Νέες προκλήσεις τόσο στο περιβάλλον όσο και τη βιομηχανία παραγωγής τροφίμων θέτει ο συνεχώς αυξανόμενος πληθυσμός του πλανήτη, ο οποίος στα τέλη του 2017 ξεπέρασε τα 7,5 δισεκατομμύρια. Κάτι, που έχει ως αποτέλεσμα την ανάγκη αύξησης της παραγωγικής διαδικασίας των τροφίμων ανά τον κόσμο.
Αυτό, κατά τα τελευταία 50 χρόνια έγινε με τη βοήθεια της επιστήμης, με τη δημιουργία νέων ποικιλιών φυτών, ανθεκτικότερες σε ασθένειες που παράλληλα ήταν και αποδοτικότερες σε ότι έχει να κάνει με την παραγωγή τόσο σε ποιότητα όσο και σε ποσότητα. Η αύξηση της παραγωγής, για παράδειγμα σε σιτηρά και σε ρύζι, είχε ως αποτέλεσμα τη μείωση των τιμών με αποτέλεσμα το μεγαλύτερο μέρος του παγκόσμιου πληθυσμού να αποκτήσουν πρόσβαση σε σίτιση.
Όμως, όλα αυτά δεν έγιναν χωρίς επιπτώσεις. Οι πρακτικές που ακολουθούνται στη σύγχρονη γεωργία την έχουν καταστήσει πλέον μη αειφόρο ενώ μακροπρόθεσμα δεν θα καταφέρει να παράγει ποσότητες ικανές να θρέψουν τον παγκόσμιο πληθυσμό.
Μερικοί από τους λόγους που η ανάγκη αλλαγής γεωργικής εκμετάλλευσης είναι η υπερβολική άντληση των πόρων που έχουν στη διάθεσή τους οι αγρότες, όπως η υποβάθμιση των εδαφών, οι υδάτινοι πόροι καθώς και η μόλυνση της ατμόσφαιρας από τη χρήση ορυκτών καυσίμων στα γεωργικά μηχανήματα.
Με τους επιστήμονες ανά τον κόσμο να αναζητούν λύσεις για αυτό το τόσο μεγάλο και συνάμα σοβαρό πρόβλημα, μέρος τους ίσως βρίσκεται στην αγροοικολογία.
Τι είναι αγροοικολογία;
Αγροοικολογία είναι ο συνδυασμός της γεωργίας με την οικολογία, που έχουν ως κατεύθυνση το σχεδιασμό και τη διαχείριση βιώσιμων συστημάτων παραγωγής τροφίμων. Οι βασικές της έννοιες είναι οι πρακτικές διαχείρισης να συμβαδίζουν με επιχειρήματα για την ασφάλεια και αυτάρκεια των τροφίμων και την αειφορία της υπαίθρου.
«Η αγροοικολογία ταξινομεί και μελετά τα γεωργικά συστήματα από οικολογική και αντίστοιχη κοινωνικο-οικονομική άποψη, αλλά εφαρμόζει επίσης οικολογικές έννοιες και αρχές για το σχεδιασμό και τη διαχείριση βιώσιμων αγροοικοσυστημάτων», δήλωσε στο ΑΠΕ-ΜΠΕ ο Παναγιώτης Παπαδόπουλος, γεωπόνος του Αγροοικολογικού Δικτύου Ελλάδας.
Σημαντικό στοιχείο για να ξεκινήσει η αγροοικολογία είναι τα υγιή εδάφη. Αυτά, παρέχουν στα φυτά μια ισορροπία θρεπτικών συστατικών και άνθρακα, που είναι και η τροφή για τη διατήρηση των μικροοργανισμών. Παράλληλα η υφή των εδαφών αυτών, πρέπει να είναι αρκετά μαλακά για να επιτρέψουν στο φυτό που θα καλλιεργηθεί να αναπτύξει ρίζες, πρέπει να είναι αρκετά δυνατό να το κρατήσει, ενώ θα πρέπει να επιτρέπει στο νερό να διεισδύει βαθιά στις ρίζες του εκάστοτε φυτού.
«Η αγροοικολογία αυτή τη στιγμή είναι το κύριο παράδειγμα του λεγόμενου οικολογικού εκσυγχρονισμού στη γεωργία, το οποίο ουσιαστικά εμπεριέχει λιγότερες βλαπτικές συνέπειες στο περιβάλλον», υπογραμμίζει στο ΑΠΕ-ΜΠΕ ο γεωπόνος και ερευνητής Dr. Βασίλης Γκισάκης και προσθέτει «περιέχει διάφορες πρακτικές οι οποίες περιλαμβάνουν χαμηλές εισροές φυτοφαρμάκων, λιπασμάτων κλπ. Επίσης στηρίζεται σε αυτό που λέμε στη βιοποικιλότητα και σε οικολογικές αρχές στη γεωργία. Όχι μόνο στην προστασία του περιβάλλοντος αλλά και να χρησιμοποιείς τις διαδικασίες τις οικολογικές δίνοντας στο οικοσύστημα ώστε να επιτύχει μια καλή παραγωγή».
Μοιάζει αλλά δεν είναι βιολογική καλλιέργεια
Πολλές από τις πρακτικές της αγροοικολογίας μοιάζουν με αυτές των βιολογικών καλλιεργειών. «Η αγροοικολογία έχει πολλή σημαντική αντιστοίχηση με τις αρχές της βιολογικής γεωργίας και κατά κάποιο τρόπο είναι μια “ομπρέλα” καθώς προσλαμβάνει όλα τα εναλλακτικά παραδείγματα απέναντι στη συμβατική γεωργία, όπως είναι η βιολογική γεωργία», λέει σχετικά ο κ. Γκισάκης.
Αυτό που διαφοροποιεί τους δύο τρόπους καλλιέργειας είναι ο σχεδιασμός των χωραφιών, παράγουν ζώα με τεχνικές που δε χρησιμοποιούν χημικές ουσίες αλλά αξιοποιούν τα φυτικά απόβλητα και ζωικά απόβλητα εμπλουτίζοντας το έδαφος, η παραγωγή των ζωοτροφών γίνεται τοπικά μειώνοντας το κόστος αλλά και το οικολογικό αποτύπωμα. Μάλιστα, όπως τονίζει ο κ. Γκισάκης «υπάρχουν έρευνες που έχουν δείξει ότι αυτή η προσέγγιση αυξάνει την αποδοτικότητα των αγροτικών συστημάτων και ταυτόχρονα μειώνει κατά πολύ τις επιπτώσεις στο περιβάλλον».
Η αγροοικολογία στην Ελλάδα
«Η Ελλάδα σε σχέση με την παγκόσμια γεωργία σε θέμα αγροοικολογίας βρίσκεται αρκετά πίσω. Παρόλα αυτά τα τελευταία 2-3 χρόνια έχει αρχίσει και συζητείτε το θέμα» δήλωσε στο ΑΠΕ-ΜΠΕ ο κ. Γκισάκης συμπληρώνοντας ότι «αυτό δεν σημαίνει ότι σε άλλα μέρη της Ευρώπης είναι αρκετά προχωρημένη».
Σημείωσε πως στην Ευρώπη, υπάρχουν χώρες όπως η Γαλλία «που ήδη έχουν εισαχθεί έννοιες όπως η αγροοικολογία στις υπάρχουσες εθνικές αγροτικές πολιτικές», ενώ «η Ευρωπαϊκή Ένωση τώρα το αναμοχλεύει για την επόμενη Κοινή Αγροτική Πολιτική, προκειμένου να ενσωματώσουν κάποιες αρχές αγροοικολογίας και να λάβουν υπόψη την προσέγγισή της».
Σύμφωνα με τον κ. Γκισάκη, η Ευρώπη γενικά είναι αρκετά πίσω στο θέμα της αγροοικολογίας, ενώ για παράδειγμα στην Λατινική Αμερική η αγροοικολογία είναι αρκετά προχωρημένη εδώ και πολλά χρόνια «σαν έννοια, σαν πρακτικές αλλά και σας κοινωνικό κίνημα».
Τέλος, τα οφέλη από την αγροοικολογική καλλιέργεια είναι πολλαπλά, καθώς σύμφωνα με έρευνες παρατηρείται μεγάλη μείωση στις εισροές (φυτοφάρμακα, λιπάσματα κλπ). Παράλληλα, όπως αναφέρει ο κ. Γκισάκης «έχει παρατηρηθεί ότι τα χωράφια που καλλιεργούνται με αγροοικολογικές αρχές γίνονται πιο ανθεκτικά, σε εξωτερικές επιρροές, όπως τα έντονα καιρικά φαινόμενα, ενώ η ανάκαμψή τους είναι αμεσότερη, σε σχέση με χωράφια συμβατικής καλλιέργειας».
Θ. Παπακώστας -- ΑΠΕ-ΜΠΕ
