Φεύγοντας κάποιος από τα Γιάννινα μετά την επίσκεψή του σ’ αυτά, το μόνο που μπορεί ν’ αναρωτηθεί είναι: «Τι πόλη έφτιαξες Θεέ μου;»! Ή ν’ αναφωνήσει «Θεέ μου ευχαριστώ»!
Τα Γιάννινα αναπτύσσονται γύρω από τη λίμνη Παμβώτιδα. Υπέροχη πόλη, ονομαστή πρωτεύουσα της Ηπείρου, με χιλιάδες ομορφιές και καλούδια. Α, κι ονομαστή… φοιτητούπολη.
Τα Γιάννινα –πλην όλων των άλλων- διαθέτουν κορυφαία πολιτισμική ιστορία, με σπουδαίους πεζογράφους και ποιητές, που «καλούν» για εις βάθος γνωριμία με την πνευματική παράδοση της πόλης και της Ηπείρου. Τα Γιάννινα άλλωστε υπήρξαν πολυπολιτισμική επικράτεια, με κυρίαρχο το χριστιανικό, το ισλαμικό και το εβραϊκό στοιχείο. Αυτή η συνύπαρξη έχει αφήσει έντονες μνήμες και καταγραφές στο ιστορικό κέντρο της πόλης.
Τα Γιάννινα πια, μετά και την ολοκλήρωση του νέου κλειστού αυτοκινητόδρομου, νομίζεις ότι είναι ένα τσιγάρο δρόμος από την Αθήνα και μια ανάσα από τη Θεσσαλονίκη. Εξ ου και γίνεται όλο και περισσότερο ακόμη και προορισμός Σαββατοκύριακου.
Είναι μια πόλη που έφτιαξε ο Θεός σε ημέρα που είχε πολλά κέφια. Τι να πεις και τι να περιγράψεις γι αυτά; Μόνο ένα θα πω: Κάθε φορά που τα επισκέπτομαι νομίζω ότι αυτή η πόλη είναι άλλη αφού δεν επαναπαύεται ποτέ στην ομορφιά της και φροντίζει ν’ ανανεώνεται συνεχώς. Κάθε φορά θα βρω και μια άλλη «πιάτσα»-στέκι, άλλον έναν όμορφο πεζόδρομο, άλλη μια εμβληματική περαντζάδα (πλην αυτής στο πλακόστρωτο δίπλα στη λίμνη με τα πελώρια πλατάνια), άλλα φιλόξενα πρόσωπα. Χώρια που εκεί στην οδό Ευαγγελίδη, στο πλάι της πλατείας Μαβίλη (απ’ όπου ξεκινούν τα καραβάκια για το νησάκι) βρίσκω συνεχώς όλο και κάποιο νέο μπαράκι ή κάποιο μαγαζί με καταπληκτικό φαγητό.
Τι να θέλει, τι να επιθυμεί κάποιος στη ζωή των Ιωαννίνων και να μη το βρίσκει; Καταπληκτικά στέκια. Κάθε είδους διακόσμησης και προσφορών σε γεύσεις. Φοιτητοστέκια με μεγάλα μοναστηριακά τραπέζια αλλά και ιταλικά που σε κάνουν να νομίζεις ότι είσαι στη Φλωρεντία. Συν, φυσικά, το αυθεντικό ηπειρώτικο φαγητό.
Η ουσία είναι ότι περπατώντας από τη λίμνη προς το ιστορικό κέντρο, θαυμάζει κάποιος σπουδαία νεοκλασικά οικήματα. Στα ισόγειά τους καταστήματα με αναμνηστικά, χρυσοχοεία, ζαχαροπλαστεία και εξαιρετικά φαγοποιεία. Κάντε μια στάση στην «Πρεσβεία» για εξαιρετικό φαγητό ή στον vintage αισθητικής «Σαλίγκαρο» και στη Στοά Αλιέως για καφέ αλλά και μια μεγάλη ποικιλία αφεψημάτων με βότανα και homemade λικέρ. Κάντε στάση και προμηθευτείτε αρωματικά κι ολόφρεσκα λουκούμια ενώ κάντε κι ένα πέρασμα από το πέτρινο μπαρ «Route66» για ένα κοκτέιλ και εξαιρετική μουσική. Κι αν δεν θέλετε τίποτα από αυτά και τα χιλιάδες άλλα παρόμοια, βρείτε την καντίνα «Βρωμιάρα» στην αρχή της οδού Ανεξαρτησίας, για μια πανσέτα μαγειρεμένη σε sous vide, λουκάνικα και χειροποίητες σάλτσες.
Όταν βρείτε μπροστά σας το κτίριο του δημαρχείου, ψαχτείτε στους γύρω πεζοδρόμους του. Χιλιάδες κόσμου βρίσκεται εκεί, είτε για καφέ είτε για σουβλάκια είτε απλώς για «νυφοπάζαρο»! Α, μη ξεχάσετε να κάνετε «ντου» στους γιαννιώτικους φούρνους. Ονομαστοί φουρναρέοι οι Ηπειρώτες, φτιάχνουν καθημερινά απίστευτης νοστιμιάς προζυμένιο ψωμί, ή ψωμί με λάδι και ρίγανη, ή με ελιές, καθώς και τυροριγανάκια, ντοματοπιτάκια και πιπεροπιτάκια. Πλην της επί τόπου γευστικής απόλαυσης, προμηθευτείτε σε κατάλληλες συσκευασίες και για το σπίτι…
Γλυκές παραδόσεις
Εκτός από τους πολυάριθμους φούρνους, πολυάριθμα είναι και τα ζαχαροπλαστεία. Άλλωστε τα μυρωδάτα σιροπιαστά με ολόφρεσκο βούτυρο αποτελούν παραδοσιακά ηπειρώτικα γλυκά και γίνονται ανάρπαστα. Δοκιμάστε και ψωνίστε μπακλαβά, εκμέκ κανταΐφι (κολασμένο όταν διαθέτει ισορροπία μεταξύ της κρέμας και του αμυγδάλου) ή και μελωμένο γαλακτομπούρεκο. Α, μη ξεχάσετε να δοκιμάσετε και το περίφημο σκερ μπουρέκ, που σημαίνει ζαχαρένια πίτα.
Επίσης, στα Γιάννινα δεν μπορείτε να μη δοκιμάσετε ένα προϊόν που δεν υπάρχει σε άλλο μέρος. Τα ηδύποτα χωρίς αλκοόλ! Δηλαδή λικέρ που δημιουργούνται από την ανάμειξη βιολογικού όξου με νέκταρ, βότανα και αρώματα φρούτων. Δοκιμάστε τα και απολαύστε τα με τριμμένο πάγο! Ενώ σε παραδοσιακά καφενεία μπορείτε να πιείτε τα σπουδαία «σερμπέτια»! Όπερ σημαίνει γλυκά κρασιά με αρώματα φρούτων και λουλουδιών.
Μ’ αυτά και μ’ εκείνα είναι σίγουρο ότι θα θυμηθείτε τη φράση «Πασάς στα Γιάννινα»! Τουτέστιν, η απόλυτη ευζωία.
Τυριά –κρασιά –βότανα -μανιτάρια
Στα Γιάννινα και σ’ όλη την Ήπειρο είναι ονομαστά τα τυροκομικά προϊόντα. Παραγόμενα στη Δωδώνη, στο Μέτσοβο και σ’ όλη την περιφέρεια. Το παραδοσιακό «Μετσοβόνε» είναι κλασσικό ηπειρώτικο ονομαστό τυρί, όπως κι η φέτα Δωδώνης. Στα Γιάννινα αξίζει ν’ αναζητήσετε Τυρί με μπούκοβο και τυρί με ρίγανη. Μοναδικές, ανεπανάληπτες γεύσεις.
Δοκιμάστε ή προμηθεύετε κρασιά Μετσόβου αλλά και Ζίτσας. Απλά, υπέροχα!
Ενώ από τον πλούτο της ηπειρώτικης γης υπάρχουν εξαιρετικά βότανα. Όπως μελισσόχορτο, μέντα, βάλσαμο, άγριο μύρτιλο, άγριο τριαντάφυλλο, λουΐζα και πολλά άλλα.
Ξεχωριστή σημασία έχει το γεγονός ότι στα Γιάννινα μπορείτε να βρείτε προϊόντα από μανιτάρια. Ειδικά το γλυκό του κουταλιού αλλά και το λικέρ είναι από τους πειρασμούς που πρέπει κάποιος να υποκλιθεί. Ενώ στη Βίτσα, περίπου 40 χιλιόμετρα από τα Γιάννινα, υπάρχει ένα ονομαστό εστιατόριο με φαγητά αποκλειστικά με μανιτάρια.
Ασήμι και χρυσάφι
Στα Γιάννινα άνθισε κι ανθεί η τέχνη της αργυροχρυσοχοΐας . Αποτελεί μια από τα σημαντικότερα χαρακτηριστικά κι εκφάνσεις του ηπειρώτικου πολιτισμού. Τα γιαννιώτικα κοσμήματα, κυρίως σε παραδοσιακά σχέδια, αποτελούν συνώνυμα της κομψότητας. Βραχιόλια, σκουλαρίκια, καδένες, πόρπες ή άλλα ασημένια και χρυσά, βρίσκει σε αφθονία ο επισκέπτης. Τα συρμάτινα ή και χυτά «τζοβαΐρια», ήταν κι είναι ξακουστά ακόμη κι εκτός Ελλάδας. Κι απέφεραν μεγάλο πλούτο στην περιοχή. Η φράση «Η Άρτα με τα Γιάννενα» σήμαινε – και σημαίνει – «όλος ο πλούτος της γης».
Καστροπολιτεία
Το επιβλητικό κάστρο των Ιωαννίνων κτίστηκε το 528 μ.Χ. από τον αυτοκράτορα Ιουστινιανό. Με την πάροδο των ετών εξελίχθηκε σε μία πραγματική πολιτεία, στα πλαίσια της οποίας προόδευσε σε υψηλό βαθμό η πνευματική ζωή των Ιωαννίνων. Εκεί έζησε ο Αλή Πασάς, αυτή η εμβληματική και αινιγματική μορφή της οθωμανικής αυτοκρατορίας. Ο μεγάλος του έρωτας για την περιβόητη Κυρά – Φροσύνη έχει αφήσει έντονο απόηχο, που δονεί ακόμα την ιστορία της πόλης.
Μπαίνοντας ο επισκέπτης στο Κάστρο είναι σαν να κάνει ένα άλμα στον χρόνο. Ισόγειες και διώροφες κατοικίες, μικρές αυλές και γραφικά καταστήματα.
Να πω την αλήθεια μου, αν ήμουν κάτοικος της πόλης και μου έπεφτε λόγος, θα έκανα «αγώνα» για να μην κυκλοφορούν μέσα στο κάστρο αυτοκίνητα και να μην υπάρχουν μαγαζιά. Ομολογώ ότι μου κακοφαίνεται να υπάρχει καυσαέριο και εμπόριο εκεί πουν αναπτύχθηκαν τα ελληνικά γράμματα, εκεί έζησε ο Αλή Πασάς, εκεί πουν περπατούσαν οι μεγάλοι (μετέπειτα ήρωες του ’21) που ήταν στην αυλή του Αλή και σπούδασαν την τέχνη του πολέμου ή εκεί δίδαξαν οι μεγάλοι δάσκαλοι του Γένους.
Το κάστρο των Ιωαννίνων φιλοξενεί μερικά από τα πιο ιστορικά κτίρια της Ηπείρου, που όσες φορές κι αν τα επισκεφθώ με γοητεύουν το ίδιο. Το Ιτς Καλέ (η νοτιοδυτική ακρόπολη του κάστρου), ο Πύργος του Βοημούνδου και το εμβληματικό Φετιχιέ Τζαμί, το οποίο αποτέλεσε τμήμα από το σεράι του Αλή Πασά.
Προορισμοί
Στον δρόμο προς το Μέτσοβο (είναι δεν είναι πια μισή ώρα διαδρομή) πηγαίνετε στην εκκλησία του Αγίου Νικολάου των Κοπάνων! Λέγεται ότι το όνομα το έλαβε από το κοπάνισμα των ρούχων που έκαναν εκεί οι γυναίκες όταν τα έπλεναν.
Η παράδοση λέει ότι εκεί φυλακίστηκε η Κυρά – Φροσύνη, η μοιραία γυναίκα των Ιωαννίνων.
Ο ίδιος δρόμος οδηγεί στο σπήλαιο του Περάματος. Με ιστορία 1,5 εκατομμυρίων ετών. Η ωραιότητα των θαλάμων του είναι απερίγραπτη. Η αίθουσα του Σταυρού, με τους ασβεστολιθικούς προσκυνητές, φαντάζει σχεδόν αδύνατον να έχει διαμορφωθεί χωρίς ανθρώπινη παρέμβαση. Κι όμως πρόκειται για φυσικό γλυπτό, το οποίο κυριολεκτικά μαγνητίζει τον θεατή. Η αίθουσα των Μυθικών Ανακτόρων μοιάζει ν’ αποτελεί κατοικία νεράιδων.
Ζαγόρια και Τζουμέρκα αποτελούν δύο από τους κύριους προορισμούς για ημερήσιες εκδρομές, καθώς κρύβουν όμορφες διαδρομές, ωραία χωριά και φυσικά δύο από τα πιο διάσημα ποτάμια της χώρας μας, τον Βοϊδομάτη και τον Αχέροντα, όπου μπορούμε να επιλέξουμε ανάμεσα σε πολλές δραστηριότητες. Ανεβαίνοντας προς τα Ζαγοροχώρια, μπορείτε να κάνετε στάσεις για καφέ, γλυκό ή και φαγητό σε διάφορα εξαιρετικά στέκια που θα συναντήσετε.
Να πάτε οπωσδήποτε στο Μουσείο Ελληνικής Ιστορίας Παύλου Βρέλλη. Είναι ένα ιδιαίτερο μουσείο με κέρινα ομοιώματα, στεγάζεται σε ένα κτίριο- επιτομή της ηπειρώτικης αρχιτεκτονικής, το οποίο έχει επιμεληθεί εξολοκλήρου ο καλλιτέχνης Παύλος Βρέλλης και παρουσιάζει μερικές από τις σημαντικότερες στιγμές της ελληνικής Ιστορίας. Από ήρωες του 1821 μέχρι την εποποιία του 1940.
Κοντινός προορισμός, αναλόγως και του χρόνου που διαθέτει ο επισκέπτης είναι το φαράγγι του Βίκου. Το ίδιο και η Αρχαία Δωδώνη. Ή η ακτογραμμή της Ηπείρου. Πλέον με την Ιωνία και την Εγνατία οδό, οι αποστάσεις έχουν εκμηδενιστεί. Έτσι, φτάνει κάποιος εν ριπή οφθαλμού στην Πρέβεζα, στην πολύχρωμη Πάργα ή στα εξωτικά Σύβοτα.
Το νησάκι
Φυσικά, δεν υπάρχει περίπτωση να βρεθεί κάποιος στα Γιάννινα και να μη πάει στο νησάκι. Μόλις βγει από το καραβάκι βρίσκεται μπροστά σε ταβέρνες που διαθέτουν εδέσματα βατραχοπόδαρα, καραβίδες, καραβιδομακαρονάδα, χέλι, κυπρίνους και άλλα λιμνοποταμίσια. Υπάρχουν, επίσης , και καταστήματα με αναμνηστικά, ασημένια και άλλα μεταλλουργικά «πονήματα», όπως απομιμήσεις όπλων του ΄21 και ναργιλέδες. Υπάρχουν ακόμη και καταστήματα με κατασκευάσματα από ξύλο, αφού η ξυλουργική τέχνη είναι σημαντική στο νησάκι. Εκεί υπάρχουν πολλά μοναστήρια, αλλά η επίσκεψη είναι σαφές ότι έχει ως προτεραιότητα το Μουσείο του Αλή Πασά. Στεγάζεται εκεί που ήταν το εξοχικό σπίτι του κι εκεί που θανατώθηκε με παγίδα. Το μουσείο που επιμελείται και φροντίζει ο μέγας Ηπειρώτης ευεργέτης Φώτης Ραπακούσης, αποκτά συνεχώς νέα μουσειακά είδη. Με προσωπικά έξοδα του Ραπακούση επαναπατρίζονται και εκτίθενται εκεί κειμήλια, κυρίως από την εποχή του Αλή Πασά. Με κορυφαίο το σπαθί του! Το οποίο βρίσκεται πλέον σε περίοπτη προθήκη. Λέγεται ότι ο επαναπατρισμός του κόστισε στον Φώτη Ραπακούση ένα μυθικό ποσό! Ο επισκέπτης βλέπει εκεί, επιπλέον, την αυθεντική στολή της κυρά Βασιλικής, της συζύγου του Αλή. Δυστυχώς, η αυθεντική φορεσιά της κυρά Φροσύνης βρίσκεται στην Αθήνα. Χωρίς καμιά αιτία…
Πηγαίνετε στα Γιάννινα. Μείνετε στα Γιάννινα. Μετρήστε τους σφυγμούς σας μέσα από τις αγκαλιές της φύσης, όσα θα βιώσετε εκεί, μα και την καλοσύνη των ανθρώπων. Βυθιστείτε στα άδυτα της ιστορίας και του πολιτισμού… Ζήστε τη ζωντάνια του σήμερα… Βουτήξτε στην ηπειρώτικη μουσική… Αναπνεύστε Ήπειρο!
