«Μετάβαση από την παιδικότητα στην Εφηβεία. Σεξουαλική διαπαιδαγώγηση». Ένα θέμα που προβληματίζει εκπαιδευτικούς και γονείς.

Μεγαλωμένοι οι περισσότεροι από εμάς σε μια εποχή συντηρητική, με γονείς που είχαν άλλη κουλτούρα, μάθαμε πολλά στην πορεία της ζωής μας για το σώμα και τη λειτουργία του είτε μέσα από βιβλία που διαβάζαμε(πολλές φορές κρυφά), ή από τους φίλους και τις φίλες μας που συνήθως μας έδιναν λάθος πληροφορίες.

Μαθαίναμε λοιπόν για το σώμα και τη λειτουργία του από άλλες πηγές και σπάνια από τους δασκάλους ή τους  γονείς μας..   Δεν μπορώ να θεωρήσω τον εαυτό μου ειδήμων για το θέμα, αλλά στην εκπαιδευτική μου πορεία συνάντησα παιδιά που ήθελαν να μάθουν για το σώμα τους, παιδιά που ακόμα και η αναφορά σε αυτό τα έκανε να κρυφογελούν και δυστυχώς συνάντησα παιδιά που θεωρούσαν λειτουργίες του σώματός τους «βρώμικες» ή θεωρούσαν «χυδαία» , «ταμπού» ή «ανήθικη» και «ντροπή» τη διαδικασία της αναπαραγωγής.. Προβληματίστηκα πολλές φορές  και σε πολλές τάξεις καθώς παρακολουθούσα τους μαθητές μου να ξεφυλλίζουν το βιβλίο της Φυσικής στην ΣΤ τάξη που περιλαμβάνει κεφάλαιο με θέμα το αναπαραγωγικό σύστημα να δείχνουν τις εικόνες, να συζητούν χαμηλόφωνα, να σχολιάζουν δείχνοντας και  κρυφογελώντας.

Μεγαλώναμε τα παιδιά μας- και πολλοί εξακολουθούμε να το κάνουμε-θεωρώντας το θέμα του σώματος ταμπού.. Και όμως η πραγματικότητα δεν θα έπρεπε να ναι αυτή, ειδικά σε μία κοινωνία που το παιδί έχει πρόσβαση στο διαδίκτυο, σε πολλές εικόνες κλπ.

Προβληματίστηκα επίσης και στον τρόπο που εκπαιδευτικοί αντιμετωπίζουν το θέμα καθώς δεν το θίγουν όχι από άγνοια του αντικειμένου, αλλά επειδή είτε θεωρούν πως το θέμα αφορά τους γονείς, είτε πως αν μιλήσουν για αυτό θα ανοίξουν τους ασκούς του Αιόλου στην τάξη αλλά και πιθανώς θα έρθουν σε σύγκρουση με γονείς που ΔΕΝ επιθυμούν τα παιδιά τους να μάθουν για τους δικούς τους προσωπικούς λόγους τι συμβαίνει με το σώμα μας. Συνάντησα γονείς που πιστεύουν πως όσο πιο αργά μάθουν τόσο  πιο αργά θα «ξυπνήσουν» τα παιδιά, γονείς που νιώθουν  οι ίδιοι ντροπή να συζητήσουν  το θέμα, αλλά ευτυχώς συνάντησα και πάρα πολλούς γονείς που μαζί χειριστήκαμε το θέμα μετά από δική τους πρωτοβουλία καθώς ήταν και είναι της άποψης πως το παιδί πρέπει να ξέρει τη σημασία που έχει το αναπαραγωγικό σύστημα για το σώμα του αλλά και για ποιο λόγο βιώνει αλλαγές.

Σαν εκπαιδευτικός έχω ανοιχτά τα μάτια και τα αυτιά μου στα παιδιά τα παρατηρώ. Παρατηρώ το πώς θα πρέπει να κάνω το συγκεκριμένο μάθημα ζωής.. Αυτά με την στάση τους με δίδαξαν και με διδάσκουν κάθε φορά πώς θα πρέπει να χειρίζομαι και να χειριστώ στο μέλλον το θέμα της σεξουαλικότητας  και της αναπαραγωγής..

Τα παιδιά ναι για εμάς τους γονείς είναι μικρά. Είναι μόλις 11-12-13 ετών. Ναι έχετε δίκιο. Είναι μικρά, είναι παιδιά, μα αυτό δεν σημαίνει πως δεν έχει ξεκινήσει ήδη η αλλαγή στο σώμα τους. Ήδη από τη στιγμή που μεγάλωσαν, που η βραχνάδα στα αγόρια εμφανίστηκε, που η τριχοφυΐα έχει αρχίσει να εμφανίζεται στο σώμα του παιδιού, τα παιδιά δεν είναι μικρά. Οι ορμόνες έχουν κάνει την εμφάνισή τους και πλέον είναι θέμα χρόνου να αρχίσουν να ψάχνουν την ταυτότητά τους ..

           Σαν δασκάλα έχω ακούσει πολλά από τα παιδιά μου τόσα χρόνια. Άλλα ψιθυρίζονται στο αυτί μου και άλλα λέγονται φανερά χωρίς να καταλαβαίνουν (και αυτό είναι το πιο όμορφο γιατί για τα παιδιά τίποτα δεν είναι πονηρό που έχει σχέση με το σώμα τους) τί απορίες μου ζητούν να λύσουν. Ναι, έχω έρθει πολλές φορές σε δύσκολη θέση αλλά δεν έπρεπε να το δείξω, έχω έρθει σε στιγμές αμηχανίας καθώς η απάντηση θα έπρεπε να δοθεί με τέτοιο τρόπο που δεν θα προκαλέσει γέλιο στα παιδιά ή άλλες απορίες και το πιο σημαντικό να μην τα σοκάρει αλλά ούτε να προσβάλλει.

Πολλές φορές μετά από αυτό το μάθημα αναλογίστηκα αν έκανα καλά που μίλησα για κάποιο θέμα ή αν θα έπρεπε (εδώ φαίνεται πως κουβαλάω και εγώ  σε κάποιο σημείο το δικό μου συντηρητικό παρελθόν που διαμορφώθηκε από το πώς ήταν η κοινωνία τότε που ήμουν παιδί), αλλά καταλάβαινα ένα και προσπερνούσα έτσι το κάθε τι!  Πως αν δεν έλυνα εγώ τις απορίες τους θα τους τις έλυνε το διαδίκτυο, ή ένας φίλος και σίγουρα θα σοκαριστούν  από όσα θα δουν. Βλέπετε σε   αυτή την ηλικία πρέπει να έχεις τρόπο να μιλήσεις στα παιδιά ανοιχτά, ώστε να  μπορείς να τους δείξεις την ομορφιά του «Μεγαλώνω» για να μη φοβηθούν ή ντραπούν για αυτό που σκέφτονται.

Κάνοντας όταν έρχεται η ώρα  το συγκεκριμένο κεφάλαιο στη Φυσική προκύπτουν πολλά ερωτήματα. Πάντα και ενώ το υπουργείο μας δίνει μόνο 2 ώρες να διδάξουμε το μάθημα, προσωπικά το κάνω πάνω από 4 γιατί οι προεκτάσεις είναι πολλές και όχι δικές μου. Τίθενται από τα ίδια τα παιδιά..Οι απορίες τους είναι πολλές, ΕΙΝΑΙ ΔΙΚΕΣ ΤΟΥΣ και όπως θα δείτε είναι πολλές και σοβαρές όπως πχ. «Για ποιό λόγο έχουν τα κορίτσια έμμηνο ρήση; Ποιός ο λόγος; Πώς γίνονται  τα δίδυμα; Τί είναι η αποβολή; Ποιά η διαφορά με την έκτρωση; Γιατί δεν κάνουν όλοι οι γονείς παιδιά; Πώς γίνεται η εξωσωματική; Δεν έχει σχέση κυρία δηλαδή ο κόλπος με την ουρήθρα; Πώς πρέπει να αντιδράσουμε αν κάποιος προσπαθήσει να μας αγγίξει αν δεν το θέλουμε;  Γιατί  κυρία όταν μεγαλώνουμε βρίζουμε και πώς θα το κόψουμε αυτό από τους συμμαθητές μας; Γιατί κυρία ερωτευόμαστε; Βλέπουμε κυρία πολλά νέα παιδιά να φιλιούνται στο δρόμο και είναι 14 -15 ετών. Δεν είναι κακό αυτό;»

Γελάσατε; Προβληματιστήκατε; Ντραπήκατε; Και όμως τα παιδιά σας τα ξέρουν. Ξέρουν πολλά περισσότερα απ’ όσα νομίζουμε. Έχουν πολλές απορίες και κάθε φορά που είναι να διδάξω το κεφάλαιο αυτό ξέρω πως πρέπει να είμαι έτοιμη για ερωτήσεις που ποτέ δεν άκουσα ή διαπιστώσεις που ποτέ δεν πίστευα ότι θα έχουν τα παιδιά. Και που πιστέψτε με-γιατί είναι «διαπιστώσεις» που πήραν από φίλους ή το διαδίκτυο- δεν μπόρεσαν να τις επεξεργαστούν, με αποτέλεσμα κάποιες να είναι πέρα από την πραγματικότητα.. Πολλοί θα μου πείτε: «να κόβω» τις κουβέντες αυτές αν και εφόσον γίνουν. Και; Εντάξει να σταματήσω. Να μην απαντήσω για να μη σοκαριστείτε εσείς και κυρίως οι γονείς που πιθανόν θα με κατηγορήσετε πως κάνω κακό στα παιδιά γιατί τα ..ξυπνάω…Και; Πείτε μου τί θα γίνει.

Η απορία  σας θα λυθεί στο παιδί αν εγώ δεν συζητήσω; Μήπως θα πάψει η ερώτηση να υφίσταται στο μυαλό τους, ή μήπως θεωρείτε πως δεν θα το ψάξει στο διαδίκτυο αφού και εγώ ως ενήλικας και δασκάλα τους αποφεύγω να μιλήσω. Γιατί απλά δεν αφορά το ..μάθημα και το περνάω έτσι  ως «ταμπού» που σημαίνει ταυτόχρονα για αυτά ότι μόνα πρέπει να βρουν τις απαντήσεις;

ΠΩΣ ΘΑ ΤΟ ΧΕΙΡΙΣΤΟΥΜΕ ΕΜΕΙΣ ΟΙ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΙ

Σαν εκπαιδευτικοί θα πρέπει να έχουμε δημιουργήσει ένα πολύ ζεστό κλίμα στην τάξη για να μπορέσουν τα παιδιά να εκφραστούν. Θα πρέπει να μας έχουν εμπιστοσύνη, να τους έχουμε περάσει πως τα κρυφογελάκια και το σιγομουρμούρισμα δεν είναι αποδεκτά σε ένα τέτοιο θέμα που αφορά ένα από τα πιο σημαντικά οργανικά συστήματα του σώματός τους. Και πως έχει ακριβώς την ίδια θέση στο σώμα τους όπως το πεπτικό, το αναπνευστικό, κλπ και πως με το παραμικρό μουρμούρισμα ή οτιδήποτε που περνάει άλλο μήνυμα «καθώς δεν έχουμε δώσει το δικαίωμα για τέτοιες παρατηρήσεις που στη συγκεκριμένη φάση δεν έχουν σχέση με το μάθημα και τη σοβαρότητά του» θα το σταματήσουμε, όχι γιατί δεν μπορούμε να το συζητήσουμε, αλλά γιατί αποδεικνύει πως ακόμα το βλέπουν ανώριμα.

Η συζήτηση μπορεί να ξεκινήσει είτε με ένα υπέροχο βίντεο που υπάρχει από  τη γαλλική σειρά «C’ EST LA VIE», είτε από το ίδιο το βιβλίο αλλά καλά θα  ήταν να έχετε πάντα μαζί σας και ένα από τα εικονογραφημένα βιβλία που κυκλοφορούν στο εμπόριο και που πάλι εσείς θα το χειριστείτε όπως θέλετε.. Σημασία έχει να μη νιώσουν άβολα όταν μιλάτε για το σώμα τους και τα εσωτερικά όργανα του συστήματος και για να γίνει αυτό, απαιτείται η αντιμετώπιση με τη σοβαρότητα που άπτεται του θέματος (όχι σοβαροφάνεια). Μιλήστε σε αγόρια και κορίτσια (γιατί και τα αγόρια ξέρουν από τις μαμάδες ή τις αδερφές τους) για τη σημασία της έμμηνου ρήσεως στα κορίτσια. Το ρόλο της και το πόσο σημαντικό είναι για την αναπαραγωγή. Ουκ ολίγες φορές έχω δει πιτσιρίκες  να κλαίνε γιατί η πρώτη τους έμμηνος ρήση ήρθε στο σχολείο και δεν ήξεραν πως να το χειριστούν. Και εγώ το μόνο που έκανα ήταν να χαμογελάσω και να πω «τώρα πια σήμερα, από παιδί έγινες δεσποινίδα. Είναι το πιο ωραίο δώρο του εαυτού σου σε σένα την ίδια» και τότε το παιδί χαμογελούσε ευτυχισμένο καθώς καταλάβαινε πως πια «μεγάλωσε».

Στο συγκεκριμένο κεφάλαιο πάντα τα παιδιά πιάνουν το θέμα «σχέσεις και ηλικία». Απορρέει από το κομμάτι της αναπαραγωγής και της εγκυμοσύνης. «Για να κάνεις ένα παιδί θα πρέπει πρώτα να βρεις έναν άνθρωπο που να σε αγαπάει», αυτή είναι η διαπίστωση των παιδιών. Ναι και δεν είναι καθόλου εύκολο αυτό το μέρος. Νομίζω πως αυτό το σημείο είναι που θέλουμε γονείς και εκπαιδευτικοί να αποφύγουμε. Το πώς θα χειριστούμε τα αισθήματα και τα συναισθήματα που απορρέουν από αυτό..

Ναι, είναι δύσκολο να το χειριστείς. Μα  για να το θίγουν  ΕΙΝΑΙ  στο μυαλό τους. Άλλη μια φορά θα προσπαθήσετε να τους πείτε την αλήθεια. Αυτό που νιώθουν και αρχίζουν να ενδιαφέρονται για άτομα του άλλου φίλου δεν είναι κακό. Απεναντίας είναι η φυσική εξέλιξη. Απλά θέλει μικρά βήματα και σταθερά. Να τα βοηθήσετε να καταλάβουν ότι θα νιώσουν παρορμήσεις να κάνουν πράγματα, μα αυτά θα πρέπει να γίνονται σιγά σιγά και πως θα πρέπει να βρουν τρόπο να χειριστούν τα συναισθήματά τους που θα ναι πιο έντονα από ποτέ στην περίοδο της εφηβείας..Αυτό σημαίνει ΜΕΓΑΛΩΝΩ!

ΓΟΝΕΙΣ ..

Μήπως είναι η ώρα να αναλάβετε και αυτό το κομμάτι; Να μιλήσετε και εσείς στα παιδιά σας για όλα αυτά που ήδη άρχισαν να τα ενδιαφέρουν; Γιατί πιστέψτε με, η πλειοψηφία των παιδιών ενδιαφέρεται, θέλει να μάθει και ήδη βλέπει αλλαγές που είτε δεν τολμάει να πει, είτε έχει περάσει στο μυαλό του πως αυτό που ζω είναι απαγορευμένο θέμα στο σπίτι και στο σχολείο και πρέπει να το χειριστώ μόνος μου.

Πόσο έτοιμο είναι ένα παιδί να το χειριστεί όμως μόνο του; Πόσο έτοιμο είναι να χειριστεί ένα κορίτσι μόνο του την μετάβαση από το παιδί στην εφηβεία ή ένα αγόρι που παρατηρεί πλέον κάθε πρωί πως το σώμα του αντιδρά περίεργα και αυτό το φοβίζει ή το κάνει να ντρέπεται; ΔΕΝ ΕΙΝΑΙ έτοιμα μόνα τους. ΔΕΝ ΕΧΟΥΝ ΤΗ ΓΝΩΣΗ.. Σας χρειάζονται και μας χρειάζονται για να τα βοηθήσουμε, ώστε η μετάβαση από την παιδικότητα στην εφηβεία να καταλάβουν πως  είναι ένα μεγάλο στάδιο της ζωής με μεγάλες αλλαγές τόσο συναισθηματικές όσο και σωματικές.. Γονείς και εκπαιδευτικοί είμαστε εδώ για τα παιδιά..

Πέρα από  τις γνώσεις των γνωστικών αντικειμένων πρέπει να φροντίσουμε για το κομμάτι  που καθοδηγεί τα παιδιά μας  στην ενηλικίωση. Τη λογική και τα συναισθήματά τους.. Εμείς στις τάξεις μιλάμε. Όταν τα παιδιά μας εμπιστεύονται μιλάμε για όσα θα διαβάσετε παρακάτω. Ίσως νομίζετε ότι παίρνουμε κάτι από εσάς, από το γονεϊκό σας ρόλο με αυτό.  Και όμως όχι! Τα παιδιά σας σάς  έχουν ανάγκη περισσότερο από εμάς.. Μιλήστε τους για το σεβασμό στο αντίθετο φύλλο καθώς και για το σεβασμό των αισθημάτων του άλλου. Για τους συναισθηματικούς εκβιασμούς που μπορούν να δεχτούν για να προχωρήσουν σε κάτι που τα ίδια δεν θέλουν, για τα όρια που πρέπει να βάλουν τα ίδια, για το πώς θα επιλέγουν τους φίλους τους, για όλους τους πιθανούς τρόπους που μπορεί κάποιος να τα πλησιάσει κακοπροαίρετα και μετά να τα πληγώσει.

Διδάξτε τους τη στάση του σώματος, μιλήστε τους για το ότι οι σχέσεις δεν είναι παιχνίδι με την έννοια του «παίζω», αλλά είναι ένα σημαντικό μέρος της ζωής τους και του οποίου οι επιλογές επηρεάζουν το συναισθηματικό τους κόσμο και τη στάση τους μεγαλώνοντας απέναντι στο αντίθετο φύλλο. Με απλά λόγια και χωρίς πολλές λεπτομέρειες, εξηγήστε τους  πως και οι κακές σχέσεις με ανθρώπους βίαιους και ψυχικά διαταραγμένους μπορεί να επηρεάσει το ίδιο τους το μέλλον.. Μιλήστε τους για το πότε «ωριμάζουμε» και πόσο κακό μπορεί να κάνει μια βεβιασμένη και γρήγορη πορεία προς την ενηλικίωση.

Τα παιδιά μεγαλώνουν γρήγορα πια και βιώνουν πιο νωρίς απ’ ότι βιώσαμε εμείς τα συναισθήματα. ΑΥΤΟ πρέπει να το χειριστείτε  πρώτα εσείς σαν γονείς, να το επεξεργαστείτε μέσα σας και μετά να το καταλάβετε. Τα παιδιά σας αν είναι 12ετών και πάνω ΜΕΓΑΛΩΣΑΝ.. Μην κλείνετε τα μάτια και τα αυτιά σας γιατί δεν θέλετε να το πιστέψετε. Δυστυχώς τέτοιες στάσεις έχουν οδηγήσει πολλά παιδιά σε άλλους δρόμους..                                                                                                                         Τα παιδιά έχουν ανάγκη από συζήτηση. Όχι νουθεσίες και απαγορεύσεις.. Συζήτηση! Να τα  βοηθήσετε με τη δική σας καθοδήγηση  ώστε βγάλουν τα δικά τους συμπεράσματα και όχι να τους περάσετε τα δικά σας. Αν δεν είναι προϊόν δικής τους εσωτερικής διεργασίας τα συμπεράσματα, τότε δεν θα μείνει τίποτα από όσα τους είπατε και θα δείτε να επιλέγουν λάθος δρόμους. Μιλήστε με τον δάσκαλο του παιδιού σας, ενημερωθείτε αν έχει προσέξει μια συμπεριφορά διαφορετική από παιδιάστικη στο σχολείο, αν του έχει θέσει πολλές ερωτήσεις που δεν έκανε σε εσάς..

           Ένα να ξέρετε, πως δεν είναι σκοπός μας να πάρουμε τη θέση σας, αλλά δεν μπορούμε και να μην απαντήσουμε στις ερωτήσεις των παιδιών, ειδικά όταν μας εμπιστεύονται .. Δεν μπορούμε να πούμε απλά «μίλα στο μπαμπά ή στη μαμά» αν εκφράσουν μια απορία προς εμάς. Γιατί δεν έχουμε το δικαίωμα να το κάνουμε, καθώς για να μας ρωτήσουν σημαίνει για εμάς τους εκπαιδευτικούς (και δυστυχώς είναι πολλές φορές η αλήθεια)πως έχουν ήδη αποκλείσει ή αποκλειστεί αυτές οι ερωτήσεις από τους γονείς. Και θα κλείσω με αυτά.

Να ξέρετε  πως οι εκπαιδευτικοί των παιδιών σας είναι εκεί για να συζητήσετε μαζί τι μπορείτε να πείτε, ή τί να κάνετε για να ανοίξετε τη συζήτηση  αν δεν μπορείτε να τα καταφέρετε μόνοι. Κάποτε πριν χρόνια, ένας μαθητής της ΣΤ μου είπε: «Κυρία, πείτε στους γονείς μας ότι πολλά τα ξέρουμε. Πρέπει να μας μιλήσουν. Εγώ ντρέπομαι να τους το πω. Εσείς μπορείτε. Εμένα, εμάς θα ΜΑΣ ΜΑΛΩΣΟΥΝ!». Μια άλλη στιγμή ειπώθηκε από μια μικρή μαθήτριά μου το εξής: «Κυρία σας ευχαριστώ.. Δεν μπορώ να μιλήσω στη μαμά ή στον μπαμπά για αυτά. Ντρέπομαι».

Από εκεί και πέρα σκεφτείτε εσείς το πόσο επικίνδυνο μπορεί να είναι αυτά που σας είπα.. Γιατί στη δεδομένη περίπτωση το παιδί σας εμπιστεύθηκε εμένα.. Αν όμως ο άνθρωπος αυτός δεν ήμουν εγώ;