Νυχτερίδες σε αιολικά πάρκα και σκαθάρια σε σπήλαια ανιχνεύουν δύο μοναδικοί στην Ελλάδα σκύλοι, που έχουν περάσει ειδική εκπαίδευση σε σχετικό κέντρο στη Θεσσαλονίκη.
Στις εγκαταστάσεις του οργανισμού Nose for a cause, στον Άγιο Βασίλειο Θεσσαλονίκης, ο Σωτήρης Κουντουράς, εκπαιδεύει τις …μύτες των σκυλιών για έναν σκοπό: την ανίχνευση άγριας ζωής. Όπως ο Rush, ράτσας Border Collie (Μπόρντερ Κόλεϊ), που ξετρυπώνει σκαθάρια που ζουν σε σπήλαια και ο Γιούρι, ράτσας Labrador (Λαμπραντόρ), που ξεχύνεται στα αιολικά πάρκα για να βρει νεκρές νυχτερίδες.
«Ο οργανισμός εκπαιδεύει σκύλους ανίχνευσης για την προστασία της άγριας ζωής (Wildlife Conservation Detection Dog). Έχουμε εκπαιδεύσει σκύλους για ανίχνευση λύκων και τσακαλιών μέσω περιττωμάτων, σκαθαριών και τώρα τελευταία, νυχτερίδων, ενώ δύο σκύλοι Malinois (Μαλινουά) έχουν ειδίκευση στην ιχνηλασία λαθροθηρίας», εξηγεί ο Σωτήρης Κουντουράς.
Τα ειδικά εκπαιδευμένα ζώα χρησιμοποιούνται για επιστημονικούς σκοπούς στο πλαίσιο περιβαλλοντικών μελετών, που περιλαμβάνουν παρακολούθηση (monitoring) σε διάφορες περιοχές ή εκπαιδεύονται κατά παραγγελία για φορείς διαχείρισης και άλλες ομάδες.
Για ποιον λόγο χρειάζεται ένας σκύλος για ανίχνευση νυχτερίδων; Σύμφωνα με τον κ. Κουντουρά, η κύρια εφαρμογή αυτής της μεθοδολογίας είναι σε αιολικά πάρκα. «Όταν, δηλαδή, οι ανεμογεννήτριες τοποθετούνται σε περιοχές που είναι προστατευόμενες ή αποτελούν ενδιαιτήματα ειδών που είναι σημαντικά για την ισορροπία του οικοσυστήματος, όπως είναι οι νυχτερίδες, μπορεί να διαταράσσουν τα σχέδια πτήσης τους (flight patterns) ή να τις τραυματίσουν θανάσιμα». Έτσι, ο χειριστής των ειδικά εκπαιδευμένων σκύλων, προσλαμβάνεται από μελετητικές εταιρείες, οι οποίες έχουν αναλάβει να ελέγχουν τις επιπτώσεις από την εγκατάσταση αιολικών πάρκων στο περιβάλλον (monitoring), κάτι που αποτελεί συμβατική υποχρέωση των κατασκευαστικών εταιρειών.
«Καλούμαι, δηλαδή, με έναν σκύλο να πηγαίνω στα πάρκα και να ελέγχω, αν υπάρχουν νεκρές νυχτερίδες. Χρησιμοποιούμε σκύλους γιατί τα αιολικά καλύπτουν μεγάλες εκτάσεις, με βλάστηση στις περισσότερες, και επειδή οι νυχτερίδες είναι μικρές, είναι δύσκολο να εντοπιστούν με γυμνό μάτι. Αν λειτουργήσουμε, λοιπόν, χωρίς σκύλο, το πιθανότερο είναι να χαθούν δείγματα», αναφέρει ο κ. Κουντουράς, προσθέτοντας ότι υπάρχουν 35 καταγεγραμμένα είδη νυχτερίδας στην Ελλάδα.
«Κυνηγώντας» σκαθάρια σε σπήλαια
Έχοντας ασχοληθεί χρόνια με την εκπαίδευση σκύλων, ο κ. Κουντουράς πήρε την πρωτοβουλία να δημιουργήσει τον οργανισμό καθώς διαπίστωσε ότι υπάρχει κενό στην Ελλάδα όσον αφορά την ανίχνευση άγριας ζωής, απαραίτητο εργαλείο για τους ερευνητές πεδίου.
«Ειδικά για τα σπήλαια, η βασική μεθοδολογία για να συλλέξουμε και να μελετήσουμε έντομα που ζουν σε αυτά, είναι με τοποθέτηση παγίδων, που θα πρέπει να αφαιρεθούν μετά από κάποιο διάστημα. Όμως, αν είναι απομακρυσμένο το σπήλαιο και χρειάζεται μεγάλη προσπάθεια προσέγγισης, δεν υπάρχει αυτή δυνατότητα και εκεί οι σκύλοι επιταχύνουν τις διαδικασίες. Εντοπίζουν με την όσφρηση τα σκαθάρια, κάτι που είναι δύσκολο με το μάτι, γιατί είναι μικροσκοπικά ζώα και ζουν κάτω από το χώμα, χωρίς να χρειάζεται σκάψιμο για τον εντοπισμό τους, ενέργεια που είναι ανασταλτικός παράγοντας για τους ερευνητές γιατί επεμβαίνει σημαντικά στο σπήλαιο».
Όπως ξεκαθαρίζει ο κ. Κουντουράς, η ανίχνευση άγριας ζωής σε ένα σπήλαιο αφορά μικροσκοπικά ζώα, όπως τα σκαθάρια και όχι τις νυχτερίδες, που ουσιαστικά δεν ζουν σε αυτά, αλλά τα χρησιμοποιούν ως ένα κομμάτι καταφυγίου τους.
Cavers Fest 2025 -Tριήμερη γιορτή για τη φύση, τα σπήλαια και τον άνθρωπο
Με στόχο την ανάδειξη της ορεινής Ελλάδας και της σπηλαιολογίας, το Nose for a cause διοργανώνει, από 16 έως 18 Μαΐου 2025, στο Καταφύγιο Αγράφων, το Cavers Fest 2025.
Για τρεις ημέρες, σπηλαιολόγοι και φίλοι της φύσης θα συναντηθούν σε μια μεγάλη γιορτή, στο καταφύγιο Καραμανώλη, για να συμμετάσχουν σε μια πληθώρα δραστηριοτήτων και δράσεων.
Στο πλαίσιο του φεστιβάλ θα πραγματοποιηθούν επισκέψεις και εξερευνήσεις σε σπήλαια της περιοχής, δραστηριότητες τεχνικής κατάβασης, πεζοπορίες και αναζητήσεις νέων σπηλαίων, παρουσιάσεις, ενημερώσεις για την περιοχή και προβολή ντοκιμαντέρ και συναυλίες. Η συμμετοχή είναι δωρεάν για όλους.
*Οι φωτογραφίες είναι του Σωτήρη Κουντουρά και τις παραχώρησε στο ΑΠΕ-ΜΠΕ
Νατάσα Καραθάνου / ΑΠΕ-ΜΠΕ
