Πριν μερικές ημέρες έλαβε χώρα στην Εθνική Πινακοθήκη το συνέδριο «Μεταπολίτευση: 50 χρόνια μετά», όπου έγινε ένας απολογισμός εκείνης της περιόδου. Όπως είπαν πολλοί συμμετέχοντες, η Ελλάδα κατά τη διάρκεια αυτών των 50 χρόνων απέκτησε πολλά πλεονεκτήματα και βελτιώθηκε υπολογίσιμα σε πολλούς τομείς, αλλά παράλληλα ανέπτυξε και κάποιες σημαντικές παθογένειες.
Η κοινωνία της Μεταπολίτευσης, ως προϊόν των κρίσιμων περιόδων του εμφυλίου και της δικτατορίας, έδωσε έμφαση στην ειρήνη και τη δημοκρατία και ταυτόχρονα, επιλέγοντας ασφάλεια αντί ρίσκου, παραμέλησε την οικονομία. Όχι πως η οικονομία δεν αναπτύχθηκε όλα αυτά τα χρόνια, αλλά οι ρυθμοί ανάπτυξής της «έτρεχαν» πολύ πιο κάτω από τον ευρωπαϊκό μέσο όρο (1,2% ετησίως από το 1974 έως σήμερα). Με άλλα λόγια, η Μεταπολίτευση έφερε στην ελληνική κοινωνία άλματα προόδου στο πολιτικό πεδίο και μία πολυετή σταθερότητα, αλλά και μία στρεβλή αντίληψη για την οικονομική ανάπτυξη μαζί με ένα έντονα παρεμβατικό και κομματικοποιημένο κράτος.
Αυτό το κράτος ήταν που έβαζε φρένο στην γενικότερη ανάπτυξη της ελληνικής κοινωνίας, καθώς δεν άφηνε τα πιο δυναμικά και δημιουργικά κομμάτια της να αναδειχθούν και άφηνε τις παθογένειες να χρονίζουν. Το πιο χαρακτηριστικό αποτέλεσμα όλων αυτών ήταν βεβαίως η κρίση χρέους και η χρεοκοπία του 2011, που μας έβγαλε ως κοινωνία από τις ψευδαισθήσεις μας και μας ανάγκασε να κοιτάξουμε το κράτος διαφορετικά, με μία πιο αρνητική μάτια.
Ωστόσο, αν και την περίοδο της παγκόσμιας οικονομικής κρίσης ο ρόλος του σύγχρονου κράτους πράγματι αμφισβητήθηκε έντονα από πολλούς ως αντιπαραγωγικός, ήρθε σχεδόν αμέσως μετά η κρίση της πανδημίας και το παρεμβατικό κράτος επανήλθε δριμύτερο. Η διαφορά των δύο κρίσεων, όμως, ήταν εμφανής: Η μία κρίση αφορούσε την οικονομία και η άλλη την υγεία. Εάν δηλαδή αναλύσουμε λίγο τις παγκόσμιες κρίσεις των τελευταίων ετών, όχι μόνο στην οικονομία και την υγεία αλλά και στην παγκόσμια γεωπολιτική, γίνονται φανερές οι βασικές αρχές με τις οποίες οφείλει να πορεύεται ένα σύγχρονο κράτος.
Ειδικότερα, στο βαθμό που τα κράτη προσαρμόζονται και οι κοινωνίες διαμορφώνονται μέσα από κρίσεις, τα τελευταία πέντε χρόνια αποτελούν την αρχή μίας περιόδου συνεχούς (αν και μάλλον αργής) φιλελευθεροποίησης για το ελληνικό κράτος, όπως το βλέπουμε να μεταρρυθμίζεται επάνω σε κάποια ζητήματα που μέχρι πρότινος αποτελούσαν ταμπού για την κοινωνία του (μη κρατικά πανεπιστήμια, σύμπραξη δημόσιου και ιδιωτικού τομέα στην υγεία, γάμος ομόφυλων ζευγαριών, ψηφιοποιημένο δημόσιο). Το σημαντικότερο χαρακτηριστικό της παγκοσμιοποιημένης εποχής μας, δε, είναι ότι δεν υπάρχουν άλλου είδους επιλογές. Ή μάλλον, υπάρχουν, αλλά είναι ξεκάθαρα πισωγυρίσματα.
Ένα σύγχρονο κράτος, εν κατακλείδι, οφείλει να ρυθμίζει την αγορά του με προσοχή και φειδώ ώστε να αφήνει χώρο στην ιδιωτική πρωτοβουλία, να εξασφαλίζει την ειρήνη και την ασφάλεια για τους πολίτες του και να παρεμβαίνει ουσιαστικά στην κοινωνία μόνο μέσα από τους τομείς κοινής ωφελείας, όπως π.χ. τον τομέα της υγείας. Αν αυτά στην Ελλάδα δεν ήταν κατανοητά πριν τις κρίσεις των τελευταίων ετών, άρχισαν να γίνονται τουλάχιστον τώρα. Κάτι που επιβεβαιώνει και τη γνωστή ρήση ότι κάθε κρίση είναι και μία ευκαιρία.
