Οι γάτες βρίσκονται παντού. Μια νέα γενετική έρευνα -η μεγαλύτερη μέχρι σήμερα- που ανέλυσε το…γατίσιο DNA, αποκαλύπτει ότι οι γάτες εξαπλώθηκαν στη Γη σε δύο κύματα: στο πρώτο, με επίκεντρο τη Μέση Ανατολή «κατέκτησαν» την Ανατολική Μεσόγειο, ενώ στο δεύτερο με αφετηρία την Αίγυπτο (όπου οι γάτες γίνονταν μέχρι και μούμιες λόγω της θρησκευτικής σημασίας τους) εξαπλώθηκαν στην Ευρασία και στην Αφρική.
Ενώ οι επιστήμονες έχουν συμπεράνει ότι οι σκύλοι προέρχονται από την εξημέρωση των λύκων, μεγάλο μυστήριο εξακολουθεί να καλύπτει την εξημέρωση και την ιστορία των γατών, εν μέρει λόγω έλλειψης κονδυλίων για τη σχετική έρευνα.
Το σίγουρο είναι όμως ότι ήδη οι πρώτοι γεωργοί, όταν μετανάστευαν, τις έπαιρναν μαζί τους. Ακόμη και οι πιο άγριοι κατακτητές αργότερα, όπως οι σκανδιναβοί Βίκινγκ, κουβαλούσαν μαζί τους γάτες σε όποιο μέρος πατούσαν πόδι. Κάπως έτσι, στην πορεία, οι γάτες είναι σήμερα πανταχού παρούσες.
Οι ερευνητές, με επικεφαλής την εξελικτική γενετίστρια Eva-Maria Geigl του Ινστιτούτου Ζακ Μονό του Παρισιού, έκαναν τη σχετική ανακοίνωση στο 7ο Διεθνές Συμπόσιο Βιομοριακής Αρχαιολογίας στο Μουσείο Φυσικής Ιστορίας του Πανεπιστημίου της Οξφόρδης, σύμφωνα με το “Nature”.
Οι επιστήμονες ανέλυσαν δείγματα μιτοχονδριακού DNA από 209 αρχαίες γάτες, που βρέθηκαν σε 30 αρχαιολογικές τοποθεσίες ανά τον κόσμο, με τις παλαιότερες να ανάγονται στη μεσολιθική εποχή των κυνηγών-συλλεκτών πριν τους πρώτους γεωργούς.
Η γενετική ανάλυση κατέληξε στο συμπέρασμα ότι άνθρωποι και γάτες άρχισαν να αλληλεπιδρούν ήδη από την αυγή της γεωργίας, που συνέβη στην «εύφορη ημισέληνο» (Μέση Ανατολή-Μεσοποταμία). Πιθανότατα αυτό συνέβη, επειδή οι γάτες ήσαν χρήσιμες για να τρώνε τα τρωκτικά που γυρόφερναν τα αποθέματα δημητριακών των πρώτων αγροτικών κοινοτήτων.
Το πότε ακριβώς συνέβη αυτό το πρώτο κύμα επέκτασης των γατών με αφετηρία τη Μέση Ανατολή, παραμένει κάπως ασαφές. Όμως το δεύτερο κύμα με αφετηρία την Αίγυπτο χρονολογείται με μεγαλύτερη ακρίβεια ανάμεσα στον 4ο αιώνα π.Χ. και στον 4ο αιώνα μ.Χ. Γάτες από τη Βουλγαρία, την Τουρκία και την υποσαχάρια Αφρική βρέθηκαν να έχουν DNA αιγυπτιακών γατών.
Γενετικό υλικό αιγυπτιακών γατών βρέθηκε ακόμη και στη βόρεια Γερμανία, σε ένα καταυλισμό Βίκινγκ μεταξύ 700 και 1000 μ.Χ. Σύμφωνα με τους επιστήμονες, οι ατρόμητοι Σκανδιναβοί δεν φοβούνταν τους ανθρώπους, αλλά μάλλον έτρεμαν τα ποντίκια και τους αρουραίους μέσα στα πλοία τους, οπότε κατέφευγαν στις γάτες.
Όσον αφορά τις ανακαλύψεις των αρχαιολόγων, το 2004 είχαν βρεθεί στην Κύπρο ένας άνθρωπος και μια γάτα σε κοινό τάφο, που χρονολογείται προ 9.500 ετών. Η ανακάλυψη αυτή έδειξε ότι δεν ισχύει η προηγούμενη αντίληψη πως οι γάτες εξημερώθηκαν στην Αίγυπτο πριν από 4.000 έως 6.000 χρόνια, αλλά στην πραγματικότητα αυτό συνέβη χιλιάδες χρόνια νωρίτερα. Το 2013 επιστήμονες ανακάλυψαν ενδείξεις ότι χωρικοί στην Κίνα είχαν εξημερώσει γάτες προ 3.500 ετών.
Παύλος Δρακόπουλος
