Η ελληνική µεταποίηση στην προσπάθεια της να αυξήσει τις εξαγωγικές της επιδόσεις, περιόρισε την παρουσία της στην εγχώρια αγορά. Κύρια αιτία ήταν οι χαµηλές τιµές που επεκράτησαν στην ελληνική αγορά λόγω κρίσης και η µειωµένη ζήτηση. Με άλλα λόγια οι µεταποιητικές επιχειρήσεις εστράφησαν στις ξένες αγορές στις οποίες προσέφεραν τα προϊόντα τους σε καλύτερες τιµές και µε καλύτερους όρους πληρωµής. Αυτό προκύπτει από μελέτη που πραγματοποίησαν από κοινού το Εμπορικό και Βιομηχανικό Επιμελητήριο Αθήνας και ο Πανελλήνιος Σύνδεσμος Εξαγωγέων.
Σύμφωνα με τα στοιχεία της μελέτης, εάν από την παραγωγή αφαιρέσουµε τις εξαγωγές, η εγχώρια παραγωγή καλύπτει ποσοστό µόλις 26% της εγχώριας κατανάλωσης, ενώ το υπόλοιπο 74% ικανοποιείται από τις εισαγωγές. Αξίζει να σηµειωθεί ότι έως και το 2008 οι εισαγωγές αντιστοιχούσαν στο 70% ή και λιγότερο της εγχώριας κατανάλωσης, και διαδοχικά αυξήθηκαν στο 74% το 2013. Με άλλα λόγια, τα εγχώρια παραγόµενα προϊόντα αντικατεστάθησαν από φθηνότερα εισαγόµενα προϊόντα, και αυτό προκύπτει και από τους όρους εµπορίου (δείκτης εξαγοµένων προϊόντων / δείκτης εισαγοµένων προϊόντων). Οι όροι εµπορίου βελτιώθηκαν κατά την περίοδο 2009 – 2015 κατά +28,2%, που σηµαίνει ότι κατά την περίοδο αυτή οι εξαγωγικές επιχειρήσεις πέτυχαν στο εξωτερικό υψηλότερες τιµές κατά 28,2% σε σχέση µε τις τιµές που θα εισέπρατταν στο εσωτερικό (αυτό συνέβη σε µεγάλο βαθµό στον κλάδο των τροφίµων και ποτών).
Στο μεταξύ, ο κλάδος Τροφίμων και Ποτών αν και προσφέρει την υψηλότερη προστιθέμενη αξία στην οικονομία, περιλαμβάνει το μεγαλύτερο αριθμό επιχειρήσεων και προσφέρει τις περισσότερες θέσεις εργασίας ωστόσο οι εργαζόμενοί του λαμβάνουν χαμηλότερες από τις μέσες ετήσιες αποδοχές του συνόλου της μεταποίησης
Συγκεκριμένα, από το κεφάλαιο της μελέτης για τα βασικά µεγέθη των είκοσι βιοµηχανικών κλάδων προκειµένου να έχουµε µια συγκριτική εικόνα µεταξύ των κλάδων µε απώτερο σκοπό να ξεχωρίσουµε εκείνους τους κλάδους που αντέχουν στην κρίση, έχουν προοπτικές ανάπτυξης και ως εκ τούτου κρίνονται ως βιώσιµοι και παράλληλα έχουν τη µεγαλύτερη συνεισφορά στο Ακαθάριστο Εγχώριο Προϊόν, προκύπτουν τα ξής:
Στον κλάδο των Τροφίµων και Ποτών δραστηριριοποιούνται 759 επιχειρήσεις που απασχολούν 59.219 εργαζόµενους ή 35,2% του συνόλου των απασχολουµένων στη µεταποίηση. Οι µέσες ετήσιες αποδοχές του κλάδου ανέρχονται σε 19.209 ευρώ, που είναι χαµηλότερες από τις µέσες ετήσιες αποδοχές του συνόλου της µεταποίησης που ανέρχονται σε 21.470 ευρώ.
Τις υψηλότερες αποδοχές συναντάµε στους κλάδους του Πετρελαίου και ‘Ανθρακα µε µέσες ετήσιες αποδοχές 57.232 ευρώ, και Προϊόντα Καπνού µε µέσες ετήσιες αποδοχές 38.382 ευρώ. Στους λοπούς κλάδους οι ετήσιες αποδοχές κυµαίνονται από 12.866 ευρώ (Υποδήµατα και Είδη Ταξειδίου) έως 27.776 ευρώ (Βασικά Μέταλλα).
Την υψηλότερη ακαθάριστη αξία παραγωγής παρουσιάζει ο κλάδος Πετρέλαιο & ‘Ανθρακας µε αξία παραγωγής 17,1 δις ευρώ το 2013 ή 40,4% της συνολικής ακαθάριστης αξίας παραγωγής της µεταποίησης (∆ιάγραµµα 16). Ακολουθούν οι κλάδοι Τρόφιµα και Ποτά (9,6 δις ευρώ ή 22,6%), Βασικά Μέταλλα (3,3 δις ευρώ ή 7,9%) και Χηµικά καο Φαρµακευτικά Προϊόντα (3 δις ευρώ ή 7,1%). Οι τέσσερις συγκεκριµένοι κλάδοι καλύπτουν το 78% του συνόλου της ακαθάριστης αξίας παραγωγής της µεταποίησης. Στη συνέχεια ακολουθούν τρεις επίσης σηµαντικοί κλάδοι µε αξία παραγωγής άνω του ενός δις ευρώ και συγκεκριµένα ο κλάδος Μεταλλικών Προϊόντων εκτός µηχανών (1,5 δις ευρώ ή 3,6%), Προϊόντα Ελαστικού (1,3 δις ευρώ ή 3,1%) και Προϊόντα από µη Μεταλλικά Ορυκτά (1,25 δις ευρώ ή 3%). Οι λοιποί κλάδοι παρουσιάζουν σηµαντικά µικρότερη αξία παραγωγής που κυµαίνεται από 51 εκ. ευρώ (Υποδήµατα & Είδη Ταξιδιού) έως 941 εκ. ευρώ (Χαρτί & Προϊόντα από Χαρτί). Η εικόνα είναι διαφορετική εάν λάβουµε υπόψη την προστιθέµενη αξία παραγωγής των κλάδων που αποτυπώνει και την πραγµατική συνεισφορά τους στο Ακαθάριστο Εγχώριο Προϊόν (ΑΕΠ) της χώρας. Η προστιθέµενη αξία προκύπτει από τη διαφορά µεταξύ εκροών (ακαθάριστη αξία παραγωγής) και εισροών (ενδιάµεση κατανάλωση). Σηµειώνεται ότι εάν στο σύνολο της προστιθέµενης αξίας όλων των κλάδων της Ελληνικής οικονοµίας (99 διψήφιοι κλάδοι), προστεθούν οι φόροι (µείον επιδοτήσεις) προκύπτει το Ακαθάριστο Εγχώριο Προϊόν (ΑΕΠ).
Τα στοιχεία είναι αποκαλυπτικά για την συνεισφορά των κλάδων της µεταποίησης στο ΑΕΠ. Την υψηλότερη προστιθέµενη αξία εµφανίζει ο κλάδος των Τροφίµων και Ποτών που το 2013 ανήλθε σε 3,5 δις ευρώ, δηλαδή το 36,1% της συνολικής προστιθέµενης αξίας της µεταποίησης ή 1,9% του ΑΕΠ. Ακολουθούν οι κλάδοι Χηµικά και Φαρµακευτικά Προϊόντα µε προστιθέµενη αξία 1,4 δις ευρώ ή 14,1% της συνολικής προστιθέµενης αξίας της µεταποίησης, Πετρέλαιο & ‘Ανθρακας (756 εκ. ευρώ ή 7,8%), Μεταλλικά Προϊόντα (558 εκ. ευρώ ή 5,8%), Βασικά Μέταλλα (546 εκ. Euro ή 5,6%), Προϊόντα από µη Μεταλλικά Ορυκτά (516 εκ. Euro ή 5,3%) και Προϊόντα Ελαστικού (473 εκ. Euro ή 4,9%). Η συνολική προστιθέµενη αξία των επτά κλάδων ανέρχεται σε 7,7 δις Euro ή 80% του συνόλου της µεταποίησης. Οι λοιποί δέκα τρεις κλάδοι συνεισφέρουν µόλις το 20% στη συνολική προστιθέµενη αξία της µεταποίησης.
Ένας άλλος ενδιαφέρων δείκτης είναι ο λόγος: Προστιθέµενη Αξία / Ακαθάριστη Αξία Παραγωγής (%) που αποτυπώνει και την πραγµατική (σε σχετικούς όρους) προστιθέµενη αξία των κλάδων της µεταποίησης.
Τώρα η ιεράρχηση των κλάδων είναι διαφορετική. Συνολικά ο κλάδος της µεταποίησης παράγει προστιθέµενη αξία που αποτελεί το 22,9% της συνολικής ακαθάριστης αξίας παραγωγής. Έτσι, σε σχέση µε το σύνολο της µεταποίησης, τον υψηλότερο δείκτη παρουσιάζει ο κλάδος Μηχανήµατα & Εξοπλισµός µε δείκτη (προστιθέµενη αξία / ακαθάριστη αξία παραγωγής) 55,5% και ακολουθούν τα Μεταφορικά Είδη (64,6%), Προϊόντα Καπνού (46,3%), Λοιπός Εξοπλισµός Μεταφορών (45,9%), Χηµικά & Φαρµακευτικά Προϊόντα (45,6%), Εκτυπώσεις και Εκδόσεις (44,9%), Υποδήµατα και Είδη Ταξιδιού (44,3%), Έπιπλα και Λοιπές Μεταποιητικές ∆ραστηριότητες (42,3%) και Προϊόντα από µη Μεταλλικά Υλικά (41,3%).
Οι παραπάνω δείκτες κρίνονται ικανοποιητικοί ακόµα και µε διεθνή πρότυπα παρά το µικρό µέγεθος των κλάδων. Θα πρέπει να σηµειωθεί ότι εάν εξαιρέσουµε τον κλάδο του Πετρελαίου και ‘Ανθρακα, ο δείκτης (προστιθέµενη αξία / ακαθάριστη αξία παραγωγής) των λοιπών 19 κλάδων ανέρχεται σε 35,5% (από 22,9% περιλαµβανοµένου του κλάδου Πετρελαίου και ‘Ανθρακα). Αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι ο κλάδος Πετρελαίου και ‘Ανθρακα έχει πολύ µικρό δείκτη (µόλις 4,4%) που οφείλεται στη µικρή προστιθέµενη αξία (756 εκ. ευρώ) σε σχέση µε την ακαθάριστη αξία παραγωγής (17.104 εκ. ευρώ).
Συνεχίζουν να επενδύουν μέσα στην κρίση
Ένα από τα βασικότερα οικονοµικά µεγέθη που χαρακτηρίζουν τη δυναµική των διαφόρων κλάδων, είναι το ύψος των επενδύσεων. Παρά το γεγονός ότι οι επενδύσεις στη µεταποίηση σηµειώνουν συνεχή µείωση από το 2008, αρκετοί κλάδοι αντιστέκονται και συνεχίζουν να επενδύουν διότι, χαρακτηρίζονται από έντονη εξωστρέφεια. Με βάση τα δεδοµένα για τις επενδύσεις κατά το έτος 2013, ο κλάδος µε τις υψηλότερες επενδύσεις είναι τα Τρόφιµα και Ποτά µε επενδύσεις ύψους 381, εκ. ευρώ. Ακολουθούν τα Χηµικά και Φαρµακευτικά Προϊόντα µε επενδύσεις 209 εκ. ευρώ, Πετρέλαιο και ‘Ανθρακας: 124 εκ ευρώ, Βασικά Μέταλλα: 114 εκ. ευρώ, Μεταλλικά Προϊόντα (εκτός µηχανών): 101 εκ. ευρώ, Προϊόντα από µη Μεταλλικά Ορυκτά: 71 εκ. ευρώ και Προϊόντα Ελαστικού 52 εκ. ευρώ. Οι επενδύσεις των λοιπών 13 κλάδων κυµάνθηκαν από 0,5 εκ. ευρώ (Υποδήµατα και Είδη Ταξιδιού) έως 24 εκ. ευρώ (Ηλεκτρολογικός Εξοπλισµός).
Εξαγωγές των 20 κλάδων της µεταποίησης κατά το έτος 2016.
Με εξαίρεση τον κλάδο Πετρέλαιο και ‘Ανθρακα, που οι εξαγωγές πλησίασαν τα 7 δις ευρώ παρά τη µείωση των τιµών των πετρελαιοειδών, τις υψηλότερες εξαγωγές σηµειώνει ο κλάδος Τρόφιµα και Ποτά, ύψους 5,1 δις ευρώ ή 29,1% των συνολικών εξαγωγών των κλάδων της µεταποίησης (εξαιρουµένων των πετρελαιοειδών). Ακολουθούν οι κλάδοι Χηµικά & Φαρµακευτικά προϊόντα (2,4 δις Euro ή 13,7%), Βασικά Μέταλλα (1,9 δις Euro ή 10,9%) και Η/Υ, Ηλεκτρονικά & Οπτικά (1,1 δις Euro ή 6,3%). Αυτοί είναι οι κύριοι εξαγωγικοί κλάδοι της ελληνικής µεταποίησης µε εξαγωγές άνω του 1 δις Euro, και συνολικές εξαγωγές το 2016 ύψους 10,5 δις ευρώ ή 60% του συνόλου (εκτός πετρελαιοειδών). Οι λοιποί κλάδοι σηµείωσαν εξαγωγές κάτω του 1 δις ευρώ και κυµάνθηκαν από 56 εκ. ευρώ (Ξύλο & Φελλός) έως 928 εκ. Euro (Μεταλλικά Προϊόντα (εκτός Μηχανών). Τέλος, εάν οι εξαγωγές εκφραστούν ως ποσοστά της ακαθάριστης αξίας παραγωγής, προκύπτουν οι δείκτες εξωστρέφειας των κλάδων που αποτυπώνουν το ποσοστό της αξίας παραγωγής που προορίζεται για εξαγωγές. Είναι γνωστό ότι σε ορισµένους κλάδους µέρος των εξαγωγών προέρχεται από εισαγόµενα προϊόντα και ως εκ τούτου ο δείκτης είναι υπερτιµηµένος. Παρά αυτή την αδυναµία, παραµένει ο ποιο κατάλληλος δείκτης για τη µέτρηση της εξωστρέφειας. Με βάση τα στοιχεία, τη µεγαλύτερη εξωστρέφεια παρουσιάζει ο κλάδος Προϊόντα Καπνού του οποίου ποσοστό 88,7% της ακαθάριστης αξίας παραγωγής προορίζεται για εξαγωγές. ∆είκτη εξωστρέφειας άνω του 50% παρουσιάζουν οι κλάδοι Ηλεκτρολογικός Εξοπλισµός (80,4%), Χηµικά και Φαρµακευτικά Προϊόντα (77,1%), Λοιπός Εξοπλισµός Μεταφορών (74%), Μεταλλικά Προϊόντα 68,4%, Πετρέλαιο & ‘Ανθρακας (63,7%), και Βασικά Μέταλλα (52,3%).
Ποιοι κλάδοι θα αναπτυχθούν και ποιοι θα συρρινκωθούν
Με συνδυασµό όλων των βασικών µεγεθών που προσδιορίζουν το δυναµισµό και την προοπτική των βιοµηχανικών κλάδων (ακαθάριστη αξία παραγωγής, προστιθέµενη αξία παραγωγής, επενδύσεις, εξωστρέφεια, παραγωγικότητα, κλπ), οι κλάδοι διακρίνονται σε εκείνους που έχουν προοπτικές ανάπτυξης και ως εκ τούτου αναµένεται λογικά να επιδείξουν στο µέλλον και ανάλογες επιδόσεις, και σε εκείνους που δεν εµφανίζουν ιδιαίτερες προοπτικές ανάπτυξης και αναµένεται είτε να µείνουν στάσιµοι ή να συρρικνωθούν.
Στην πρώτη κατηγορία ανήκουν οι εξής κλάδοι: Πετρέλαιο και ‘Ανθρακας, Τρόφιµα και Ποτά, Βασικά Μέταλλα, Χηµικά και Φαρµακευτικά Προϊόντα, Προϊόντα Ελαστικού Μεταλλικά, Προϊόντα (εκτός Μηχανών), Προϊόντα από µη Μεταλλικά Ορυκτά, Ηλεκτρολογικός Εξοπλισµός, Προϊόντα Καπνού, Εκτυπώσεις και Εκδόσεις
Στην δεύτερη κατηγορία ανήκουν οι εξής κλάδοι: Υποδήµατα και Είδη Ταξιδιού, Μεταφορικά Είδη, Λοιπός Εξοπλισµός Μεταφορών, Ξύλο και Φελλός (εκτός Επίπλων) Η/Υ, Ηλεκτρονικά και Οπτικά, Ένδυση, Χαρτί και Προϊόντα, Έπιπλα και Λ. Μεταποιητικές ∆ραστηριότητες, Μηχανήµατα και Εξοπλισµός, Κλωστοϋφαντουργικές Ύλες.
ΑΠΕ-ΜΠΕ
