To Τατόι κυλάει ανάμεσά μας
Μιλάμε για Δημοκρατία. Μάλιστα. Για να δούμε όμως στην πράξη τί σημαίνει αυτό. Σε μια Δημοκρατία, άρα και στην δική μας, πρέπει να πληρούνται τρεις βασικές προϋποθέσεις: ισηγορία, ισονομία και ισοπολιτεία. Πολύ ωραία. Κι ύστερα, ξύπνησες. Και να ‘σαι στο πανεπιστήμιο, όταν άρχισες να καταλαβαίνεις τί πραγματικά παίζει. Μέχρι τότε, όλα ήταν για ‘σένα αγνά και ωραία. Στο διάστημα που σπούδαζα, λοιπόν, μπόρεσα να απαριθμήσω -ενδεικτικά- τα εξής φυσικά πρόσωπα, σε δημόσια θέση, με τις αναγραφόμενες μεταξύ τους σχέσεις: I. Aναστασία Χουρμουζιάδη, μέλος ΔΕΠ (Δ.Ε.Π. = Διδακτικό και Ερευνητικό Προσωπικό) της Σχολής Κοινωνικών Επιστημών του Παν/μίου Αιγαίου και κόρη του Γεωργίου Χουρμουζιάδη, πρώην μέλους ΔΕΠ του ΑΠΘ (Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης), II. Θεόδωρος (Άκης) Διδασκάλου, πρώην μέλος ΔΕΠ της Πολυτεχνικής σχολής του ΑΠΘ και σύζυγος της Ελεωνόρας Σκουτέρη-Διδασκάλου, επίσης πρώην μέλους ΔΕΠ της Φιλοσοφικής σχολής του ιδίου πανεπιστημίου, ΙΙΙ. Αριστοτέλης Μέντζος, μέλος ΔΕΠ της Φιλοσοφικής σχολής του ΑΠΘ και σύζυγος της Δήμητρας Σφενδόνη-Μέντζου, επίσης πρώην μέλους ΔΕΠ στην ίδια σχολή του ιδίου πανεπιστημίου, IV. Μιχαήλ Τιβέριος, πρώην μέλος ΔΕΠ στην έδρα της Κλασσικής αρχαιολογίας του ΑΠΘ και σύζυγος της Θεοδοσίας Στεφανίδου-Τιβερίου, ομοίως πρώην μέλους ΔΕΠ στην ίδια ακριβώς έδρα, V. Ιωάννης Ακαμάτης, πρώην μέλος ΔΕΠ στην έδρα της Κλασσικής αρχαιολογίας του ΑΠΘ και σύζυγος της Μαρίας Λιλιμπάκη-Ακαμάτη, πρώην Δ/ντριας της π. ΙΖ’ Εφορείας Προϊστορικών και Κλασσικών Αρχαιοτήτων/ν. Εφορείας Αρχαιοτήτων Πέλλας, των οποίων ο υιός, Νικόλαος Ακαμάτης, εργάστηκε στην υπηρεσία από την οποία η μητέρα του συνταξιοδοτήθηκε, ενώ σήμερα απασχολείται ως ερευνητής στην Ακαδημία Αθηνών, VI. Εμμανουήλ Βουτυράς, μέλος ΔΕΠ της Κλασσικής αρχαιολογίας στο ΑΠΘ και αδερφός της Ευτυχίας Βουτυρά, πρώην μέλους ΔΕΠ του Πανεπιστημίου Μακεδονίας της Θεσσαλονίκης, αμφότεροι εγγόνια της Άλκης Κυριακίδου-Νέστορος, πρώην μέλους ΔΕΠ του ΑΠΘ και κόρης του Στίλπωνος Κυριακίδη, επίσης πρώην μέλους ΔΕΠ της πρώτης έδρας της Λαογραφίας του Πανεπιστημίου της Θεσσαλονίκης (προτού μετονομαστεί σε “Αριστοτέλειο”), VII. Αλεξάνδρα Μπακαλάκη, πρώην μέλος ΔΕΠ στην έδρα της Κοινωνικής Ανθρωπολογίας του ΑΠΘ και κόρη του πρώην μέλους ΔΕΠ του ιδίου πανεπιστημιακού ιδρύματος και στενού συνεργάτη του Μ. Ανδρόνικου, Γεωργίου Μπακαλάκη, VIII. Στέλλα Λάββα, μέλος ΔΕΠ της Σχολής Καλών Τεχνών του ΑΠΘ και κόρη του πρώην μέλους ΔΕΠ του ΑΠΘ αλλά και του ΕΚΠΑ (Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών), Γεωργίου Λάββα, IX. Μαλαματένια Σκαλτσά, πρώην μέλος ΔΕΠ της Μουσειολογίας στο ΑΠΘ και σύζυγος του Παναγιώτη Τζώνου, επίσης πρώην μέλους ΔΕΠ της Πολυτεχνικής σχολής του ιδίου πανεπιστημίου, X. Χρήστος Τσαγγάλης, μέλος ΔΕΠ στην έδρα της Κλασσικής Φιλολογίας του ΑΠΘ και σύζυγος της Άννας Λάμαρη, ομοίως μέλους ΔΕΠ στην ίδια με τον σύζυγό της έδρα, αν και σε κατώτερη από αυτόν βαθμίδα (ενώ την στιγμή της πρώτης εκλογής της, το 2014, ο σύζυγός της ήταν ήδη ενταγμένος στο δυναμικό του Τμήματος Φιλολογίας του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου, στοιχείο που θέτει εν αμφιβόλω την ποιότητα της διαδικασίας εκλογής της, υπό το πρίσμα της επιρροής που ο ίδιος ήταν σε θέση να ασκήσει υπέρ αυτής), ΧΙ. Γεώργιος Βελένης, πρώην μέλος ΔΕΠ του ΑΠΘ και σύζυγος της Πολυξένης Αδάμ-Βελένη, Προϊσταμένης της Δ/νσης Αρχαιοτήτων του Υπουργείου Πολιτισμού, των οποίων ο υιός, Μιχαήλ Βελένης, διατηρεί συνεργατικό αρχιτεκτονικό και γραφιστικό γραφείο στην Θεσσαλονίκη (Loopo Studio), το οποίο συν τοις άλλοις αναλαμβάνει πολλά δημόσια έργα, όπως την σχεδίαση καταλόγων μουσειακών εκθέσεων του Υπουργείου Πολιτισμού. Φυσικά, δεν μπορούμε να απαγορεύσουμε σε κανένα ζευγάρι και στα παιδιά τους να ασκούν το ίδιο επάγγελμα. Διαμορφώνεται όμως έτσι ένα πλήρως αναξιοκρατικό πλαίσιο, καθώς εν προκειμένω καθίσταται σαφές ότι οι μισές ελληνικές οικογένειες απασχολούνται στον δημόσιο τομέα. Όσον δε αφορά στην τριτοβάθμια εκπαίδευση, όταν πολλά μέλη ΔΕΠ έχουν συγγενικούς δεσμούς μεταξύ τους, είναι σχεδόν αδύνατον να διασφαλιστεί το αξιόπιστο των εκλεκτορικών σωμάτων των ΑΕΙ, καθώς για όσους δεν το γνωρίζουν, τα μέλη ΔΕΠ εκλέγονται σε μία από τις θεσμοθετημένες διδακτικές και ερευνητικές βαθμίδες, μετά από σχετική προκήρυξη των θέσεων και αξιολόγηση των τυπικών τους προσόντων. Ποιός αξιολογεί ποιόν, εδώ πέρα; Τα όσα δε αναφέρθηκαν είναι ένα απειροελάχιστο δείγμα του τί συμβαίνει εκεί έξω. Μην μιλήσουμε για φιλίες, κλειστές ομάδες και άλλης μορφής υπόγειες ή μη σχέσεις (γνωρίζω πολλές τέτοιες). Περιοριζόμαστε στα της συγγένειας, που μπορούν με διάφορους τρόπους να διασταυρωθούν και συνεπώς να επιβεβαιωθούν. Βέβαια, η οικογενειοκρατία δεν είναι αποκλειστικό γνώρισμα του δημόσια τομέα· μην θεωρηθεί μονομανία. Απλώς, η ειδοποιός διαφορά με τον ιδιωτικό χώρο εργασίας έγκειται στο ότι εδώ έχουμε να κάνουμε με το δημόσιο συμφέρον, συμπεριλαμβανομένης της ορθολογικής διαχείρισης των δημοσίων οικονομικών. Στον αντίποδα, λοιπόν, παρακολουθούσα προσφάτως την εκπομπή “Περίμετρος”, στην ΕΡΤ3 (άλλη πονεμένη ιστορία). Η παρουσιάστρια έδωσε συγχαρητήρια σε κάποιον νέο Έλληνα της διασποράς, επειδή βραβεύθηκε σε πανευρωπαϊκό επίπεδο. Ο νέος αυτός είναι καρδιολόγος, προερχόμενος από οικογένεια γιατρών (λόγια της παρουσιάστριας). Αλλά μάλλον θα έπρεπε να δώσει τα συγχαρητήρια στους γονείς του, με των οποίων τα χρήματα κατάφερε να φτάσει εκεί που έφτασε. Λυπάμαι αν ξυπνάω κάποιους από βαθύ λήθαργο, αλλά μπορούμε κι εμείς να διαβάσουμε και να επιτύχουμε. Ατυχήσαμε γαρ, καθώς δεν έχουμε τον τρόπο να το κάνουμε. Είμαστε παράγωγα των οικονομικοκοινωνικών συνθηκών μέσα στις οποίες ζούμε. Διότι, όταν έχεις χρήματα, μπορείς να αφοσιωθείς σε αυτό που κάνεις, ιδίως αν δεν σου αποφέρει άμεσα κέρδη (επιστήμη, τέχνη, κλπ.). Ακόμα και εντελώς συμβολικά να το δούμε, θα μπορούσε ποτέ ο Κωνσταντίνος Κατακουζηνός να εντρυφήσει στο σύγγραμά του, αν δεν ήταν γόνος εύπορης οικογένειας και Επίκουρος Καθηγητής στην έδρα της Βυζαντινής Ιστορίας του Πανεπιστημίου Αθηνών; Ή μήπως ο Μάνθος Φουστάνος θα είχε την δυνατότητα να διάγει βίο τρυφηλό και καθόλου έντιμο, αν δεν ήταν γιός εργοστασιάρχη; To Τατόι κυλάει ανάμεσά μας, κάθε φορά που η διαπλοκή αποτελεί εφαλτήριο ή τροχοπέδη (αναλόγως) της οικονομικοκοινωνικής κατάστασης του μέσου Έλληνα πολίτη. Κανένα μα κανένα κεφάλαιο της Ιστορίας δεν έχει κλείσει, ιδίως όταν επικαλείσαι την συγγενική σου σχέση για να ταφείς σε χώρο Ιστορικό, ενώ δεν είσαι πλέον ενεργό μέρος της συγκεκριμένης Ιστορίας. Οι γονείς και η μικρή αδερφή του τελευταίου (μέχρι σήμερα) βασιλιά της Ελλάδος ετάφησαν βεβαίως στο Τατόι, όντας όμως μέλη μιας εν ενεργεία βασιλικής οικογενείας. Αυτής, δια την συντήρησιν του υπερπολυτελούς και υπερπολυπαθούς της ανακτόρου, ο παππούς σου και η γιαγιά σου δούλευαν σαν τα σκυλιά, στα χωράφια, στο εργοστάσιο, στις διάφορες βιοτεχνίες του καιρού τους, μετακινούμενοι με τα πόδια από το χωριό τους στο κοντινότερο άστυ. Θύματα κι αυτοί μιας εποχής, κατά την οποία η συγγένεια και η γνωριμία ήταν προαπαιτούμενο κοινωνικής και οικονομικής εξέλιξης ή/και ανέλιξης.
