Ο κλοιός σφίγγει ακόμη λίγο για τους φοροφυγάδες: από αύριο, 50 χώρες θα ανταλλάσσουν αυτομάτως πληροφορίες για τους κατοίκους τους, γεγονός που αποτελεί ένα ακόμη βήμα προς το τέλος του τραπεζικού απορρήτου, αλλά δεν λύνει το σύνολο των προβλημάτων.
Ανγκίγια, Βερμούδες και Νησιά Κέιμαν θα είναι σύντομα χαμένοι παράδεισοι για τους φοροφυγάδες. Στις 30 Σεπτεμβρίου, αυτά τα βρετανικά εδάφη θα περιληφθούν στις πρώτες χώρες που θα εφαρμόσουν την αυτόματη ανταλλαγή των τραπεζικών δεδομένων των πολιτών υπό την αιγίδα του ΟΟΣΑ.
Η λίστα των 50 πρωτοπόρων θα περιλαμβάνει το σύνολο σχεδόν των χωρών της Ευρωπαϊκής Ένωσης (η Αυστρία θα προσχωρήσει σε έναν χρόνο), περί τις 10 κτήσεις της Αγγλίας και της Δανίας, καθώς και επιφανή μέλη της Ομάδας των 20: Νότια Αφρική, Αργεντινή, Νότια Κορέα και Μεξικό.
Από αύριο, εάν ένας Γάλλος, για παράδειγμα, ανοίξει λογαριασμό στο Λιχτενστάιν, οι φορολογικές αρχές του Παρισιού δεν θα είναι υποχρεωμένες να ζητήσουν πληροφορίες γι΄ αυτόν στη Βαντούζ, οι αρχές της οποίας θα μεταβιβάσουν αυτομάτως το ύψος της κατάθεσης, τα επιτόκια, τα μερίσματα και άλλα κέρδη από την πώληση μετοχών ή ομολόγων.
Η αλλαγή αυτή είναι ο καρπός δεκαετούς αγώνα κατά της φοροδιαφυγής, που έγινε παγκόσμια προτεραιότητα μετά την χρηματοπιστωτική κρίση του 2008. Οι αντιστάσεις ξεπεράστηκαν έπειτα από σειρά σκανδάλων που ενέπλεξαν μεγάλες δυτικές τράπεζες, ανάμεσά τους η UBS και η HSBC.
Ένα δεύτερο κύμα αναμένεται για τον Σεπτέμβριο 2018 με χώρες που φημίζονται για την φιλοξενία τους (Ανδόρα, Μονακό, Σιγκαπούρη, Ελβετία), αλλά και βαρέα όπλα της παγκόσμιας οικονομίας (Βραζιλία, Κίνα, Ρωσία, Ιαπωνία).
Μεγάλος απών από το συλλογικό αυτό σχήμα, οι Ηνωμένες Πολιτείες έχουν ήδη εξασφαλίσει σειρά διμερών συμφωνιών για την ανταλλαγή τραπεζικών στοιχείων, κυρίως με το Λουξεμβούργο , το Μονακό και την Ελβετία.
Ένα βήμα προς τα εμπρός
«Είναι το οριστικό τέλος του τραπεζικού απορρήτου», δηλώνει ο Πασκάλ Σεντ-Αμάνς, διευθυντής του Κέντρου Φορολογικής Πολιτικής και Διοίκησης του ΟΟΣΑ. «Είτε ο λογαριασμός ανοίξει σε όνομα ιδιώτη, είτε μέσω ενός τραστ, είτε μίας εταιρείας στον Παναμά, θα δηλωθεί».
Η φοροδιαφυγή δεν θα εξαφανιστεί φυσικά από τη μία μέρα στην άλλη. Αλλά, για να κρύψει κανείς τα χρήματά του στο εξωτερικό, θα πρέπει πλέον να περάσει από «έναν απατεώνα δικηγόρο ή από αμφιβόλου ηθικής χρηματοπιστωτικά ιδρύματα», άρα να ακολουθήσει «εξαιρετικά πολύπλοκα και πολύ αμφίβολα κυκλώματα».
Η αυτόματη ανταλλαγή πληροφοριών θα «αλλάξει σε βάθος την φύση των πραγμάτων». Σημείο των καιρών, «οι ελβετοί τραπεζίτες δεν δέχονται πλέον πελάτες που δεν δηλώνουν τα περιουσιακά τους στοιχεία και πολλοί άνθρωποι έχουν δηλώσει τους λογαριασμούς τους στο εξωτερικό», επιμένει το στέλεχος του ΟΟΣΑ. Ο Οργανισμός υπολογίζει ότι πρόκειται για έναν αριθμό «500.000 ανά τον κόσμο, που έχουν αποφέρει φόρους ύψους 85 δισεκατομμυρίων ευρώ».
«Πρόκειται ξεκάθαρα για ένα βήμα προς τα εμπρός που θα δυσκολέψει εκείνους που είναι λιγότερο οργανωμένοι», παραδέχεται η Μανόν Ομπρί, εκπρόσωπος της Oxfam στη Γαλλία.
Η μη κυβερνητική οργάνωση εμφανίζεται ωστόσο επιφυλακτική ως προς τον εντοπισμό των κατόχων τραστ και άλλων εταιρειών, εντοπισμός που «προχωρεί στο επίπεδο της Ευρώπης, αλλά κουτσαίνει σε παγκόσμιο επίπεδο», για την «πλήρη συνεργασία ορισμένων χωρών, κυρίως της Ελβετίας».
Και οι εταιρείες;
Από το σκάνδαλο LuxLeaks, τα μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης έχουν ανταλλάξει περισσότερα από 9.000 έγγραφα, αλλά για την Oxfam «το διακύβευμα είναι η διαφήμιση αυτών των πληροφοριών», διότι «από πίσω μπορεί να υπάρχει η πίεση της κοινωνίας των πολιτών και των δημοσιογράφων».
Μία άποψη που συμμερίζεται η Αν-Λορ-Ντελάτ, υποδιευθύντρια του Centre d’ Etudes Prospectives et d’ Informations Internationales (CEPII), που έχει περάσει από ψιλό κόσκινο την παρουσία και τις δραστηριότητες των ευρωπαϊκών τραπεζών στους φορολογικούς παραδείσους.
Μη δηλωμένες θυγατρικές, δυσανάλογος τζίρος, «βρήκαμε λίγο περίεργα πράγματα», λέει. «Οι ρυθμιστικές αρχές δεν έχουν τον χρόνο να το κάνουν αυτό, είναι δουλειά ενός χρόνου».
Αυτή η δουλειά μπορεί σύντομα να επεκταθεί σε άλλες πολυεθνικές. Περί τις πενήντα χώρες και εδάφη έχουν αποδεχθεί την αυτόματη ανταλλαγή λογιστικών και φορολογικών πληροφοριών για τους μεγάλους ομίλους, που θα αρχίσει πριν από τα μέσα του 2018, σύμφωνα με τον ΟΟΣΑ.
Ομως, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο εισήγαγε τον Ιούλιο εξαιρέσεις για ορισμένα «ευαίσθητα» στοιχεία, η δημοσιοποίηση των οποίων θα έβλαπτε τις εν λόγω εταιρείες.
«Μία κακόπιστη θέση», δηλώνει η Αν-Λορ-Ντελάτ, πεπεισμένη ότι η μεταρρύθμιση αυτή «μπορεί να φέρει σε δύσκολη θέση ορισμένες χώρες».
ΑΠΕ-ΜΠΕ
