Οι αποκαλύψεις της «Καθημερινής» για την Βέροια, συμφώνως με τις οποίες η πόλη καθίσταται αρχαιολογικός χώρος, είναι πράγματι πολύ ενδιαφέρουσες.
Συμφώνως με αυτές, το υπουργείο Πολιτισμού έδωσε στον Δήμο της Βέροιας δυο μήνες προθεσμία, προκειμένου να εκφράσει τις απόψεις του για την κήρυξη της πόλης ως αρχαιολογικού χώρου, με οριοθέτηση κι αναριοθέτηση της περιοχής.
Την εισήγηση έκανε στο υπουργείο Πολιτισμού η Εφορεία Αρχαιοτήτων Ημαθίας. Κι όλη η ιστορία αυτή θα εξεταστεί από το Κεντρικό Αρχαιολογικό Συμβούλιο.
Από την πλευρά του ο Δήμος της Βέροιας έχει θέσει το ερώτημα:
Για ποιον λόγο να περάσουμε στη φάση της κατάθεσης απόψεων όταν υπάρχει βαθύτατη διαφωνία για την κήρυξη της πόλης σε αρχαιολογικό χώρο;
Αναφέρει, μεταξύ άλλων, η «Καθημερινή» και η συντάκτις Ελευθερία Τραϊου:
«Είναι γεγονός ότι η πόλη της Βέροιας διακρίνεται για το μνημειακό απόθεμά της: αρχαία κατάλοιπα, 47 βυζαντινές και μεταβυζαντινές εκκλησίες, τέσσερις συνοικίες που κηρύχθηκαν ιστορικοί τόποι επειδή διατηρούν ποικιλία αρχιτεκτονικών μορφών, μεμονωμένα διατηρητέα κτίρια κ.ά. Ολα αυτά προστατεύονται και ελέγχονται απολύτως καθώς υπάρχουν 103 κηρύξεις αρχαίων, βυζαντινών, μεταβυζαντινών, οθωμανικών και νεώτερων μνημείων (ΥΠΠΟ) και 132 κηρύξεις διατηρητέων κτιρίων (πρώην ΥΜΑΘ, ΥΠΠΟ – 4η Εφορεία Νεωτέρων Μνημείων). Σύμφωνα και με τον νόμο 3028/2002, τον πρώτο λόγο για τις όποιες παρεμβάσεις στα ιστάμενα μνημεία και στον περιβάλλοντα χώρο τους (χρήσεις, όπως π.χ. λειτουργία καταστημάτων υγειονομικού ενδιαφέροντος, τραπεζοκαθίσματα, εργασίες σε γειτονικά κτίρια, πεζοδρομήσεις κ.ά.) τον έχουν οι παραπάνω Αρχές.
Τι θα αλλάξει
Η προτεινόμενη κήρυξη αφορά έκταση 8.121 στρεμμάτων, στα οποία περιλαμβάνονται και αδόμητες περιοχές υπό ένταξη στο σχέδιο πόλεως με έγκριση της τοπικής αρχαιολογικής υπηρεσίας. Τι θα αλλάξει στη Βέροια εάν εγκριθεί η κήρυξη;
Βάσει του νόμου 3028/2002 και συγκεκριμένα των παρ. 1 και 4 του άρθρου 12 που αναφέρονται στο έγγραφο του ΥΠΠΟ προς τον Δήμο Βέροιας, για οποιαδήποτε εκτέλεση έργου σε ολόκληρο πλέον το πολεοδομικό συγκρότημα της πόλης θα απαιτείται έγκριση από το Τοπικό Αρχαιολογικό Συμβούλιο ή από το ΚΑΣ (ανάλογα την περίπτωση), η οποία θα προηγείται από τις άδειες των άλλων Αρχών. Μιλάμε για οικοδομική δραστηριότητα, εγκατάσταση ή λειτουργία βιομηχανικής, βιοτεχνικής ή εμπορικής επιχείρησης, τοποθέτηση τηλεπικοινωνιακών ή άλλων εγκαταστάσεων, οποιοδήποτε τεχνικό ή άλλο έργο ή εργασία κ.ά.
Με πρωτοβουλία του δημάρχου Βέροιας Κωνσταντίνου Βοργιαζίδη, στο δημοτικό συμβούλιο της 20ής Ιουλίου προσκλήθηκαν όλοι οι φορείς της πόλης (επιμελητήρια, επιστημονικοί, εμπορικοί και λοιποί σύλλογοι κ.ά.) προκειμένου να τοποθετηθούν στο θέμα. Όλοι εξέφρασαν την αντίθεσή τους στην προτεινόμενη κήρυξη, απαριθμώντας τις επιπτώσεις που εκτιμούν ότι θα υπάρξουν στη λειτουργία της πόλης και στην ανάπτυξη του Νομού Ημαθίας (περισσότερη γραφειοκρατία, τεράστιες καθυστερήσεις για αδειοδοτήσεις έργων, λειτουργίας κάθε τύπου επιχείρησης κ.ά.), εάν ο έλεγχος της οικοδομικής, οικονομικής, επιχειρηματικής κ.ά. δραστηριότητας περάσει στον έλεγχο της τοπικής εφορείας αρχαιοτήτων.
Το δημοτικό συμβούλιο έκλεισε με ομόφωνη απόφαση για επίσκεψη του δημάρχου και εκπροσώπων των φορέων της πόλης στον υπουργό Πολιτισμού Αρ. Μπαλτά, προκειμένου να «διατρανώσουν» την αντίθεσή τους. Η τοπική εφορεία αρχαιοτήτων δεν συμμετείχε με εκπρόσωπό της στο δημοτικό συμβούλιο, παρότι προσκλήθηκε.
Στον αντίποδα όλων αυτών είναι οι θέσεις της κ. Αγγελικής Κοτταρίδη, προϊσταμένης της Εφορείας Αρχαιοτήτων Ημαθίας (αρμόδια για αρχαία και βυζαντινά μνημεία). Η «Κ» συνομίλησε μαζί της, αφού προηγουμένως επικοινώνησε με τη γενική γραμματέα του ΥΠΠΟ Μαρία Ανδρεαδάκη Βλαζάκη, στην οποία δεν είχε φθάσει ακόμη το θέμα. Αξιοποιώντας την ευκαιρία της συνομιλίας μας, ρωτήσαμε εάν υπάρχει προηγούμενο κήρυξης μιας ολόκληρης πόλης ως αρχαιολογικού χώρου. Ανέφερε το παράδειγμα των Χανίων.
Για τις ανάγκες του ρεπορτάζ ανατρέξαμε στον «Διαρκή Κατάλογο των Κηρυγμένων Αρχαιολογικών Χώρων και Μνημείων της Ελλάδος». Εκεί όμως είδαμε ότι με το σχετικό ΦΕΚ που εκδόθηκε για τα Χανιά το 2011, κηρύχθηκε αρχαιολογικός χώρος «τμήμα της πόλης», και αυτό ακριβώς έγινε το 2012 για το Ηράκλειο και την Πάτρα. Έτσι η πρώτη ερώτηση στην κ. Κοτταρίδη ήταν: γιατί ολόκληρη η πόλη;
«Τα ιστάμενα μνημεία και τα δεδομένα των ανασκαφών δείχνουν ότι το ενεργό πολεοδομικό συγκρότημα της Βέροιας επικαλύπτει ολόκληρο τον χώρο της αρχαίας και μεσαιωνικής πόλης». Στην ερώτηση γιατί εισηγήθηκε την κήρυξη, απάντησε: «Η οριοθέτηση – αναοριοθέτηση είναι στην ουσία μια κωδικοποίηση, μια ομογενοποίηση των ήδη υπαρχόντων κηρύξεων, με τις οποίες γίνεται μεγαλύτερο μπέρδεμα γιατί κάθε κήρυξη έχει διαφορετικούς όρους. Η ενιαία κήρυξη θα διευκολύνει τον πολίτη που θα ξέρει ακριβώς τι μπορεί να κάνει, θα μειώσει τη γραφειοκρατία για την έκδοση αδειών και θα καταστήσει πιο αποτελεσματικό τον έλεγχο των εκσκαφών. Όσον αφορά τις χρήσεις, τις φυτεύσεις, τη χωροθέτηση περιπτέρων, την γκάμα χρωμάτων για τα κτίρια, τη μορφή των πινακίδων, τη θέση κάδων απορριμμάτων και γενικότερα τον αστικό εξοπλισμό, όλα αυτά θα πρέπει να γίνονται σε συνεργασία με τις συναρμόδιες υπηρεσίες του Δήμου Βέροιας».
Η κ. Κοτταρίδη στη συνέντευξη χαρακτήρισε την κήρυξη «ελαφριάς μορφής». Σύμφωνα όμως με το έγγραφο του ΥΠΠΟ, η έγκριση της τοπικής αρχαιολογικής υπηρεσίας θα είναι προαπαιτούμενο για κάθε έργο, μικρό ή μεγάλο, σε όλη την πόλη και όχι μόνο όπου υπάρχουν μνημεία. Εάν πρόκειται για λανθασμένη ερμηνεία ή εάν στην εν λόγω κήρυξη προβλέπονται άλλοι όροι, γιατί η προϊσταμένη της Εφορείας Αρχαιοτήτων Ημαθίας δεν ενημέρωσε τον δήμο και τους φορείς της πόλης σε ένα κλίμα καλής συνεργασίας; Για το καλό της πόλης δεν οφείλουν να μοχθούν όλοι;
«Κακή συνεργασία»
Εδώ φαίνεται πως βρίσκεται η δεύτερη βασική παράμετρος του προβλήματος. «Για ποια συνεργασία μιλάει η κ. Κοτταρίδη;», αναρωτιέται ο δήμαρχος Βέροιας Κ. Βοργιαζίδης, μιλώντας για «κακή συνεργασία σε αρκετές περιπτώσεις». Από τις περιπτώσεις που ανέφερε στην «Κ» κρατήσαμε μία, η οποία δεν αφορά την προτεινόμενη περιοχή κήρυξης. Αφορά όμως τους κατοίκους τεσσάρων χωριών στα Πιέρια (Χαράδρα, Σφηκιά, Ριζώματα, Δάσκιο), τα οποία βρίσκονται σε μια περιοχή δεκάδων χιλιάδων στρεμμάτων που έχουν κηρυχθεί αρχαιολογικός χώρος. Εκτός του αρχαιολογικού χώρου της Βεργίνας που βρίσκεται επίσης στα Πιέρια, στο έδαφος πάντα του Δήμου Βέροιας. «Πέρυσι παλεύαμε να εντάξουμε σε πρόγραμμα αγροτικής ανάπτυξης την ασφαλτόστρωση αγροτικού δρόμου στην περιοχή των Ριζωμάτων, με χρηματοδότηση 600.000 ευρώ. Εργο αναγκαίο και πολύτιμο για τη διευκόλυνση των κατοίκων και των αγροτικών εργασιών. Καταφέραμε να το εντάξουμε την τελευταία στιγμή, επειδή η κ. Κοτταρίδη διαφωνούσε και καθυστερούσε επί μήνες να δώσει την έγκριση της υπηρεσίας της».
Εάν εγκριθεί η κήρυξη, η δημοτική αρχή θα μοιράζεται μια σειρά αρμοδιότητες με το ΥΠΠΟ, το οποίο όμως θα έχει τον πρώτο λόγο. Πολλοί αναρωτιούνται λοιπόν: αφού, εκτός από τα ιστάμενα μνημεία, στη χώρα μας υπάρχουν ενδείξεις για πλήθος αρχαιοτήτων σε όλη την επικράτεια, γιατί δεν κηρύσσουμε όλη τη χώρα έναν απέραντο αρχαιολογικό χώρο;
Το παράδειγμα του ρωμαϊκού δρόμου
«Το ΥΠΠΟ θα έπρεπε να επιβραβεύει μια πόλη που αγαπά, αναδεικνύει και προστατεύει τα μνημεία της. Όχι να την τιμωρεί», λέει ο πρώην δήμαρχος Βέροιας Γιάννης Χασιώτης, αντίθετος στην κήρυξη της πόλης ως αρχαιολογικού χώρου. Eνα από τα παραδείγματα που παρέθεσε είναι η κινητοποίηση του Δήμου Βέροιας τη δεκαετία 1980 για την ανάδειξη ολόκληρων συνοικιών στο κέντρο της πόλης, που κηρύχθηκαν «ιστορικοί τόποι». «Η δημοτική αρχή εξασφάλισε πολλές χρηματοδοτήσεις μέσα από προγράμματα για την αποκατάσταση όψεων και στεγών σε πολυάριθμα παραδοσιακά κτίρια των διατηρητέων περιοχών. Παράλληλα έδωσε ζωή σε αυτές τις συνοικίες με αναπλάσεις (πεζοδρομήσεις κ.ά.), ενώ προέβη στην αγορά, αποκατάσταση και επανάχρηση σημαντικών διατηρητέων κτιρίων».
Το ΥΠΠΟ σύντομα θα εξετάσει το θέμα της κήρυξης, καθοριστικό για το μέλλον της πόλης, η οποία όμως στέκει δύσπιστη απέναντί του. Εξηγούμε γιατί: το 1997 κατά τη διάρκεια εργασιών στην οδό Μητροπόλεως, ανακαλύφθηκε τμήμα ρωμαϊκού δρόμου κάτω από τον σημερινό. Ο Δήμος Βέροιας με δική του δαπάνη 200 εκατ. δραχμών ανέβασε μέρος του αρχαίου δρόμου κατά μήκος της Μητροπόλεως, η οποία μονοδρομήθηκε. Ο δρόμος αναδείχθηκε με την έγκριση του τοπικού αρχαιολογικού συμβουλίου και το 2002 κηρύχθηκε από το ΥΠΠΟ ιστορικός τόπος. Το 2004, το ΥΠΠΟ ανέτρεψε την απόφασή του για τον αρχαίο δρόμο για λόγους που εκείνο γνωρίζει. Με πρωτοβουλία κατοίκων το θέμα έφθασε στο ΣτΕ, αλλά προτού συζητηθεί, ο δρόμος ξηλώθηκε με απόφαση του τότε αναπληρωτή υφυπουργού Πολιτισμού, κατόπιν γνωμοδότησης του ΚΑΣ. Το ΣτΕ ακύρωσε τις αποφάσεις του ΥΠΠΟ και του Δήμου Βέροιας για το ξήλωμα του δρόμου, δικαιώνοντας τους κατοίκους και τον… δρόμο, ο οποίος πρέπει να επανέλθει στην προτέρα κατάσταση.
