Η πολύπαθη Ουκρανία αποτέλεσε και αποτελεί το πεδίο σύγκρουσης ανατολής και δύσης σε πολιτικό, οικονομικό και εκκλησιαστικό επίπεδο. Η ιστορία της περιοχής είναι βεβαρημένη με συνεχείς συγκρούσεις μεταξύ Ρώσων, Πολωνών, Σουηδών (Μάχη της Πολτάβας το 1709) και άλλων εθνοτήτων όπως Κοζάκων, Χαζάρων, Τατάρων κλπ. Άλλωστε η συνεχής αλλαγή του χάρτη της Ουκρανίας, μέσα στους αιώνες, μαρτυρεί την ιστορία της περιοχής. Ο πόλεμος και ο λιμός ήταν τα μόνιμα χαρακτηριστικά του Κιέβου, αποτέλεσμα της ανταγωνιστικότητας των λεγομένων Μεγάλων Δυνάμεων.
Η στρατηγική αξία της χώρας, η οποία είναι η δεύτερη σε έκταση στην Ευρώπη μετά τη Ρωσία, είναι τεράστια για τα συμφέροντα της Ρωσίας αλλά και της Δύσης. Στο πλαίσιο αυτό οι ΗΠΑ φρόντισαν να ανατρέψουν την φιλορωσική κυβέρνηση του Γιανουκόβιτς δημιουργώντας σοβαρότατα προβλήματα στη Μόσχα, με επακόλουθο την προσάρτηση της Κριμαίας από την τελευταία και την απόσχιση της «Λαϊκής Δημοκρατίας του Ντονέτσκ» στα ανατολικά. «Ημέραι και Έργα» του τέως αμερικανού πρέσβη στην Ουκρανία κ. Τζέφρι Πάιατ, που τώρα με τον ίδιο ζήλο επιτελή το έργο του στο ελληνικό προτεκτοράτο.
Όμως το τελευταίο διάστημα είμαστε θεατές σε μια νέα διαμάχη με επίκεντρο το εκκλησιαστικό ζήτημα της Ουκρανίας. Στην διαμάχη αυτή εμπλέκονται άμεσα εκτός από την ουκρανική πλευρά και τα ορθόδοξα Πατριαρχεία Κωνσταντινουπόλεως και Μόσχας. Η ουκρανική εκκλησία μετατρέπεται σε «μήλο της έριδος» μεταξύ των δύο ομόδοξων πατριαρχείων δημιουργώντας μείζον εκκλησιαστικό θέμα. Πίσω βέβαια από αυτή τη σύγκρουση βρίσκονται οι ΗΠΑ και ορισμένες δυτικές ευρωπαϊκές χώρες, που πιέζουν τον Βαρθολομαίο να αναγνωρίσει το αυτοκέφαλο της Ουκρανικής Εκκλησίας και την απόσχισή της από το Πατριαρχείο Μόσχας. Απώτερος σκοπός η αποδυνάμωση της Ρωσίας και στον εκκλησιαστικό τομέα. Ως γνωστόν, η Μόσχα χρησιμοποιεί την «θρησκευτική πολιτική» ως ένα βραχίονα των γεωστρατηγικών της επιδιώξεων στην Νοτιοανατολική Ευρώπη και όχι μόνο. Για τον λόγο αυτό οι ΗΠΑ έχουν επιστρατεύσει το Οικουμενικό Πατριαρχείο για να πλήξουν καίρια την ρωσική εκκλησιαστική πολιτική και το γόητρο του Πατριαρχείου Μόσχας.
Για την εξυπηρέτηση των δυτικών συμφερόντων και της νέας ουκρανικής κυβέρνησης ο Οικουμενικός Πατριάρχης από το 2015 έχει διορίσει δύο Εξάρχους Ιεράρχες στο Κίεβο τον Πανιερώτατον Αρχιεπίσκοπον Παμφίλου κ. Δανιήλ, εξ Αμερικής και τον Θεοφιλέστατον Επίσκοπον Edmonton κ. Ιλαρίωνα, εκ Καναδά. Σκοπός τους είναι να παρακολουθήσουν την κατάσταση και να επικοινωνήσουν με όλες τις πλευρές ώστε να προχωρήσουν στην υλοποίηση του αυτοκέφαλου της Ουκρανικής Ορθοδόξου Εκκλησίας. Το θέμα βέβαια προκαλεί τις οξύτατες αντιδράσεις του Πατριαρχείου Μόσχας.
Για την ιστορία του θέματος θα πρέπει να υπενθυμίσουμε ότι με πράξη του Οικουμενικού Πατριαρχείου από το 1686 αναγνωρίζεται η υπαγωγή της Ορθοδόξου Ουκρανικής Εκκλησίας στο Πατριαρχείο Μόσχας. Την πράξη αυτή επιθυμεί να ανατρέψει ο Βαρθολομαίος, ώστε να αποκοπούν οι εκκλησιαστικοί δεσμοί Κιέβου και Μόσχας. Επίσης στην Ουκρανία λειτουργούν δύο ακόμα «ορθόδοξες εκκλησίες», οι οποίες όμως δεν έχουν αναγνωριστεί και αποτελούν προϊόν της Ουνίας και της διαχρονικής πολιτικής του Πάπα στην περιοχή. Αυτές οι δύο αναφέρονται ως η Ουκρανική Ορθόδοξη Εκκλησία – Πατριαρχείο Κίεβου (Orthodox Church-Kiev Patriarchate ή UPC-KP) και η Ουκρανική Αυτοκέφαλη Ορθόδοξη Εκκλησία (Ukrainian Autocephalous Orthodox Church ή UAPC). Αμφότερες οι εκκλησίες θεωρούνται σχισματικές από τη Μόσχα. Εδώ οφείλουμε να σημειώσουμε ότι η επιχείρηση του Βατικανού να προσηλυτίσει και να «εκδυτικίσει» τους Ουκρανούς ξεκινάει το 1564, δηλαδή εδώ και 450 χρόνια. Το έτος αυτό έφτασαν στην περιοχή Ιησουίτες μοναχοί και άρχισαν το έργο προσηλυτισμού των Ορθοδόξων. Με τη δική τους προτροπή οι Ορθόδοξοι της υπό πολωνικό έλεγχο Ουκρανίας δέχθηκαν απηνείς διωγμούς και πιέσεις για να υπαχθούν στην Ρώμη χωρίς όμως ιδιαίτερα αποτελέσματα.
Η Ορθόδοξος Ουκρανική Εκκλησία που υπάγεται στο Πατριαρχείο Μόσχας είναι σήμερα η μόνη ουκρανική Εκκλησία που υπάρχει με βάση το κανονικό δίκαιο της Ανατολικής Ορθοδόξου Εκκλησίας και λειτουργεί σε πλήρη κοινωνία με τις άλλες 14 της Ανατολικής Εκκλησίας. Επίσης, έχει τα περισσότερα ορθόδοξα εκκλησιαστικά κτήρια στην Ουκρανία και είναι κυρίαρχη στα ανατολικά και στα νότια της χώρας.
Το σημερινό ουκρανικό εκκλησιαστικό ζήτημα είναι απόρροια του διχασμού που υπάρχει στην χώρα. Οι διάφοροι αναλυτές για να δείξουν την υπάρχουσα κοινωνική, πολιτική και εκκλησιαστική διάσταση μεταξύ των Ουκρανών χωρίζουν την χώρα σε περιοχές, ανάλογα με τα ποσοστά των δυτικόφιλων και των ρωσόφιλων ή ρωσόφωνων κατοίκων. Αυτός ο διαχωρισμός είναι σωστός και χρήσιμος, αλλά δεν εξηγεί το πρόβλημα. Η εξέγερση δεν ήταν μόνο μια πράξη αγανάκτησης κατά του Γιανουκόβιτς, επειδή δεν θέλησε τη συνεργασία με την Ευρωπαϊκή Ένωση, ούτε ήταν μια πολιτική και λαϊκή κίνηση των τελευταίων ετών. Η πραγματικότητα είναι πως πρόκειται για ένα βαθύ πνευματικό, θρησκευτικό και πολιτισμικό διχασμό των κατοίκων της, που διαρκεί από τα μέσα του 16ου αιώνα.
Από θρησκευτικής απόψεως η Ουκρανία είναι βαθιά διχασμένη. Σήμερα οι περισσότεροι Ουκρανοί είναι Ορθόδοξοι, πιστοί στο Πατριαρχείο της Μόσχας. Οι Ουνίτες και οι άλλοι πιστοί στον Πάπα είναι περίπου πέντε εκατομμύρια σε περίπου πενήντα εκατομμύρια συνολικό πληθυσμό, αλλά είναι επιθετικοί, καλά οργανωμένοι και υποστηρίζονται από το Βατικανό και τους συμμάχους του. Αυτοί ενώνουν τις δυνάμεις τους με τα εκατομμύρια των «εθνικιστών» και των άλλων Ουκρανών, που επιδιώκουν την ένταξη της Ουκρανίας στη Δύση.
Μέσα σε αυτόν τον «ουκρανικό κυκεώνα» οι ΗΠΑ χρησιμοποιούν τον Ελληνισμό και το Οικουμενικό Πατριαρχείο για να εξυπηρετήσουν τους σκοπούς τους. Η κατάσταση μεταξύ των δύο Πατριαρχείων Κωνσταντινουπόλεως και Μόσχας είναι εκρηκτική και απειλείται σχίσμα μεταξύ των δύο ορθοδόξων εκκλησιών, με τραγικά αποτελέσματα για τον Ελληνισμό και την Ορθοδοξία. Όπως τόνισε ο Μητροπολίτης Ζαπορόζιε και Μελιτουπόλεως Λουκάς, της Ορθόδοξης Εκκλησίας της Ουκρανίας, «Ο Οικουμενικός Πατριάρχης κ. Βαρθολομαίος απειλεί με επανάληψη του Μεγάλου Σχίσματος της Χριστιανικής Εκκλησίας το 1054, και οι συνέπειες σήμερα του νέου σχίσματος μπορεί να είναι ακόμη χειρότερες».
Το ελληνικό κράτος και ο ελληνισμός γενικότερα πρέπει να διατηρεί άριστες σχέσεις με τις ΗΠΑ και τη Δύση γιατί εξαρτόμαστε από αυτούς σε μεγάλο βαθμό. Σε καμία όμως περίπτωση δεν θα πρέπει να διαρρήξουμε τις διπλωματικές, στρατιωτικές και εκκλησιαστικές σχέσεις μας με τη Ρωσία. Στην παρούσα φάση και λόγω Ερντογάν τα συμφέροντα Ελλάδος και ΗΠΑ συμπίπτουν, τι θα γίνει όμως αύριο όταν δεν θα συμπίπτουν; Θα προστρέξουμε τότε στην ομόδοξη Ρωσία; Η παρούσα ελληνική κυβέρνηση αλλά και ο Οικουμενικός Πατριάρχης θα πρέπει να σκεφτούν ωριμότερα γιατί οι πράξεις τους έχουν τεράστιες επιπτώσεις για ο μέλλον του Ελληνισμού.
