«Η αλλαγή του θεσσαλικού αγροτικού τοπίου με την εγκατάσταση δένδρων στο πλαίσιο της Αγροδασοπονίας (δηλ. δασογεωργικών συστημάτων) θα σημαίνει μία ουσιαστική περιβαλλοντική αναβάθμιση και μία ώθηση της αγροτικής επιχειρηματικότητας σε καινοτόμες κατευθύνσεις. Αυτή η αναβάθμιση θα οδηγούσε σε αύξηση της προστιθέμενης αξίας των αγροτικών προϊόντων, αύξηση στο εισόδημα των αγροτών και εμπλουτισμό της αγροτικής επιχειρηματικότητας με τη συμπερίληψη προσόδων ξύλου ή και καρπών».
Αυτά τονίζει στο ΑΠΕ_ΜΠΕ, ο καθηγητής στο πανεπιστήμιο Θεσσαλίας Μιχάλης Βραχνάκης, κάνοντας λόγο για μια καινοτόμα πρόταση.
Τις μελλοντικές αυτές αλλαγές διερευνά το ερευνητικό έργο AGROTHES (Προοπτικές της Αγροδασοπονίας στην Περιφέρεια Θεσσαλίας: Έρευνα των Κοινωνικών, Περιβαλλοντικών και Οικονομικών Όψεων για την Αύξηση της Συμμετοχής των Αγροτών) που χρηματοδοτεί η ΓΓΕΤ (έργο Μεταδιδακτόρων) και συντονίζει η Βιολόγος δρ Βίκυ Κλεφτογιάννη, με φορέα υποδοχής το Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας. Στο έργο, εξηγεί ο κ. Βραχνάκης, χρησιμοποιούμε μια ολοκληρωμένη προσέγγιση για τη διερεύνηση των προθέσεων υιοθέτησης της Αγροδασοπονίας ως νέας χρήσης γης. Το έργο διερευνά τις κοινωνικές, περιβαλλοντικές και οικονομικές επιπτώσεις της Αγροδασοπονίας στην αγροτική Περιφέρεια της Θεσσαλίας, χρησιμοποιώντας ως πρωτότυπα τα γεωργικά συστήματα Υψηλής Φυσικής Αξίας. Χρησιμοποιεί καινοτόμες προσεγγίσεις για τη μοντελοποίηση των χρήσεων γης (μέσω του μοντέλου CLUE-S), οι οποίες βασίζονται τόσο στην ανάπτυξη κοινωνικοοικονομικών σεναρίων όσο και στη μελέτη των παραγόντων του εδάφους τα οποία θα συνδυαστούν στατιστικά για να προσομοιάσουν τη μελλοντική χρήση / κάλυψη της Αγροδασοπονίας σε επιλεγμένες περιοχές της δυτικής Θεσσαλίας. Οι θεματικοί χάρτες πιθανοτήτων που θα προκύψουν θα οπτικοποιήσουν αυτές τις αλλαγές με την υιοθέτηση της Αγροδασοπονίας σε διαφορετικά προσομοιωμένα κοινωνικοοικονομικά περιβάλλοντα, σημειώνει επίσης ο καθηγητής στο πανεπιστήμιο Θεσσαλίας.
Απαντώντας στο ερώτημα, αν τα αγροδασικά συστήματα επιδοτούνται, ο κ. Βραχνάκης τονίζει: «Ναι, επιδοτείται η εγκατάσταση και η συντήρησή τους. Κατά την προγραμματική περίοδος 2007-2013 η Αγροδασοπονία περιλήφθηκε στον 20 Πυλώνα της ΚΑΠ για πρώτη φορά. Η χρηματοδότηση αφορούσε την “πρώτη εγκατάσταση αγροδασικών συστημάτων σε γεωργική γη” από το Ευρωπαϊκό Γεωργικό Ταμείο για την Αγροτική Ανάπτυξη (ΕΓΤΑΑ) µε 80% επιδότηση. Προβλεπόταν η πιλοτική εφαρμογή του Μέτρου 222 σε 33.000 στρ. µε επιδότηση 3.300.000 € ή 100€/στρ. To μέτρο αποσύρθηκε από το πρόγραμμα “Αλέξανδρος Μπαλτατζής”, λόγω των καταστροφικών πυρκαγιών του καλοκαιριού 2007. Κατά την τρέχουσα περίοδο 2014-2020 πέρα των ιδιωτών, δίνεται το δικαίωμα εγκατάστασης Αγροδασικών Συστημάτων σε Δήμους και σε οργανώσεις (π.χ. Συνεταιρισμούς). Επίσης, προβλέπεται επιδότηση για τη φροντίδα της φυτείας κατά τα πρώτα 5 έτη μετά την εγκατάσταση, ρύθμιση που δεν προβλεπόταν στον παλαιότερο Κανονισμό του 2005. Επιπλέον, προβλέπονται άμεσες ενισχύσεις των αγροτικών εκμεταλλεύσεων που έχουν πυκνότητα μέχρι 250 δένδρων/ha, δηλ. 25 δένδρων/στρ. Έτσι δεν χρειάζεται να απομακρύνονται δένδρα και αυτό ωφελεί τα παραδοσιακά Αγροδασικά Συστήματα της χώρας. Επιπλέον στις Περιοχές Οικολογικής Εστίασης (EcologicalFocusArea) μπορούν να εντάσσονται και τμήματα αγρών ή τα όριά τους που έχουν δένδρα (στην ουσία δηλ. μικρά Αγροδασικά Συστήματα)».
Ο κάμπος της Θεσσαλίας, σύμφωνα με στοιχεία του καθηγητή, αποτελεί τη χαρακτηριστικότερη ίσως περιοχή στην Ελλάδα στην οποία η αγροτική παραγωγή στηρίζεται κατά βάση στην εντατικοποίηση, δηλαδή στον πλήρη έλεγχο των συντελεστών παραγωγής και στην αυστηρή εφαρμογή των αγρονομικών αρχών διαχείρισης της γης. Αυτό οδηγεί σε μία σειρά από αριθμούς και ποσοστά που είτε συγκριτικά είτε απόλυτα, καταδεικνύουν την κυρίαρχη θέση της εντατικής γεωργίας στο παραγωγικό προϊόν του Θεσσαλικού κάμπου. Έτσι, σε επίπεδο Περιφερειών η Θεσσαλία είναι δεύτερη (13%) στη συμμετοχή του πρωτογενή τομέα στη διαμόρφωση του ΑΕΠ της χώρας. Επιπλέον, η Θεσσαλία συμβάλει κατά 6% στο σύνολο των εξαγωγών της χώρας (36% των οποίων προορίζεται για τις ευρωπαϊκές αγορές). Ο κλάδος των τροφίμων αποτελεί τον σημαντικότερο εξαγωγικό φορέα παραγωγής(λαχανικά και φρούτα 16%, γαλακτοκομικά-τυροκομικά 11%).Η δε διάρθρωση της απασχόλησης κατατάσσει τη Θεσσαλία στην 8η θέση (μεταξύ των 276 Περιφερειών της ΕΕ)στη γεωργία, στην 11η στην κτηνοτροφία, στη 17η στην επεξεργασία φρούτων και λαχανικών, στην 20η στην παραγωγή γαλακτοκομικών-τυροκομικών προϊόντων και στην 28η στην παραγωγή ποτών. Εδώ παράγεται το 15,3% της αγροτικής παραγωγής της χώρας (2η μεγαλύτερη συμμετοχή), 6,8% της μεταποιητικής παραγωγής (4η μεγαλύτερη συμμετοχή) και 5,1% των υπηρεσιών (4η μεγαλύτερη συμμετοχή).
Ενώ για την αγροδασοπονία, το τι είναι και αν απαντάται στη Θεσσαλία αναφέρει:
Η Αγροδασοπονία είναι μία καινούρια, «παλιά» χρήση γης. Καινούρια γιατί από το 2007 προβάλει από την ΚΑΠ ως μία εναλλακτική χρήση γης που στα εντατικοποιημένα γεωργικά συστήματα προσφέρει πολλά πλεονεκτήματα, χωρίς να μειώνεται το οικονομικό αποτέλεσμα. Και παλιά, καθώς αγροδασικά συστήματα υπήρχαν σε αφθονία στη θεσσαλική ύπαιθρο πριν την εκμηχάνιση της παραγωγικής διαδικασίας, δηλ. μέχρι τις δεκαετίες του ‘50 και του ‘60. Τα αγροδασικά συστήματα είναι μικτές χρήσεις γης, όπου στον ίδιο χώρο (και χρόνο συνήθως) αναπτύσσονται τόσο η δασική όσο και η τυπική γεωργική παραγωγή (δασογεωργικό σύστημα) ή η λιβαδική (δασολιβαδικόσύστημα) ή και η μικτή τους έκφραση (δασογεωργολιβαδικό σύστημα). Υπολειμματικά, και ως εκ τούτου παραδοσιακά, δασογεωργικά συστήματα απαντώνται ακόμα στις ημέρες μας στη Θεσσαλία, κυρίως σε μορφή φυτοφρακτών ή μεμονωμένων δένδρων σε καλλιεργημένους αγρούς κυρίως χαμηλής στρεμματικής απόδοσης”.
Δασικά είδη που μπορούν να εγκατασταθούν σε διάφορες διατάξεις (σε σειρές, στις άκρες του αγρού, σε σπιράλ, κ.λπ.) είναι οι δρύες, οι σορβιές, οι καρυδιές, οι καστανιές, οι κερασιές, οι μουριές, τα σφενδάμια και άλλα ξυλοπαραγωγά ή καρποφόρα δένδρα, ενώ στον υπόροφο μπορεί να αναπτύσσονται φυτά μεγάλης καλλιέργειας (σιτηρά, ψυχανθή, βιομηχανικά φυτά) ή ακόμα και ξυλώδη όπως αμπέλια. Θα πρέπει να αποσαφηνιστεί ότι το δασογεωργικό σύστημα δεν οδηγεί σε εγκατάλειψη της γεωργικής δραστηριότητας, όπως η δάσωση των γεωργικών γαιών. Στη δεύτερη περίπτωση ο υπόροφος της καλλιέργειας μένει ανενεργός, ενώ αντιθέτως, στην Αγροδασοπονία, ο υπόροφος καλλιεργείται, καταλήγει ο καθηγητής.
ΑΠΕ-ΜΠΕ
