Η κλιματική αλλαγή εκτιμάται ότι θα επηρεάσει σημαντικά τα καιρικά φαινόμενα και την παγκόσμια θερμοκρασία οδηγώντας σε ακραία φαινόμενα (υπερβολική ζέστη ή υπερβολικό κρύο) μέσα στις επόμενες δεκαετίες με σημαντικό αντίκτυπο στη δημόσια υγεία. Κατ’ επέκταση, το γεγονός αυτό μπορεί να οδηγήσει σε αύξηση της θνησιμότητας καθώς πολλές μελέτες έχουν αξιολογήσει τη σχέση τής θνησιμότητας με τις υψηλές ή χαμηλές περιβαλλοντικές θερμοκρασίες.
Τα κύματα καύσωνα επηρεάζουν σημαντικά την υγεία του ανθρώπου και πολλές φορές οδηγούν ακόμη και στον θάνατο αποτελώντας κυρίαρχη είδηση σε πολλές χώρες παγκοσμίως. Ωστόσο, τα τελευταία χρόνια ερευνητές έχουν δείξει ότι το κρύο οδηγεί στον θάνατο συχνότερα απ’ ό,τι η ζέστη. Σήμερα, μιλάει στο ΑΠΕ-ΜΠΕ η Παρασκευή Γκιάτα ερευνήτρια, στο Εργαστήριο Περιβαλλοντικής Φυσιολογίας FAME Lab της Σχολής Επιστήμης Φυσικής Αγωγής και Αθλητισμού στο Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας, η οποία μεταξύ άλλων αναφέρεται και σε πρόσφατη μελέτη του εργαστηρίου.
Ακολουθεί το πλήρες κείμενο της συνέντευξης στο ΑΠΕ-ΜΠΕ της ερευνήτριας Παρασκευής Γκιάτα.
Πώς επηρεάζει το κρύο το σώμα μας;
Η έκθεση σε χαμηλές περιβαλλοντικές θερμοκρασίες επηρεάζει τις φυσιολογικές διεργασίες του σώματος και κυρίως το θερμορυθμιστικό σύστημα. Κατά την έκθεση στο κρύο το σώμα μας χάνει περισσότερη θερμότητα απ’ ό,τι παράγει. Το γεγονός αυτό μπορεί να οδηγήσει σε υποθερμία (θερμοκρασία πυρήνα σώματος <35 ˚C) ιδιαίτερα σε παρατεταμένη έκθεση στο κρύο ή σε εξαιρετικά χαμηλές περιβαλλοντικές θερμοκρασίες. Κατά την έκθεση στο κρύο μειώνεται η μεταβολική δραστηριότητα των οργάνων του σώματος και τα αιμοφόρα αγγεία μας συστέλλονται μειώνοντας τη παροχή αίματος προς την περιφέρεια (τα χέρια, τα πόδια, και το δέρμα). Αυτό συμβαίνει έτσι ώστε να μειωθούν οι απώλειες θερμότητας του σώματος. Η συστολή των περιφερικών αιμοφόρων αγγείων οδηγεί σε αύξηση του όγκου αίματος στα κεντρικά αγγεία και, κατά συνέπεια, αύξηση της αρτηριακής πίεσης. Η καρδιακή λειτουργία αυξάνεται και, σε συνδυασμό με την αύξηση της αρτηριακής πίεσης, το καρδιαγγειακό σύστημα επιβαρύνεται οδηγώντας συχνά στην εμφάνιση καρδιαγγειακού στρες. Τέλος, η μειωμένη μεταβολική δραστηριότητα σε συνδυασμό με τη μειωμένη ροή αίματος στην περιφέρεια μπορεί να επηρεάσουν τη λειτουργία του εγκεφάλου οδηγώντας σε δυσκολία σκέψης και κίνησης του σώματος.
Πώς μπορεί το κρύο να οδηγήσει στο θάνατο;
Η έκθεση στο κρύο, όπως έχει ήδη αναφερθεί, μπορεί να οδηγήσει σε υποθερμία. Η μη έγκαιρη αντιμετώπιση της υποθερμίας μπορεί να οδηγήσει ακόμη και στον θάνατο. Κατά κύριο λόγο όμως, η έκθεση στο κρύο επιβαρύνει ήδη υπάρχουσες χρόνιες καταστάσεις (αναπνευστικά προβλήματα, καρδιαγγειακές παθήσεις, νευρολογικές παθήσεις κτλ). Σύμφωνα με μελέτες που έχουν δημοσιευθεί, οι χαμηλές περιβαλλοντικές θερμοκρασίες αυξάνουν τον κίνδυνο εμφάνισης καρδιαγγειακών επιπλοκών και καρδιακής ανακοπής. Άτομα τρίτης ηλικίας, άτομα με προβλήματα του θερμορυθμιστικού συστήματος, παιδιά, άτομα που λαμβάνουν φαρμακευτική αγωγή, αλκοολικοί, άστεγοι και άτομα με ανεπαρκή χειμερινά ρούχα ή θέρμανση εμφανίζουν μεγαλύτερο κίνδυνο θνησιμότητας κατά την έκθεση σε χαμηλές θερμοκρασίες.
Τι συμβαίνει στην Ελλάδα όταν έχει κρύο;
Η Ελλάδα είναι μια μεσογειακή χώρα με σχετικά θερμό κλίμα η οποία χαρακτηρίζεται από συχνά φαινόμενα καύσωνα κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού επομένως θα έλεγε κανείς ότι η θνησιμότητα σχετίζεται περισσότερο με τις υψηλές περιβαλλοντικές θερμοκρασίες. Πράγματι, ακούμε αρκετά συχνά στις ειδήσεις για θανάτους σε περιόδους καύσωνα. Τι συμβαίνει όμως κατά τη διάρκεια περιόδων με χαμηλές θερμοκρασίες; Πρόσφατη μελέτη του εργαστηρίου περιβαλλοντικής φυσιολογίας FAME Lab (www.famelab.gr) του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας έδειξε πως οι χαμηλές περιβαλλοντικές θερμοκρασίες σχετίζονται με αυξημένη θνησιμότητα στη χώρα μας. Συγκεκριμένα αναλύθηκαν οι αιτίες θανάτου και οι περιβαλλοντικές θερμοκρασίες για την περίοδο 1999 – 2012 και τα αποτελέσματα έδειξαν πως οι δυο κύριες αιτίες θανάτου κατά τη χειμερινή περίοδο ήταν οι παθήσεις του νευρικού συστήματος (36.5%) και οι παθήσεις του αναπνευστικού συστήματος (26.8%). Επίσης, βρέθηκε πως ο αριθμός των θανάτων ήταν μεγαλύτερος τις ημέρες με εξαιρετικά χαμηλές θερμοκρασίες (<3˚C) σε σύγκριση με τις ημέρες με φυσιολογική θερμοκρασία (15-20˚C). Επίσης, η πτώση της μέσης θερμοκρασίας κατά 1˚C σχετίστηκε με αύξηση της θνησιμότητας ανεξαρτήτου αιτίας κατά 2.8%. Αυτό σημαίνει ότι για κάθε 1˚C πτώση στο θερμόμετρο κατά τη διάρκεια του χειμώνα, η θνησιμότητα αυξάνεται κατά 2.8%. Τέλος, τα ποσοστά θνησιμότητας στους ηλικιωμένους (άνω των 70 ετών) και στις γυναίκες ήταν υψηλότερα σε σχέση με τα ποσοστά θνησιμότητας σε νεότερα άτομα και άνδρες. Επομένως, οι ομάδες κινδύνου για θνησιμότητα από το κρύο στην Ελλάδα είναι οι γυναίκες και οι άνθρωποι άνω των 70 ετών.
Κρίνεται λοιπόν απαραίτητη η έγκαιρη πρόβλεψη επικείμενων ακραίων καιρικών φαινομένων και η ανάπτυξη οδηγιών για την αντιμετώπιση των φαινομένων αυτών. Ωστόσο, ιδιαίτερη προσοχή θα πρέπει να δοθεί στην ενίσχυση των ευπαθών κοινωνικών ομάδων που προανέφερα καθώς σχετίζονται με τα υψηλότερα ποσοστά θνησιμότητας.
ΑΠΕ-ΜΠΕ
