Υπάρχουν αρχαίες πόλεις, στη Δυτική Θεσσαλία και ποιές;
Σε αυτό το ερώτημα απαντά ο κ. Λεωνίδας Χατζηαγγελάκης αρχαιολόγος και Επίτιμος Έφορος Αρχαιοτήτων και μέλος του Διοικητικού Συμβουλίου, του Μορφωτικού Ιδρύματος της Ένωσης Συντακτών Ημερησίων Εφημερίδων Θεσσαλίας, Στ. Ελλάδας και Εύβοιας.
Οι Περιφερειακές Ενότητες Τρικάλων και Καρδίτσας δεν είναι μόνον τόπος θαυμαστός σε φυσικές ομορφιές, έχει εξίσου πλούσιο αρχαιολογικό υπόβαθρο και πολιτισμικές παραδόσεις. Στους προϊστορικούς χρόνους αναπτύχθηκαν εδώ, καθώς και σε όλη τη Θεσσαλία, αρκετοί οικισμοί της Νεολιθικής εποχής και της εποχής του Χαλκού, όπως αποκαλύπτεται από την αρχαιολογική έρευνα.
Στη δυτική Θεσσαλία, σημειώνει ο ίδιος στο ΑΠΕ-ΜΠΕ, υπάρχουν τα λείψανα αρκετών αρχαίων πόλεων σε διάφορες θέσεις. Σε ορισμένες από αυτές, διευκρινίζει, μέσα από τις έρευνες, τα τοπογραφικά στοιχεία, από τις φιλολογικές πηγές έγινε ταύτιση των ονομάτων τους ήδη από τα παλιότερα χρόνια και μάλιστα επιτυχής, όπως η αρχαία Μητρόπολις, οι Γόμφοι στη θέση «Επισκοπή», ενώ σε άλλες είχαν προταθεί διάφορα ονόματα πόλεων που σε πολλές περιπτώσεις δημιουργούσαν και εξακολουθούν να δημιουργούν σύγχυση. Το θέμα δεν είναι απλό και μόνο η μεθοδική προσέγγιση, οι νέες ανασκαφικές έρευνες, τα νέα επιγραφικά ή φιλολογικά στοιχεία και ο επανέλεγχος θα βοηθήσουν στην κατεύθυνση αυτή, δεν παραλείπει να εξηγήσει ο κ. Χατζηαγγελάκης.
Σε κάθε περίπτωση, προσθέτει, νεότερα δεδομένα έχουν δημιουργηθεί μέσα από τις ανασκαφικές έρευνες των τελευταίων χρόνων και με την εκτέλεση ιδιωτικών και δημοσίων έργων, όπως της Εθνικής Οδού Ε65, με την ταύτιση τριών αρχαίων πόλεων στην περιοχή της Καρδίτσας, στα όρια δηλαδή της αρχαίας Τετράδας Θεσσαλιώτιδας. Πρόκειται για την Πειρασία ή Πειρασιές στον αρχαιολογικό χώρο Ερμητσίου, για το Μεθύλιον στο χωριό Μυρίνη και την Όρθη στον αρχαιολογικό χώρο του Κέδρου. Στη θέση «Στρογγυλοβούνι» του Βλοχού αναπτύχθηκε στους κλασικούς χρόνους ισχυρή τειχισμένη πόλη, ίσως το αρχαίο Φάκιον, ενώ στη γειτονική πόλη του Παλαμά – στη μαγούλα «Παπουτσή» νεότερα ανασκαφικά στοιχεία φανερώνουν την ύπαρξη τειχισμένου οικισμού και στην Αγία Τριάδα αποκαλύφθηκαν ιερά αρχαϊκών χρόνων με εισηγμένη κεραμική από την Κόρινθο και την Αττική.
Επίσης, στην πεδινή περιοχή των Τρικάλων, που στα ιστορικά χρόνια ταυτίζονταν με την Τετράδα Εστιαιώτιδα, κάτω από την πόλη των Τρικάλων, όπου η αρχαία Τρίκκη, οι ερευνητικές εργασίες σε οικόπεδα έφεραν στο φως σημαντικά αρχαιολογικά στοιχεία με πολλά αρχαία ευρήματα, καθώς επίσης και στον αρχαιολογικό χώρο των Γόμφων. Ακόμη, στον Πετρόπορο στην αρχαία Πέλιννα ο καθαρισμός του τείχους της αποκαλύπτει τη στιβαρή κατασκευή του μνημείου και την εξαίρετη τέχνη της οχυρωματικής των αρχαίων, στην κτηματική περιφέρεια του Κλοκωτού τοποθετείται η αρχαία πόλη Φαρκαδών που έκοβε δικά της αργυρά νομίσματα, ενώ στο Πετρωτό, στη θέση «Ασβεσταριά», αποκαλύπτονται διαρκώς αρχιτεκτονικά λείψανα οικιστικού συνόλου και κιβωτιόσχημοι τάφοι.
Στο ανατολικό τμήμα της Εστιαιώτιδας, στο χωριό Ζάρκος και στις νοτιοανατολικές παρυφές του λόφου Προφήτης Ηλίας, υπάρχουν αρχιτεκτονικά λείψανα αρχαίων οικοδομημάτων της αρχαίας πόλης «Φαϋττός» και στη θέση «Καστρί» ή «Παλαιόκαστρο», νότια του χωριού Πηνειάδα (Ζάρκο Μαρί) του ν. Τρικάλων, κατά μήκος της νότιας πλευράς της κοίτης του Πηνειού ποταμού, βρίσκονται τα ερείπια της αρχαίας πόλης του Άτραγα.
Ένας από τους βασικότερους στόχους της Υπηρεσίας είναι και παραμένει η ανάδειξη και η αξιοποίηση αρχαιολογικών χώρων της δυτικής Θεσσαλίας (Περιφερειακές Ενότητες Καρδίτσας και Τρικάλων). Η αρχή είχε γίνει με ορισμένους αρχαιολογικούς χώρους που είχαν ενταχθεί σε Κοινοτικά Προγράμματα, όπως το Κάστρο στο Καλλίθηρο, η Ακρόπολη Κιερίου, ο προϊστορικός οικισμός Συκεώνα, ο Θολωτός Μυκηναϊκός Τάφος στο Γεωργικό – Ξινονέρι, το «Ασκληπιείο» Τρίκκης, το τείχος της Πέλιννας, ο αρχαϊκός ναός του Απόλλωνα στη Μητρόπολη.
Η ανάπτυξη και αξιοποίηση για να είναι βιώσιμες, σύμφωνα με τον κ. Χατζηαγγελάκη, πρέπει να έχουν διάρκεια και προοπτική, να στηρίζονται στη θέληση και στη διάθεση των φορέων και των πολιτών για ανατροπές και αλλαγές, καθόσον το ζήτημα της προστασίας και της ανάδειξης είναι παλιό, σύνθετο και πολύπλοκο. Γι’ αυτό, ανάλογα με τις επικρατούσες κατά καιρούς συνθήκες, αλλάζει μέσα, προσανατολισμούς και στόχους.
Αρκετοί από τους χώρους χρήζουν βασικών προεργασιών, όπως αποτύπωσης, καθαρισμού, ανασκαφικών εργασιών μικρής ή μεγαλύτερης κλίμακας, αποκατάστασης – αναστήλωσης αρχιτεκτονικών λειψάνων. Πρόκειται για αρχαιολογικούς χώρους μικρούς ή μεγαλύτερους, στους οποίους περιλαμβάνονται τείχη, πύργοι, μαγούλες και άλλοι προϊστορικοί οικισμοί. Ορισμένοι χώροι μπορούν να λειτουργήσουν άμεσα σαν επισκέψιμοι με παρεμβάσεις από τις Εφορείες Αρχαιοτήτων σε συνεργασία με τους φορείς της Τοπικής ή Περιφερειακής Αυτοδιοίκησης.
Ο απώτερος στόχος της ανάδειξης είναι η δημιουργία πολιτιστικών – πολιτισμικών διαδρομών κατά μήκος των οδικών αξόνων α) Αθήνας – Λαμίας – Καρδίτσας – Λίμνης Ν. Πλαστήρα, β) Θεσσαλονίκης – Λάρισας – Τρικάλων – Μετεώρων, γ) Βόλου – Φαρσάλων – Σοφάδων – Τρικάλων – Πύλης, διαδρομών που να αναδεικνύουν μνημεία από την απώτερη αρχαιότητα, περνούν στο Βυζάντιο και καταλήγουν στη Θεσσαλία των νεότερων χρόνων, των θρύλων, των παραδόσεων και της σύγχρονης πραγματικότητας, καταλήγει ο ίδιος.
