρχεται στο 38% του πληθυσμού ενώ οι Ελληνίδες είναι όχι μόνο οι πρώτες, αλλά και οι πιο βαριές καπνίστριες στην Ευρώπη.
“Η νικοτίνη είναι εθιστική. Μεταβάλει τη λειτουργία του εγκεφάλου, ώστε να είναι απαραίτητη για τη διατήρηση φυσιολογικών επιπέδων ντοπαμίνης η οποία είναι νευροδιαβιβαστής στο σύστημα επιβράβευσης του εγκεφάλου. Το κάπνισμα αποτελεί χρονίζουσα πολυσυστηματική νόσο με προοδευτική επιδείνωση της κλινικής εικόνας του ασθενή, που μεταδίδεται από άτομο σε άτομο και συνήθως υποτροπιάζει. Οι κυριότερες συνέπειες του καπνίσματος στην υγεία είναι ο καρκίνος, η χρόνια αποφρακτική νόσος, η στεφανιαία νόσος, τα αγγειακά εγκεφαλικά επεισόδια, η περιφερική αγγειακή νόσος, οι επιπλοκές κατά την εγκυμοσύνη και τον τοκετό, η επιδείνωση υπάρχουσας ασθένειας -π.χ. άσθματος, ελκών, νόσου του Crohn- η ανδρική ανικανότητα, ανωμαλίες στην ποιότητα του σπέρματος, πρόωρη εμμηνόπαυση, ρυτίδες προσώπου , γκρίζα μαλλιά, απώλεια μαλλιών. Η επιλογή του καπνίσματος είναι προσωπική επιλογή του καθενός. Τι είδους νόσος είναι αυτή που την επιλέγεις; Το πρώτο τσιγάρο είναι μια ενοχλητική εμπειρία. Τα πρώτα τσιγάρα σε αυτόν που ξεκινάει το κάπνισμα έχουν συμβολικό χαρακτήρα/μήνυμα. Καθώς η δύναμη του ψυχολογικού συμβολισμού ελαττώνεται, η φαρμακολογική επίδραση έρχεται να αναλάβει το ρόλο της διατήρησης της συνήθειας αυτής” επισήμανε στην ομιλία της η κ. Πατάκα.
Γιατί οι έφηβοι εθίζονται πιο εύκολα στη νικοτίνη;
Αναφερόμενη στον εθισμό κατά την εφηβεία τόνισε: “H εγκεφαλική ωρίμανση δεν έχει ολοκληρωθεί κατά την εφηβεία, με τη μεγαλύτερη ανάπτυξη στο μετωπιαίο λοβό, που είναι υπεύθυνος για τις λειτουργίες του σχεδιασμού, της λογικής και τον έλεγχο των παρορμήσεων. Το κάπνισμα κατά την εφηβεία αποτελεί πρόβλημα, αφού οι περισσότεροι το ξεκινούν σε αυτή την περίοδο. Είναι δυσκολότερη η διακοπή του καπνίσματος κατά την εφηβεία και ο εθισμός στη νικοτίνη είναι ταχύτατος. Οι έφηβοι εθίζονται στη νικοτίνη πιο εύκολα από τους ενήλικες, λόγω του ισχυρότερου αισθήματος επιβράβευσης μέσω της ντοπαμίνης”.
Τι συμβαίνει με το ηλεκτρονικό τσιγάρο;
«Η προώθηση των ηλεκτρονικών τσιγάρων μπορεί να ενισχύσει στα παιδιά και στους εφήβους το μήνυμα πως το κάπνισμα δεν είναι επικίνδυνο, αυξάνοντας τον κίνδυνο εξάρτησης από τη νικοτίνη και χρήσης του καπνού. Οι νέοι μπορεί να θεωρήσουν το ηλεκτρονικό τσιγάρο πιο ελκυστικό αν θεωρήσουν πως είναι πιο ασφαλές από τα συμβατικά τσιγάρα και βαθμιαία να χρησιμοποιήσουν τύπους υψηλότερης περιεκτικότητας σε νικοτίνη και στη συνέχεια να προχωρήσουν στο συμβατικό τσιγάρο, αφού η ανοχή τους στην νικοτίνη αυξάνεται. Υπάρχουν γεύσεις όπως κεράσι, ροδάκινο, καραμέλα που αρέσουν στους νέους. Το ηλεκτρονικό τσιγάρο αποτελεί δίοδο εξάρτησης στη νικοτίνη και προώθησης έναρξης καπνίσματος. Δημιουργεί στη κοινή γνώμη την αίσθηση πως το κάπνισμα είναι “ακίνδυνο”, “φυσιολογικό”. Καθυστερεί ή αποδυναμώνει την προσπάθεια διακοπής με την ταυτόχρονη χρήση ηλεκτρονικού και συμβατικού τσιγάρου. Αποτελεί πειρασμό στους πρώην καπνιστές και πιθανόν να είναι αιτία υποτροπής στο συμβατικό τσιγάρο» ανέφερε η κα Πατάκα.
Είναι επικίνδυνο το ηλεκτρονικό τσιγάρο;
Η απάντηση που δίνει η κα Πατάκα στην ερώτηση αυτή είναι η εξής: “Αναλύσεις του Οργανισμού Ελέγχου Φαρμάκων και Τροφίμων (FDA) έδειξαν πως τα ηλεκτρονικά τσιγάρα μπορεί να περιέχουν καρκινογόνες ουσίες, όπως νιτροζαμίνες, στοιχεία του καπνού πιθανώς επιβλαβή στον άνθρωπο, όπως η αναβασίνη και η βήτα-νικοτυρίνη και τοξικά χημικά, όπως η διεθυλενική γλυκόλη, που είναι συστατικό που χρησιμοποιείται σε αντιψυκτικά. Ακόμη διαπιστώθηκε πως φυσίγγια με την ένδειξη ‘καθόλου νικοτίνη’ περιείχαν χαμηλά επίπεδα νικοτίνης. Οι μακροπρόθεσμες επιδράσεις των ηλεκτρονικών τσιγάρων στην καρκινογένεση και στην πνευμονική λειτουργία δεν είναι γνωστές. Σε μία πρόσφατη ανασκόπηση Cochrane διαπιστώθηκε πως η μακροχρόνια ασφάλεια των ηλεκτρονικών τσιγάρων δεν είναι γνωστή και πως ο μικρός αριθμός μελετών δεν επιτρέπει ασφαλή συμπεράσματα για τη χρήση τους για τη διακοπή του τσιγάρου και πως χρειάζονται παραπέρα τυχαιοποιημένες ελεγχόμενες μελέτες”
Ποιες είναι οι σύγχρονες τεχνικές διακοπής καπνίσματος;
“Οι τεχνικές που εφαρμόζονται για τη διακοπή του καπνίσματος εδώ και τουλάχιστον 10 χρόνια έχει αποδειχτεί ότι βοηθάνε. Το πιο σημαντικό είναι κάποιος να πάρει απόφαση ότι θέλει να κόψει το τσιγάρο και από κει και πέρα μπορούμε να βοηθήσουμε και με φάρμακα και με συμβουλευτική. Δυστυχώς όλα τα καινούργια που έχουνε βγει, όπως είναι το ηλεκτρονικό τσιγάρο ή το θερμαινόμενο τσιγάρο, δεν έχει βρεθεί ότι βοηθάνε στη διακοπή του καπνίσματος. Μελέτες σε μεγάλα επιστημονικά περιοδικά αποδεικνύουν ότι το ηλεκτρονικό τσιγάρο δεν βοηθάει στη διακοπή του καπνίσματος. Αντιθέτως, φάρμακα ή υποκατάστατα νικοτίνης που χρησιμοποιούμε, πάντα με παρακολούθηση ιατρική, σε δόσεις που ταιριάζουν σε κάθε καπνιστή, φαίνεται ότι βοηθάνε πάρα πολύ αν κάποιος έχει πάρει την απόφαση να κόψει το τσιγάρο. Στο Ιατρείο Διακοπής Καπνίσματος στο Παπανικολάου βλέπουμε περίπου 200 άτομα τον χρόνο, δυστυχώς όμως αν αποφασίσει να πάρει κανείς φάρμακα θα πρέπει να τα πληρώσει γιατί δεν συνταγογραφούνται. Βέβαια αν υπολογίσει κάποιος ότι καπνίζει ένα πακέτο την ημέρα, το κόστος είναι χαμηλότερο δηλαδή κοστίζει 40-45 ευρώ το 15ήμερο η θεραπεία. Μακροπρόθεσμα συμφέρει” σημειώνει η κα Πατάκα.
Το ερευνητικό πρόγραμμα SmokeFreeBrain
Το ερευνητικό πρόγραμμα “SmokeFreeBrain”, στο πλαίσιο του οποίου διοργανώθηκε η ημερίδα, διερευνά τις αποτελεσματικότερες μεθόδους για τη διακοπή του καπνίσματος. Οι δύο μέθοδοι των οποίων η αποτελεσματικότητα διερευνάται στο πλαίσιο του τμήματος του προγράμματος που υλοποιείται στη Θεσσαλονίκη είναι η εκπαίδευση του εγκεφάλου για τη διακοπή του καπνίσματος μέσω της νευροανάδρασης, αλλά και η χρήση ενός φαρμάκου που μπλοκάρει τους υποδοχείς νικοτίνης στον εγκέφαλο, ώστε να μη δίνουν σήμα έλλειψης νικοτίνης. Στο πρόγραμμα μπορούν να συμμετάσχουν δωρεάν κυρίως νέοι, άνεργοι και πάσχοντες από Χρόνια Αποφρακτική Πνευμονοπάθεια ή άσθμα καπνιστές, οι οποίοι όμως επιβαρύνονται. Αναφερόμενος στο τι πιστεύουν οι συμμετέχοντες στο πρόγραμμα ο επιστημονικά υπεύθυνος του SmokeFreeBrain αναπληρωτής καθηγητής του τμήματος Ιατρικής του ΑΠΘ, Παναγιώτης Μπαμίδης, τόνισε ότι προς το παρόν τα μηνύματα είναι θετικά .
Δίκτυο Κατάρτισης για την διακοπή του καπνίσματος στην ΠΦΥ
Στη διάρκεια της ημερίδας, ο επίκουρος καθηγητής στη Πρωτοβάθμια Φροντίδα Υγείας (ΠΦΥ) και ιατρικής εκπαίδευσης στο τμήμα Ιατρικής του ΑΠΘ, Μανόλης Σμυρνάκης, παρουσίασε το πρόγραμμα “TiTAN Greece & Cyprus” για την ανάπτυξη ενός Δικτύου Κατάρτισης για τη διακοπή του καπνίσματος με επίκεντρο την ΠΦΥ στην Ελλάδα. Στόχος του Δικτύου είναι η κατάρτιση των επαγγελματιών υγείας που εργάζονται στην ΠΦΥ (γενικοί γιατροί , νοσηλευτές επισκέπτες υγείας) να θέτουν στους ασθενείς που τους επισκέπτονται το θέμα του καπνίσματος με μία σύντομη προσέγγιση. Η προσπάθεια αυτή έχει ξεκινήσει πέρσι στο Πανεπιστήμιο της Κρήτης σε συνεργασία με το Πανεπιστήμιο της Οτάβα του Καναδά και τώρα επεκτείνεται στην Ελλάδα και την Κύπρο.
ΑΠΕ-ΜΠΕ
