«Με κάθε πιθανότητα ημπορούμεν να ομολογήσωμεν, ότι το σκότος όπου εκάλυπτε την ποτέ περίφημον Ελλάδα, θέλει εκλείψει μετ’ ολίγον και θέλει εκλάμψει έπειτα το φως της δόξας των προγόνων αυτής».
Είναι η τελευταία πατριωτική δημοσίευση στα τέλη του 1797, της παλαιότερης Ελληνικής εφημερίδας, «Εφημερίς», η οποία τυπώνονταν στη Βιέννη και πέρασε στην ιστορία, μετά την σύλληψη του Ρήγα και των συντρόφων του στην Τεργέστη.
Η πνευματική και πολιτική αφύπνιση των υπόδουλων Ελλήνων μπήκε «στο πιεστήριο». Αυτό ήταν το όραμα των δύο σπουδαίων αδελφών Μαρκίδων Πούλιου από τη Σιάτιστα, οι οποίοι συμπορεύτηκαν και στήριξαν την εθνική προσδοκία του Πρωτομάρτυρα της Εθνεγερσίας Ρήγα και άλλων Ελλήνων λογίων, πατριωτών και σπουδαστών.
Η Βιέννη στο τέλος του 18ου αιώνα, αναδείχθηκε σε ένα από τα πλέον σημαντικά κέντρα του Ελληνισμού της Διασποράς, επί Τουρκοκρατίας. Η «Εφημερίς» κυκλοφόρησε για πρώτη φορά την Πρωτοχρονιά του 1791. Δύο νέοι, δραστήριοι και πατριώτες, ο Γιώργος και ο Πούλιος από την Σιάτιστα, γιοι του έμπορου Μάρκου Πούλιου, αφού εργάστηκαν ως τυπογράφοι στις εκδόσεις του Ιωσήφ Μπαουμάιστερ, ανέλαβαν τη διεύθυνσή της επιχείρησης από το 1792, με την εμπορική ονομασία Μαρκίδες, γιοί του Μάρκου, Πούλιου.
Ο Ρήγας Βελεστινλής, συνδέθηκε στενά με τα δύο αδέλφια. Η πολιτική σκέψη του Θεσσαλού λόγιου, «μπαίνει» στο τυπογραφείο. Η «Εφημερίς», δημοσιεύει αγγελίες για την «Χάρτα της Ελλάδας». Μάλιστα, ο εκδοτικός οίκος έχει αναλάβει την πώληση και την διακίνηση όλων των Χαρτών του Ρήγα.
Το 1797 τυπώνεται εκεί, το Επαναστατικό Μανιφέστο, ένα έντυπο σε μεγάλο σχήμα φύλλου, που περιείχε, την Επαναστατική Προκήρυξη, τα Δίκαια του Ανθρώπου, το Σύνταγμα και τον Θούριο. Ο Καθηγητής Ιστορίας της Φιλοσοφίας του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων Κωνσταντίνος Πέτσιος, τονίζει στο ΑΠΕ-ΜΠΕ πως, «το έντυπο κατασχέθηκε από την Αυστριακή αστυνομία και δεν διασώθηκε κανένα αντίτυπό του».
Πληροφορίες για το περιεχόμενο του, δίνουν αυστριακά έντυπα ανακρίσεων. Πρόκειται, για χειρόγραφα αντίγραφα και σε ξένες μεταφράσεις. Το έντυπο αυτό, που δεν είχε τίτλο, οι σύγχρονοι του το ονόμασαν, όπως φαίνεται, από το έμβλημα που είχε στην κορυφή του «Ρόπαλον του Ηρακλή».
Η «Εφημερίς», δημοσίευε τακτικά αγγελίες για τη «Χάρτα της Ελλάδος».
Σημαντική πηγή πληροφοριών, για την παλαιότερη ελληνική εφημερίδα, αποτελεί το πόνημα του Ηπειρώτη επιστήμονα και ερευνητή Λέανδρου Βρανούση. Μετά από μακροχρόνια έρευνα και προσπάθεια, συγκέντρωσε τα σωζόμενα σε ελληνικές και ξένες βιβλιοθήκες τεύχη της στο πλαίσιο των δραστηριοτήτων του Κέντρου Ερεύνης Μεσαιωνικού και Νέου Ελληνισμού της Ακαδημία Αθηνών, του οποίου διετέλεσε Πρόεδρος. Το 1995 ανατύπωσε τα σωζόμενα τεύχη της εφημερίδας σε 5 τόμους, από το 1791 έως και 1797, τα οποία αποτελούν σημαντική πηγή πληροφοριών για τους ερευνητές.
Η «Εφημερίς» κυκλοφορούσε δύο φορές την εβδομάδα, κάθε Τρίτη και Παρασκευή, σε εκατοντάδες αντίτυπα, το οποία έφταναν όπου υπήρχαν ελληνικές παροικίες, στις Παραδουνάβιες Ηγεμονίες, στα Βαλκάνια, γενικά σε όλες τις περιοχές της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας.
Από τις πληροφορίες που παρέχει το πόνημα του Λέανδρου Βρανούση, στις στήλες της εφημερίδας, φαίνεται φιλοξενούνται κείμενα με τις εθνικές προσδοκίες των Ελλήνων πατριωτών.
Η κυκλοφορία της «Εφημερίς», είχε προκαλέσει τις έντονες αντιδράσεις της Πύλης, παρά το γεγονός, πως αρχικά αγνοούσε ότι στο τυπογραφείο της είχαν τυπωθεί, το Επαναστατικό Μανιφέστο και άλλα πατριωτικά κείμενα.
Τον Δεκέμβρη του 1779,όταν έγινε γνωστό στην Αυστριακή Αστυνομία πως συνελήφθη ο Ρήγας και οι σύντροφοι του στην Τεργέστη, έγινε έφοδος στο τυπογραφείο. Τα δύο αδέλφια εδιώχθησαν ως «συνένοχοι» του Ρήγα και το τυπογραφείο έκλεισε.
Ο Γεώργιος συνελήφθη, εξορίστηκε και βρήκε άσυλο στην Γαλλία. Αργότερα εγκαταστάθηκε στην Νυρεμβέργη και πέθανε το 1830. Ο Πούλιος εκείνη την περίοδο, βρισκόταν εκτός Αυστρίας. Την δράση του, ως δημοσιογράφος και εκδότης συνέχισε στην Βενετία.
ΑΠΕ-ΜΠΕ
