«Ζούμε στη χρυσή εποχή της Iατρικής, τα τελευταία χρόνια καινοτόμες προσεγγίσεις προσφέρουν πλούτο πληροφοριών για γονιδιακούς παράγοντες κινδύνου και για ελπιδοφόρα αποτελέσματα στη θεραποδιαγνωστική» υπογραμμίζει στο ΑΠΕ – ΜΠΕ ο Δημήτρης Καρπώνης, ο νεότερος επιστήμονας, στον οποίο απονεμήθηκε το Βραβείο Παπανικολάου από την Ελληνική Ιατρική Εταιρεία του Ηνωμένου Βασιλείου.
Ο Δημήτρης Καρπώνης, τελειόφοιτος της Ιατρικής Σχολής του Imperial College London και κάτοχος BSc (Hons) στη Φαρμακολογία, σε ηλικία μόλις 24 ετών, παρέλαβε τον περασμένο μήνα το Βραβείο Παπανικολάου 2019 για την έρευνα του στους μηχανισμούς που συνδέουν το κάπνισμα με την πρόωρη γήρανση του δέρματος.
Τα αποτελέσματα της ερευνητικής εργασίας, που έλαβε χώρα στο Εργαστήριο Φαρμακολογίας της Ιατρικής Σχολής του ΑΠΘ έχουν μεγάλη σημασία για μελλοντική έρευνα στο πεδίο και θα δώσουν απαντήσεις σε ερωτήσεις στο σύντομο μέλλον, τονίζει ο Δημήτρης Καρπώνης, ο οποίος μετά την αποφοίτησή του από το Anatolia College στη Θεσσαλονίκη με International Baccalaureate αποφάσισε να σπουδάσει στο Λονδίνο για να ασχοληθεί με ερευνητικά πρότζεκτ με τη συμμετοχή επιστημόνων απ’ όλο τον κόσμο και σε διαφορετικά πεδία,, από την πρόληψη ασθενειών, που μεταδίδονται από τα κουνούπια έως τη μελέτη για ένα πνευματικό ρομπότ για ιατρικούς σκοπούς. «Ποτέ δεν είναι πολύ νωρίς!» παρατηρεί και παροτρύνει τη νέα γενιά ερευνητών και τους μαθητές να κυνηγήσουν τα όνειρα τους, όπως ο ίδιος, ο οποίος κατέθεσε φέτος αιτήσεις για ακαδημαϊκές θέσεις στην Ιατρική Σχολή της Οξφόρδης και του Κέιμπριτζ, όπου ευελπιστεί να συνεχίσει την έρευνά του, με το ενδιαφέρον του να εστιάζεται στην έγκαιρη διάγνωση της αρθρίτιδας.
Ακολουθεί η συνέντευξη του Δημήτρη Καρπώνη στο ΑΠΕ– ΜΠΕ και την Κατερίνα Γιαννίκη:
Ερ: Γιατί αποφασίσατε να εστιάσετε την ερευνητική σας εργασία στην επίδραση του καπνίσματος στην πρόωρη γήρανση του δέρματος; Είναι έρευνα σε διαφορετικό πεδίο από αυτά που έχετε ασχοληθεί έως τώρα;
Απ: Το κάπνισμα προκαλεί πληθώρα προβλημάτων στην υγεία. Δυστυχώς, πολλοί δεν το αναγνωρίζουν, είτε το αγνοούν οικειοθελώς, καθώς η βλάβη στην υγεία είναι ύπουλη, προοδευτική και σοβαρή. Σε αντίθεση, η πρόωρη γήρανση της επιδερμίδας πολλάκις αποτελεί σημείο καμπής για να κατανοήσει ένας καπνιστής τις επιπτώσεις και να αλλάξει τις συνήθειές του, ηχεί καμπανάκι συναγερμού και οδηγεί σε περισυλλογή.
Πολλοί μηχανισμοί για το πώς το τσιγάρο συνδέεται με αλλαγές στο δέρμα έχουν προταθεί, ανάλογα με τα διαφορετικά συστατικά του καπνού. Επιλέξαμε λοιπόν να ερευνήσουμε μία διαφορετική πτυχή, και συγκεκριμένα πώς το κάπνισμα τροποποιεί την ισορροπία ενζύμων και αναστολέων, που συμβάλουν στην ανακατασκευή του δέρματος. Επίσης, μελετήσαμε την επίδραση του καπνού σε κυτταρικό επίπεδο: μορφολογία, ανάπτυξη και θνησιμότητα των ινοβλαστών.
Μέχρι τώρα είχα την τύχη να συνεργαστώ με πολλά ερευνητικά εργαστήρια και να συνεισφέρω σε ερευνητικό έργο σε διάφορα πεδία. Ως φοιτητής προτίμησα να συμμετέχω σε διαφορετικά πρότζεκτ που προσφέρουν έναν πλούτο από μεταβιβάσιμες δεξιότητες και να δοκιμάσω τι μου αρέσει, παρά να περιοριστώ σε ένα μεγάλο και χρονοβόρο πρότζεκτ.
Ξεκίνησα στην Αμερική όπου εξετάσαμε τις ιδιότητες ενός αναισθητικού, στη συνέχεια στο Imperial College, στο Εθνικό Ινστιτούτο Καρδιάς και Πνευμόνων της Βρετανίας ασχολήθηκα με μηχανισμούς του ανοσοποιητικού συστήματος και με το πώς κάποια κύτταρα (ουδετερόφιλα) παράγουν ιστούς από ένζυμα και γενετικό υλικό -παρόμοιους με αυτούς της αράχνης (NETs), οι οποίοι παγιδεύουν και διασπούν παθογόνα.
Το επόμενο καλοκαίρι αποφάσισα να κυνηγήσω μια ιδέα μου για την πρόληψη ασθενειών που μεταδίδονται από κουνούπια (π.χ. ελονοσία) μέσω μιας ανατομικής προσέγγισης. Αφού συγκρότησα μια διεπιστημονική ομάδα φοιτητών-επιστημόνων, Βιολογίας, Χημείας και Φυσικής του Imperial College, ασχοληθήκαμε με την απομόνωση ενός νέου οργανικού μικροκρυστάλλου (κηρώδους ουσίας) από την επιδερμίδα σαρκοφάγων φυτών (Nepenthes spp.) και παρατηρήσαμε πως τα κουνούπια γλιστρώντας αποτύγχαναν στην προσπάθειά τους να αφαιρέσουν αίμα. Η κεντρική ιδέα ήταν η πρόληψη της διείσδυσης των κουνουπιών με την ελαχιστοποίηση των δυνάμεων πρόσφυσης μεταξύ των κουνουπιών και μιας επιφάνειας ξενιστή, χρησιμοποιώντας την κηρώδη ουσία. Με το πρότζεκτ φθάσαμε στους τελικούς του διαγωνισμού FoNS-MAD του Imperial College όπου παρουσιάσαμε τα ευρήματά μας.
Στη συνέχεια ερεύνησα τον ρόλο των συνάψεων των Τ λεμφοκυττάρων στη ρευματοειδή αρθρίτιδα, στο Kennedy Institute of Rheumatology, στο Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης. Τέλος, συμμετείχα στις αρχικές μελέτες ενός πνευματικού ρομπότ στο εργαστήριο Kawashima (Tokyo Medical and Dental University) και στην εταιρία Riverfield inc, στο Τόκιο της Ιαπωνίας (2018).
Ερ: Ποια είναι τα νέα ευρήματα και δεδομένα για την επίδραση του καπνίσματος στο δέρμα και σε κυτταρικό επίπεδο; Είναι αναστρέψιμες οι βλάβες και υπό ποιες προϋποθέσεις;
Απ: Παρατηρήσαμε πως ανάλογα με την ποσότητα του καπνού και τη διάρκεια της έκθεσης των κυττάρων (ινοβλαστών) σε αυτόν, διαφορετικοί μηχανισμοί εξηγούν τη διαταραχή της ισορροπίας ενζύμων και αναστολέων που καθορίζουν το σχηματισμό και την αποικοδόμιση του δέρματος. Από τη στιγμή που οι αλλαγές στην επιδερμίδα είναι εμφανείς (στην πραγματικότητα και πιθανώς χρόνια νωρίτερα!), η διαδικασία δε μπορεί να αναστραφεί μέσω αυτού του μηχανισμού. Παρόλα αυτά, πάντοτε είναι καλή στιγμή για να διακόψει κάποιος/α το κάπνισμα και να επιβραδύνει τις επιπτώσεις στην υγεία του/της.
Ερ: Ποια ήταν τα στάδια της έρευνας και πόσο καιρό εργάστηκες για την ολοκλήρωσής της;
Απ: Ήταν μεγάλη μου τιμή που συνεργάστηκα μια εξαιρετική ομάδα επιστημόνων, που με βοήθησε να συνεισφέρω στο σημαντικό έργο τους. Το πειραματικό κομμάτι ολοκληρώθηκε εντός μόλις έξι μηνών. Βέβαια, το σύνολο αποτελεσμάτων της δουλειάς μας είναι έρευνα πολλών ετών που ξεκίνησε πολύ πριν τη δική μου συνεισφορά.
Ερ: Πώς μπορούν να αξιοποιηθούν τα πορίσματα της έρευνας;
Απ: Η επίδραση του καπνού (του τσιγάρου) στην ανθρώπινη υγεία είναι λίγο έως πολύ γνωστή. Δυστυχώς τα αποτελέσματα σε μοριακό επίπεδο είναι απίθανο να αλλάξουν τις συνήθειες των καπνιστών – απαιτούνται κυβερνητικό έργο σε μεγαλύτερη κλίμακα, καθώς και αποδεκτές εναλλακτικές λύσεις για τους καπνιστές.
Παρ’ όλα αυτά, τα αποτελέσματά μας είναι μεγάλης σημασίας για μελλοντική έρευνα στο πεδίο. Ερωτήσεις που ίσως απαντηθούν στο σύντομο μέλλον αφορούν αυτή την ισορροπία ενζύμων-αναστολέων που μελετήσαμε, αν λειτουργεί διαφορετικά σε άλλους ιστούς, που είναι εκτεθειμένοι στον καπνό των τσιγάρων, αφορούν επίσης τους μοριακούς μηχανισμούς διαφορετικών συστατικών του καπνού και πως διαταράσσουν τη συγκεκριμένη ισορροπία και, αργότερα, γενετικές προδιαθέσεις στις βλάβες στο δέρμα και διαφορετική συμπεριφορά των καπνιστών.
Ζούμε στη “στη χρυσή εποχή” της Iατρικής, τα τελευταία χρόνια στην Iατρική, καινοτόμες προσεγγίσεις (ανάλυση του γονιδιώματος με τη μορφή των WGS/GWAS/eQTL) προσφέρουν πληθώρα πληροφοριών για γονιδιακούς παράγοντες κινδύνου και επιπροσθέτως για θετικά αποτελέσματα στη θεραποδιαγνωστική.
Για παράδειγμα, γνωρίζουμε πως κάποιοι ασθενείς με Ηπατίδα C (γενοτύπου 1) παρουσιάζουν βελτίωση με ιντερφερόνη-α και ριμπαβιρίνη, αλλά κάποιοι άλλοι όχι, λόγω πολυμορφισμών του γονιδίου IL28B.
Θα μπορούσαμε να εξατομικεύσουμε τα τσιγάρα για κάθε καπνιστή; Βέβαια, το αμέσως επόμενο και ενδιαφέρον βήμα στην εργασία μας θα είναι να δούμε αν τα αποτελέσματα αυτά διαφέρουν με το ηλεκτρονικό τσιγάρο.
Ερ: Πώς αισθάνεστε για τη βράβευσή σας από την Ελληνική Ιατρική Εταιρεία του Ηνωμένου Βασιλείου με το Βραβείο Παπανικολάου; Θεωρείτε ότι ο τίτλος του νεότερου επιστήμονα που λαμβάνει το βραβείο δημιουργεί ευθύνη για συνέχιση των ερευνητικών δραστηριοτήτων σας ακόμη πιο δυναμικά;
Απ: Νιώθω τεράστια τιμή που η Ελληνική Ιατρική Εταιρία του Ηνωμένου Βασιλείου μου απένειμε το βραβείο Παπανικολάου για το 2019. Το επιστημονικό έργο του Γ. Παπανικολάου είναι διαχρονικό και αξιοθαύμαστο. Είναι πηγή έμπνευσης για κάθε Έλληνα επιστήμονα και ιατρό. Θα ήθελα λοιπόν να παροτρύνω τη νέα γενιά ερευνητών και τους μαθητές να κυνηγήσουν τα όνειρα τους. Ποτέ δεν είναι πολύ νωρίς. Μάλιστα, η ορμή και οι φρέσκες ιδέες της νεαρής ηλικίας δεν περιορίζονται από τα όρια που μας θέτει κάθε επιστημονικός κλάδος και ανακαλύπτουμε συνεχώς καθώς μεγαλώνουμε!
Ερ: Πώς προέκυψε η συνεργασία με τους ερευνητές του Εργαστηρίου Φαρμακολογίας της Ιατρικής του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης (ΑΠΘ);
Απ: Ξεκίνησα να ερευνώ την επίδραση του καπνού στα κύτταρα του δέρματος ως κομμάτι του extended essay (ερευνητική εργασία στο τελευταίο έτος του International Baccalaureate, Anatolia College). Θα ήθελα πραγματικά να ευχαριστήσω τον δρ. Ιωάννη Μπονοβόλια και τον δρ. Ιωάννη Κλάγκα για την υποστήριξη τους στον πειραματικό τομέα, και φυσικά την καθηγήτρια Ελένη Παπακωνσταντίνου για την πολύτιμη βοήθεια, καθοδήγηση και επίβλεψη της εργασίας, η οποία έλαβε χώρα στο Εργαστήριο Φαρμακολογίας της Ιατρικής Σχολής του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης (ΑΠΘ). Όντας στην αφετηρία της ερευνητικής μου καριέρας, έμαθα τις τεχνικές στο εργαστήριο και είχα μεγάλη υποστήριξη από τους ερευνητές, χωρίς τους οποίους αναμφίβολα δεν θα ήμουν σε αυτό το σημείο σήμερα.
Ερ: Είστε τελειόφοιτος του Imperial College, ποιοι ήταν οι λόγοι που σας οδήγησαν για σπουδές στο εξωτερικό; Ήταν δύσκολη η απόφαση; Ποια είναι τα σχέδιά σας μετά την αποφοίτηση;
Απ: Ήταν μια δύσκολη απόφαση που πήρα σε νεαρή ηλικία, για την οποία φυσικά δεν έχω μετανιώσει. Ο κύριος λόγος –όπως πιθανώς να είναι προφανές από τη συνέντευξη- ήταν το ερευνητικό κομμάτι και οι διαθέσιμες ευκαιρίες. Ήθελα να συμμετέχω σε πληθώρα εργασιών σε μερικά από τα καλύτερα εργαστήρια παγκοσμίως. Ως ιατρός του μέλλοντος, είναι πολύ σημαντικό να γνωρίζω την έρευνα και τις βάσεις που δίνουν σχήμα στις θεραπείες που χρησιμοποιούμε, για να προσφέρω αποδεδειγμένες και ασφαλείς λύσεις/θεραπείες στους ασθενείς μου. Τα ερεθίσματα που έχει ένας φοιτητής στο Λονδίνο είναι αμέτρητα. Το πρόγραμμα σπουδών της Ιατρικής στο Πανεπιστήμιο Ιmperial College London δίνει μεγάλη σημασία στην επιστήμη και προάγει την κατανόηση, και όχι απλώς απομνημόνευση, των μηχανισμών των παθήσεων.
Φέτος κατέθεσα αιτήσεις για ακαδημαϊκές θέσεις στην Ιατρική Σχολή της Οξφόρδης και του Κέιμπριτζ, όπου και ευελπιστώ να συνεχίσω την έρευνα μου. Το ενδιαφέρον μου επικεντρώνεται στην πρώιμη αναγνώριση της αρθρίτιδας και τις μελλοντικές θεραπείες. Θεωρώ ότι η έγκαιρη διάγνωση, η προδιάθεση και οι νέες θεραπείες για την αρθρίτιδα είναι πολλά υποσχόμενες και επιθυμώ να προωθήσω την έρευνα στον τομέα αυτό. Επιθυμώ να συνδυάσω κλινικό και επιστημονικό έργο με μία προσέγγιση bench-to-bedside (από το στάδιο της έρευνας στην κλινική εφαρμογή) και με άμεσα οφέλη για τους ασθενείς.
Παράλληλα, ως πρόεδρος του Εθνικής Ομάδας Εργασίας Φοιτητών την παγκόσμια χειρουργική, (InciSioN Greece), συμμετέχω σε διεθνές ερευνητικό έργο για τις ανισότητες στη χειρουργική. Τέλος, ως εκπρόσωπος του Imperial College London στο Συμβούλιο Φοιτητών της Βασιλικής Εταιρείας Ιατρικής του Ηνωμένου Βασιλείου (Royal Society of Medicine Student Council), επιβλέπω συνεργατικές δραστηριότητες με φοιτητές του Ηνωμένου Βασιλείου. Φέτος ερευνούμε πως η τεχνολογία θα αλλάξει την ιατρική εκπαίδευση, καθώς και το στίγμα των ψυχικών ασθενειών σε φοιτητές.
ΑΠΕ-ΜΠΕ
