Πολλές από τις περιοχές που βομβαρδίζονται στην Ουκρανία έχουν έντονο ελληνικό άρωμα και τη σφραγίδα σπουδαίων Ελλήνων ευεργετών. Οι Ζωσιμάδες από την Ήπειρο μεγαλούργησαν στη Νίζνα, ανάμεσα σε άλλες πόλεις, ενώ ο Μαρασλής στην Οδησσό εκλεγόταν δήμαρχος για πολλά χρόνια. Τις ιστορίες εκείνων που ωφέλησαν τις πόλεις που τους ανέδειξαν αλλά και τη χώρα που τους γέννησε αφηγείται η εκπομπή της ΕΡΤ «Διασπορά – Παροικίες – Ευεργεσία. Από το εγώ στο εμείς».
Το επεισόδιο που ακολουθεί την διαδρομή του Μπενάκη στην Αίγυπτο και στη συνέχεια στην Ελλάδα, επελέγη για προβολή από το Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ της Θεσσαλονίκης που πραγματοποιείται αυτές τις ημέρες (10/3 έως 20/3).
Τη σειρά σκηνοθετεί ο δημοσιογράφος και βραβευμένος σκηνοθέτης Νίκος Μεγγρέλης, ενώ το σενάριο και η δημοσιογραφική έρευνα ανήκουν στη δημοσιογράφο και ασχολούμενη με θέματα πολιτισμού, δικτύωσης και διαχείρισης, Εριφύλη Μαρωνίτη. Επιστημονική σύμβουλος της σειράς, είναι η Ματούλα – Σιδέρη Τομαρά, αναπληρώτρια καθηγήτρια στο Πάντειο Πανεπιστήμιο. Για την εκπομπή που είναι πλέον διαθέσιμη στο ERTFLIX μίλησε στο ΑΠΕ-ΜΠΕ ο Νίκος Μεγγρέλης.
Ακολουθεί ολόκληρη η συνέντευξη του Νίκου Μεγγρέλη στη δημοσιογράφο Φαίη Δουλγκέρη και το ΑΠΕ-ΜΠΕ
-Να ξεκινήσουμε από το λόγο για τον οποίο κάνουμε την συζήτηση αυτή σήμερα, το 8ο επεισόδιο της εκπομπής σας, «Διασπορά – Παροικίες – Ευεργεσία. Από το εγώ στο εμείς» που θα προβληθεί στο φεστιβάλ ντοκιμαντέρ της Θεσσαλονίκης.
Το 8ο επεισόδιο για τον Μπενάκη συμμετέχει στο κομμάτι του Φεστιβάλ που λέγεται από «Οθόνη σε Οθόνη» και αφορά παραγωγές ντοκιμαντέρ που έχουν γίνει στην μικρή οθόνη και μεταφέρονται στη συνέχεια στο Φεστιβάλ. Και γίνεται κάποια επιλογή, δεν πηγαίνουν όλες αυτές οι παραγωγές.
Η αλήθεια είναι όταν υποβάλαμε αυτό το επεισόδιο στο Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ της Θεσσαλονίκης, δεν είχε ξεκινήσει η τραγωδία που ζει η Ουκρανία αυτή την εποχή. Αν συνέπιπτε χρονικά είναι προφανές ότι θα είχαμε υποβάλει το επεισόδιο που αφορούσε στον Μαρασλή, ο οποίος ήταν δήμαρχος του Οδησσού και φοβερός ευεργέτης. Επειδή πήγα και στο Κίεβο και στη Νίζνα γιατί ήταν πολλοί Έλληνες ευεργέτες από εκεί και στην Οδησσό, ο Μαρασλής ήταν ένας άνθρωπος πολύ αγαπητός. Ήταν δήμαρχος της πόλης στα τέλη του προπερασμένου αιώνα, δηλαδή στα τέλη του 19ου και στις αρχές του 20ου αιώνα.
Ό, τι υπάρχει σήμερα από μνημείο στην Οδησσό έχει φτιαχτεί είτε με δικά του χρήματα, είτε ως δήμαρχος. Από την Όπερα που σήμερα την είδα σε μια φωτογραφία κρυμμένη με σακιά άμμου για προστασία από τους βομβαρδισμούς, μέχρι το Αρχαιολογικό Μουσείο. Παντού όπου και να στρέψεις το βλέμμα σου υπάρχουν προτομές του Μαρασλή. Μπαίνεις δηλαδή στο Αρχαιολογικό Μουσείο και η πρώτη προτομή που βλέπεις είναι του Μαρασλή.
Στην Όπερα το ίδιο. Μπαίνεις στην Εθνική Βιβλιοθήκη, μια καταπληκτική βιβλιοθήκη και βλέπεις το ίδιο. Υπάρχουν δηλαδή παντού, όπου και να γυρίσεις το βλέμμα σου, προτομές του Μαρασλή. Και τους Έλληνες τους αγαπούν πολύ. Στο κέντρο της Οδησσού υπάρχει και ελληνική πλατεία που την έχει φτιάξει το Ίδρυμα Μπούμπουρα. Δεν νομίζω ότι υπάρχουν πολλές χώρες στον κόσμο που έχουν ελληνική πλατεία.
Ο Μαρασλής ήταν ένας πάρα πολύ ευκατάστατος επιχειρηματίας της εποχής εκείνης, είδα και τα κρατικά αρχεία της Οδησσού, είδα τις αποφάσεις των δημοτικών συμβουλίων, το πώς εκλέχθηκε ο Μαρασλής. Ήταν 18 χρόνια ολόκληρα δήμαρχος και ήταν και πάρα πολύ αγαπητός. Ο πατέρας του είχε ενισχύσει την Φιλική Εταιρεία, υπάρχει και το Μουσείο της Φιλικής Εταιρείας στην Οδησσό γιατί από εκεί ξεκίνησε.
-Γνωρίζοντας πολύ καλά την σφραγίδα του Μαρασλή στην Οδησσό, αυτές τις ημέρες, που βλέπετε αυτές τις εικόνες από την περιοχή, πώς νιώθετε;
Μια απέραντη λύπη και δέος. Δέος για αυτό που γίνεται εκεί και γι΄ αυτό που μπορεί να συμβεί στον υπόλοιπο κόσμο. Γιατί αν η αντίσταση των Ουκρανών καμφθεί δεν ξέρω τι θα γίνει μετά. Μέχρι στιγμής η αντίσταση των Ουκρανών είναι αξιοθαύμαστη και αναπάντεχη. Ελπίζουμε ότι αυτό θα συνεχιστεί και γι΄ αυτό είναι πολύ σημαντικό από την πλευρά των πολιτών να δείξουμε όσο το δυνατόν μεγαλύτερη αλληλεγγύη γίνεται και από την πλευρά των κυβερνήσεων τα οικονομικά αντίποινα να είναι όσο πιο αυστηρά γίνεται.
Και ευτυχώς τα μέτρα που πήραν οι ευρωπαϊκές κυβερνήσεις είναι προς την σωστή κατεύθυνση και αν όχι βραχυπρόθεσμα, τουλάχιστον μακροπρόθεσμα θα αποσταθεροποιήσουν τον Πούτιν. Το καθεστώς Πούτιν θα έχει συνέπειες μετά από την εισβολή που έκανε στην Ουκρανία. Και πρέπει να πω ότι το μυαλό μου αυτές τις ημέρες είναι στους συναδέλφους μας που δουλεύουν στην Ουκρανία αλλά και στη Ρωσία, όπου διώκονται αν πουν την αλήθεια.
-Ο Μπενάκης ήταν ακόμα ένας μεγάλος ευεργέτης και σε αυτόν είναι αφιερωμένο το 8ο επεισόδιο από την σειρά εκπομπών που ετοιμάσατε για την ΕΡΤ και το οποίο θα προβληθεί στη Θεσσαλονίκη.
Αυτό που κάναμε σε αυτή τη σειρά των 16 επεισοδίων ήταν ότι μαζί με την Εριφύλη Μαρωνίτη που είχε την ευθύνη του σεναρίου, την αρχισυνταξία και την συμπαρουσίαση, με την ιστορική τεκμηρίωση της καθηγήτριας του Παντείου Πανεπιστημίου, κ. Ματούλας Τομαρά Σιδέρη, ήταν ότι ακολουθήσαμε τα βήματα των ευεργετών. Ξεκινώντας από τον Καπλάνη και τους Ζωσιμάδες και γι΄ αυτό βρεθήκαμε στο Κίεβο και στη Νίζνα, για τους Σίνες πήγαμε στη Βιέννη και στη Βουδαπέστη, για τους Αιγυπτιώτες ευεργέτες πήγαμε στο Κάιρο και στην Αλεξάνδρεια, για τους Κωνσταντινουπολίτες ευεργέτες πήγαμε στην Κωνσταντινούπολη, για το Ζάππα πήγαμε στο Βουκουρέστι και εκεί που πέθανε στο Προσθένι.
-Γιατί επελέγη το επεισόδιο για τον Μπενάκη για το Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ της Θεσσαλονίκης;
Γιατί κατά τη γνώμη μου ο Μπενάκης είχε μια συναρπαστική ζωή. Ήταν δηλαδή ένας άνθρωπος ο οποίος ήταν παθιασμένος με αυτό που έκανε. Στην Αίγυπτο ήταν πολύ πλούσιος γιατί έκανε το εμπόριο του βαμβακιού σε μια εποχή που η Αμερική ήταν στον εμφύλιο πόλεμο και το βαμβάκι από εκεί δεν μπορούσε να εξαχθεί σε άλλες χώρες και γιατί ευεργέτησε όλη την κοινότητα της Αλεξάνδρειας, έκανε από συσσίτια για τους άπορους μέχρι σχολεία μέχρι πτωχοκομείο, δηλαδή ό, τι μπορούσε να κάνει το έκανε.
Και μετά όταν ήρθε στην Ελλάδα συντάχθηκε με τον Ελευθέριο Βενιζέλο, εμπνεύστηκε από αυτόν και ενέπνευσε και ο ίδιος ανθρώπους γύρω του ο Μπενάκης. Για τις ιδέες του κακοποιήθηκε και κόντεψε να λιντσαριστεί και σώθηκε τελευταία στιγμή από τους αντιβενιζελικούς, ακολούθησε το Βενιζέλο στην εξορία του στο Παρίσι, έγινε δήμαρχος για δύο χρόνια, ήταν βουλευτής, υπουργός Οικονομικών και έκανε επίσης και άπειρες ευεργεσίες. Βοήθησε τους Μικρασιάτες πρόσφυγες χωρίς να φαίνεται πουθενά ο ίδιος. Ήταν ένας άνθρωπος δηλαδή που συμπύκνωνε τον τίτλο της εκπομπής. Από το εγώ στο εμείς. Είχε στο μυαλό του συνέχεια το «εμείς». Όχι το «εγώ».
-Μιλήστε μας για την εκπομπή, ποιος είχε την ιδέα για μια τέτοια εκπομπή και γιατί θεωρείτε ότι είναι σημαντικό ο κόσμος να μάθει τα ονόματα και τα πεπραγμένα των ανθρώπων αυτών που παρουσιάζετε;
Η ιδέα ήταν της ΕΡΤ. Έγινε μια προκήρυξη όπου υποβλήθηκαν 20 υποψηφιότητες αν δεν κάνω λάθος, και η επιτροπή που αξιολόγησε τις υποψηφιότητες επέλεξε τη δική μας υποψηφιότητα. Τον λόγο για τον οποίο θεωρούσα σημαντικό να γίνει μια τέτοια εκπομπή συμπύκνωσε πολύ ωραία η καθηγήτρια του Παντείου Πανεπιστημίου, Χριστίνα Κουλούρη που είπε ότι σχεδόν όλοι γνωρίζουμε τα ονόματά τους αλλά δεν ξέρουμε τι έχουν κάνει. Δηλαδή βλέπουμε το υπέροχο κτίριο της Ακαδημίας των Αθηνών και δεν ξέρουμε ότι το έφτιαξε η οικογένεια Σίνα. Βλέπουμε το Ζάππειο αλλά δεν ξέρουμε ποιοι ήταν οι Ζάππες. Δεν γνωρίζουμε τι άλλα αποτυπώματα άφησαν πίσω τους.
-Σταμάτησε ποτέ η διασπορά να βοηθά την Ελλάδα; Θέλω να πω στο μέλλον θα μπορούν να κάνουν εκπομπές για ανθρώπους όπως ο Εμμανουήλ Μπενάκης;
Νομίζω και ναι και όχι. Υπάρχουν κάποιοι που βοηθούν. Υπάρχει πλέον μια παράδοση που έχει δημιουργηθεί στη Διασπορά ανάλογα με τις οικονομικές δυνατότητες να βοηθάει και την πατρίδα. Επειδή όμως δεν είναι του ιδίου μεγέθους που ήταν οι Μπενάκηδες, που ήταν οι Ζάππες και πολλοί άλλοι, δεν μπορούν να βοηθήσουν στο μέτρο αυτού του μεγέθους αλλά βοηθούν κυρίως τους τόπους καταγωγής τους.
ΑΠΕ-ΜΠΕ / Φ. Δουλγκέρη
