Γράφει ο Άκις Θωμαΐδης, γραφίστας, εκδότης
Οι φιλόμουσοι και φιλοπρόοδοι άνθρωποι του Πόντου παρήγαγαν έναν σημαντικό πολιτισμό που εκφράσθηκε μέσα από την αξιοποίηση του φυσικού περιβάλλοντος, την θεσμοποίηση και οργάνωση των κοινοτήτων, της οικονομίας και των κοινωνικών σχέσεων, και καταγράφηκε στο ανθρωπογενές περιβάλλον, στην τέχνη και σ’ ένα σύνολο ηθών, μνημών και πρακτικών που συγκροτούν αυτό που λέμε παράδοση.
Σημαντική έκφανση αυτού του πολιτισμού είναι η ποντιακή διάλεκτος, που αποτέλεσε τον φορέα έκφρασης και διάδοσης των λεκτικών του στοιχείων. Μία διάλεκτος που σχετίζεται άμεσα με την αρχαία ελληνική γλώσσα και διασώζει λέξεις και γραμματικούς τύπους που έχει απολέσει ακόμη και η νέα ελληνική. Η σημασία της ποντιακής ποίησης συνίσταται στο γεγονός ότι διασώζει και καλλιεργεί τόσο τον φορέα (δηλ. την γλώσσα), όσο και το περιεχόμενο του πολιτισμού (δηλ. την ιστορία, την παράδοση, την σκέψη και την ψυχή του Πόντου).
Στο βιβλίο του Ηλία Τσέχου ανθολογούνται μερικά από τα σημαντικότερα ποιήματα και δίστιχα της ποντιακής παράδοσης αλλά και νεότερων επωνύμων Ποντίων δημιουργών. Στο έργο τους δεσπόζει η νοσταλγία για τις χαμένες πατρίδες, που άλλες φορές εκφράζεται επικά και άλλες φορές λυρικά, πάντοτε με ενάργεια κι ευαισθησία, συνθέτοντας ποιητικές εικόνες αρχέγονης μουσικότητας και απαράμιλλης ομορφιάς.
Για την εγκυρότητα και την επιστημονική επάρκεια της καταγραφής των ποντιακών κειμένων έχει φροντίσει η φιλόλογος, κ. Γιώτα Ιωακειμίδου που έχει επιμεληθεί και την μεταγραφή τους στην φωνητική γραφή της ποντιακής διαλέκτου, ενώ έχει συντάξει και ένα χρησιμότατο γλωσσάρι, όπου με ευσύνοπτο τρόπο περιγράφεται η ερμηνεία και η ετυμολογία των ποντιακών λέξεων.
Ο αναγνώστης, ασχέτως εάν γνωρίζει την ποντιακή διάλεκτο, μπορεί να αφουγκραστεί την ανάσα της γλώσσας, αλλά και να κατανοήσει το περιεχόμενό της, με οδηγό την ποιητική ευαισθησία της νεοελληνικής μεταφοράς του Ηλία Τσέχου, ενός ανθρώπου ολοκληρωτικά δοσμένου στην ποίηση εδώ και πολλές δεκαετίες.
Ο Τσέχος, είναι ένας πολύγραφος και παραγωγικός δημιουργός (έχει εκδώσει μέχρις ώρας 13 ποιητικές συλλογές).
Συγκροτεί το ποιητικό του σύμπαν πασχίζοντας διαρκώς να ξεφύγει από αυτό που ο ίδιος θεωρεί εκφραστικά πεζό ή κοινότοπο. Συνθέτει την ποιητική του γλώσσα χωρίς να δεσμεύεται από κανόνες και συμβάσεις, συχνά με μία παιδική αθωότητα. Και είναι αυτό το χαρακτηριστικό της έκφρασής του, που άλλους μπορεί να τους γοητεύει κι άλλους να τους ξενίζει, είναι όμως αυθεντική, πηγαία και γάργαρη και την αντιλαμβάνεται κανείς περισσότερο με την ψυχή, παρά με τον νου.
”ΑΝΘΟΛΟΓΙΑ ΠΟΝΤΙΑΚΗΣ ΠΟΙΗΣΗΣ – Η ΔΙΓΛΩΣΣΟΣ”, Ανάλεκτο 2021, Νάουσα. Ένα νοσταλγικό ταξίδι στις αλησμόνητες πατρίδες, χορταίνοντας εικόνες, ήχους, μυρωδιές και συναισθήματα, γεμίζοντας τα σωθικά με δροσερό αέρα παρχαριών του Πόντου.
