«Ο τρόπος να κινηθεί ένας νέος άνθρωπος, που επιλέγει καριέρα σήμερα, δεν είναι πλέον “θα μάθω κάτι και μετά θα δουλέψω πάνω σε αυτό”, αλλά πρέπει να βασίζεται στο ερώτημα “τι θέλω να κάνω στη ζωή μου και τι πρέπει να μάθω για να το κάνω”».
«Ουδείς γνωρίζει τι πρέπει να ξέρει κάποιος σε δέκα χρόνια από σήμερα, για να έχει μια πετυχημένη σταδιοδρομία. Οπότε, αυτό που πρέπει οπωσδήποτε να μάθει ένα παιδί είναι πώς να προσαρμόζεται διαρκώς. Επίσης, πώς θα μάθει να μαθαίνει, αλλά και να ξεμαθαίνει, γιατί όλοι κουβαλάμε ένα φορτίο γνώσεων που δεν τις χρειαζόμαστε πια, και που μπορεί να θεωρούμε ότι θα είναι εφαρμόσιμες για πάντα, αλλά σίγουρα δεν είναι έτσι».
«Τα δεκαεξάχρονα παιδιά, που τώρα επιλέγουν επάγγελμα, χρειάζεται να μάθουν να πλοηγούνται στην ασάφεια και την αβεβαιότητα και να κάνουν διορθωτικές κινήσεις με βάση τα δεδομένα που λαμβάνουν από την αγορά, όπως γίνεται με την ταχεία προτυποποίηση για την παραγωγή καινοτόμων προϊόντων στις επιχειρήσεις».
Προσαρμοστικότητα, ευελιξία, μεταμάθηση («μαθαίνω πώς να μαθαίνω») και νοοτροπία που αποδέχεται την αποτυχία, την ασάφεια και την αβεβαιότητα ως συστατικά εξέλιξης. Τους τέσσερις αυτούς παράγοντες «έδειξαν» ως βασικούς για την πλοήγηση στο θολό τοπίο της μελλοντικής αγοράς εργασίας οι τρεις ομιλητές σε πάνελ για τη βιώσιμη καινοτόμο επιχειρηματικότητα και τα επαγγέλματα του μέλλοντος, που συμμετείχαν στο 1ο διεθνές φόρουμ Λευκού Πύργου (The White Tower Forum), και συγκεκριμένα οι:
Κωνσταντίνος Αγραπιδάς, γενικός διευθυντής Εργασιακών, Υγείας και Ασφάλειας και Ένταξης στην αγορά εργασίας του υπουργείου Εργασίας και Κοινωνικών Υποθέσεων, Χρήστος Χατζάρας, αρχιτέκτονας και διευθύνων σύμβουλος στο εργαστήριο Venture Lab Built Environment του Τεχνικού Πανεπιστημίου του Μονάχου και Φώτης Φιλιππόπουλος, βραβευμένος ειδικός εταιρικής καινοτομίας, επισκέπτης καθηγητής στη διδακτορική σχολή του Πολυτεχνείου του Μιλάνου και εξωτερικός εμπειρογνώμονας για την καινοτομία στην Κομισιόν.
«Με την επιχειρηματικότητα τέταρτης γενιάς ανοίγει ο δρόμος για να κάνεις ό,τι θέλεις όπου θέλεις»
Πώς μπορεί να αποφασίσει σήμερα για το μελλοντικό του επάγγελμα ένα 16χρονο παιδί, σε συνθήκες τόσο αυξημένης αβεβαιότητας και ασάφειας; «Μια συμβουλή που δίνω, για να μπορεί να δει ένα παιδί που πάει το πράγμα, είναι να αναζητά και να διαβάζει κλαδικές μελέτες αξιόπιστων φορέων, στις οποίες μπορεί να δει πάνω σε ποιες τεχνολογίες δουλεύουν σήμερα οι κορυφαίες εταιρείες σε έναν κλάδο. Επίσης, να δει τι διδάσκουν αυτή τη στιγμή οι καλύτεροι στον κόσμο και αυτό μπορεί να το κάνει μέσω της διαδικτυακής εκπαίδευσης», σημείωσε ο Φώτης Φιλιππόπουλος, ο οποίος αναφέρθηκε και στη νέα προοπτική που διανοίγει η επιχειρηματικότητα τέταρτης γενιάς.
«Η επιχειρηματικότητα πρώτης γενιάς υπάρχει από την αρχαιότητα, είναι η επιχειρηματικότητα της λαϊκής αγοράς. Δεύτερης γενιάς επιχειρηματικότητα είναι οι οργανωμένες επιχειρήσεις, που υπάρχουν από τον 14ο, 15ο, 16ο αιώνα και μετά. Τρίτης είναι οι πολυεθνικές, που έχουν ως γνώμονα την αποτελεσματικότητα και την επαναληψιμότητα. Και η τέταρτη γενιά αναδύεται τώρα: ομάδες ανθρώπων διαφορετικών ικανοτήτων και γνώσεων, όπου ο βασικός παράγοντας είναι η τεχνολογία και ο καταλύτης ότι δεν υπάρχει πλέον γεωγραφικός περιορισμός.
Ανοίγει λοιπόν ο δρόμος για να κάνεις ό,τι θέλεις όπου θέλεις», επισήμανε και συμπλήρωσε ότι ένα βασικό πρόβλημα είναι πως δεν διδάσκεται στα παιδιά στο σχολείο η ανελικτική νοοτροπία (growth mindset), που στον πυρήνα της έχει την κουλτούρα της διαρκούς βελτίωσης, της αποδοχής της αποτυχίας, της μάθησης από την κριτική, της χαράς για την επιτυχία των άλλων (…) Γι’ αυτό στο ΜΙΤ λένε “εδώ δεν φτιάχνουμε επιχειρήσεις αλλά επιχειρηματίες”, γιατί μια επιχείρηση συχνά δεν επιβιώνει για πολύ, ενώ ο επιχειρηματίας θα πέσει και θα ξανασηκωθεί».
Μικροί επιχειρηματίες, μεγάλες προοπτικές, σημαντικές εναλλακτικές
Κατά τον Κωνσταντίνο Αγραπιδά, ουδείς γνωρίζει τι θα πρέπει να ξέρει κάποιος το 2032, για να έχει πετυχημένη σταδιοδρομία, άρα η διαρκής προσαρμογή είναι μια δεξιότητα που πρέπει να αποκτήσουν τα νέα παιδιά: «Το εκπαιδευτικό σύστημα δεν πρέπει απλά να τους προσφέρει κάποιες τεχνικές δεξιότητες, αλλά να τους μαθαίνει πώς να μαθαίνουν και πιθανώς να ξεμαθαίνουν» είπε, υπενθυμίζοντας τις τεράστιες αλλαγές στην αγορά εργασίας παγκοσμίως, αλλά και εκτιμώντας ότι το πρότυπο της στατικής και εξαρτημένης εργασίας δεν θα έχει πλέον την ίδια δυναμική ή θα εκλείψει.
«Οι νέες τεχνολογίες και τα ψηφιακά Δεδομένα δίνουν τη δυνατότητα να γίνεις μικρός επιχειρηματίας. Μια ιδέα μπορεί να γίνει μικρή επιχείρηση, που μπορεί να μεγαλώσει, κι αυτό προσφέρει τεράστιες εναλλακτικές δυνατότητες για σταδιοδρομία. Η μικρή επιχειρηματικότητα είναι ένα νέο μοντέλο ανάπτυξης στην αγορά εργασίας, που μπορεί να συνδεθεί με την έρευνα, την καινοτομία, τα πανεπιστήμια και τις μεγάλες εταιρείες» τόνισε, επισημαίνοντας πως δεν φαίνεται μέχρι στιγμής να επαληθεύονται οι φόβοι ότι η Τεχνητή Νοημοσύνη και η ρομποτική θα υποκαταστήσουν εργαζόμενους σε ανησυχητικό βαθμό, καθώς χάρη στην εξέλιξη της επιστήμης και της τεχνολογία δημιουργούνται συνεχώς νέες θέσεις εργασίας.
Και φυσικά, μεγάλο ρόλο στην αγορά εργασίας θα παίξουν και τα θέματα προσωπικότητας. Δεν αρκούν μόνο οι τεχνικές δεξιότητες, χρειάζεται κοινωνική και συναισθηματική νοημοσύνη, να μάθεις να συνεργάζεσαι με άλλους ανθρώπους και ειδικότητες, να υπάρχει συνέργεια. Εν μέσω της αλματώδους τεχνολογικής εξέλιξης, χρειάζεται επίσης να αναπτύξουμε κοινωνική καινοτομία, χρειάζεται να δούμε ποια κοινωνικά προβλήματα αντιμετωπίζουμε σήμερα και να αναζητήσουμε λύσεις και η ίδια η κοινωνία να συμμετέχει στη λήψη αποφάσεων», συμπλήρωσε.
Πρόσθεσε ότι στη χώρα μας, μια από τις πρώτες στις οποίες εγκρίθηκε το πρόγραμμα «Ελλάδα 2.0», έχει ήδη ανάψει το πράσινο φως για το πρόγραμμα ανθρώπινου δυναμικού, ύψους 4,5 δισ. ευρώ, το οποίο περιλαμβάνει όλες τις δράσεις για την αναβάθμιση δεξιοτήτων και του εκπαιδευτικού συστήματος, για την καινοτομία και την κοινωνική καινοτομία και θα αρχίσουν σε λίγο οι προκηρύξεις για τα νέα αυτά προγράμματα.
«Είναι τεράστια ευκαιρία, γιατί με το ΕΣΠΑ 2021-2027, το Ταμείο Ανάκαμψης και ιδιωτικά κεφάλαια μπορούν να δημιουργήσουν ένα ποσό της τάξης των 100 δισ. ευρώ, που είναι μεγάλη ευκαιρία γιατί την Ελλάδα να προσαρμοστεί στη νέα εποχή» υπογράμμισε και συμπλήρωσε ότι χρειάζεται να επενδύσουμε στους νέους, να βρεθεί τρόπος προσέλκυσής του στην Ελλάδα με κίνητρα, αλλά και οι επιχειρήσεις να αλλάξουν νοοτροπία, να προσφέρουν καλές αμοιβές και συνθήκες εργασίας που ευνοούν τη δημιουργικότητα».
«Πρέπει να βοηθήσουμε τους φοιτητές, πριν τελειώσουν τις σπουδές τους, να βρουν κάτι που τους ενδιαφέρει και να αναπτύξουν μια καινοτομία. Δεν είναι τώρα ο τρόπος (να κινηθεί ένας νέος άνθρωπος) το “θα μάθω κάτι και μετά θα δουλέψω πάνω σε αυτό”. Το βασικό είναι το ερώτημα “τι θέλω να κάνω (στη ζωή μου) και τι πρέπει να μάθω (για να το κάνω)”» επισήμανε από την πλευρά του ο Χρήστος Χατζάρας, τονίζοντας ότι ο τρόπος με τον οποίο θα δουλεύουμε στο μέλλον αλλάζει ριζικά και θα έχουμε καινούργια προφίλ στην αγορά εργασίας, που δεν μπορεί να πει ποια πιθανώς θα είναι, ποια ταλέντα, ποια επαγγέλματα θα έχουν ζήτηση.
«Αλλά μπορώ να πω πως (ώριμες) εταιρείες και startups θα ασχολούνται με καινούργια επαγγέλματα και αντικείμενα που θα χρειαζόμαστε και δεν το ξέρουμε ακόμα… Γιατί με τις έξυπνες πόλεις, τη νέα κινητικότητα και γενικά τις νέες τεχνολογίες θα εμφανιστούν νέα ευκαιρίες και προβλήματα, για τα οποία ερευνητές και ακαδημαϊκοί μαζί θα προσπαθήσουν να βρουν λύσεις και, μετά, από το πανεπιστήμιο να μεταφέρουν αυτές τις λύσεις στην οικονομία.
Στο πανεπιστήμιο του Μονάχου το προσπαθούμε αυτό εδώ και δύο- τρεις δεκαετίες -να φτιάξουμε ένα οικοσύστημα, που θα βοηθήσει μαθητές, φοιτητές και ερευνητές, αν έχουν ένα θέμα που μπορεί να είναι σημαντικό για το μέλλον, να κάνουν τη δική τους εταιρεία, να μη μείνουν μόνο στον ακαδημαϊκό χώρο, αλλά να κάνουν το βήμα προς τη βιομηχανία είτε μόνοι τους είτε μαζί με άλλες εταιρείες (…) Το θέμα είναι να υποστηρίξουμε καλές ιδέες, να μην κοιτάξουμε μόνο πώς θα κάνουμε λεφτά αύριο ή μεθαύριο, αλλά πώς θα βρούμε λύσεις για πέντε, δέκα, 15 χρόνια, που θα φέρνουν κάτι πίσω στην κοινωνία» κατέληξε.
Το διεθνές Φόρουμ Λευκού Πύργου διοργάνωσε το Εργαστήριο Περιβαλλοντικής Μηχανικής Envelab Α.Π.Θ. – Ερευνητική δομή HERACLES για το Εκθεσίωμα και την Υγεία. Το ΑΠΕ-ΜΠΕ είναι χορηγός επικοινωνίας της διοργάνωσης.
ΑΠΕ-ΜΠΕ
