Η καρδιά μας δεν χτυπάει ποτέ τυχαία. Ακολουθεί ένα εσωτερικό ρολόι, ένα «γραμματέα» που ρυθμίζει τη λειτουργία της από την ώρα που ξυπνάμε μέχρι τη στιγμή που κοιμόμαστε. Αυτό το ρολόι, γνωστό ως κιρκάδιος ρυθμός, φαίνεται ότι παίζει σημαντικό ρόλο ακόμη και σε κάτι τόσο περίπλοκο όσο η παροξυσμική κολπική μαρμαρυγή (ΠΚΜ) – η συχνότερη παροδική αρρυθμία που ταλαιπωρεί εκατομμύρια ανθρώπους παγκοσμίως.

Για πολλούς ασθενείς, τα επεισόδια δεν εμφανίζονται στην τύχη. Αντίθετα, ακολουθούν μοτίβα που επαναλαμβάνονται. Κάποιοι ξυπνούν μέσα στη νύχτα με έντονη ταχυπαλμία. Άλλοι, λίγο πριν σχολάσουν από τη δουλειά, νιώθουν ότι ο καρδιακός ρυθμός τους ξεφεύγει. Αυτό το «πότε» δεν είναι σύμπτωση. Είναι μέρος ενός ευρύτερου συστήματος που συγχρονίζει ορμόνες, νευρικό σύστημα, αρτηριακή πίεση και τελικά τον ίδιο τον καρδιακό παλμό.

Τι δείχνουν οι έρευνες; Ότι τα επεισόδια ΠΚΜ έχουν αγαπημένες ώρες. Πολλοί ασθενείς παρουσιάζουν κρίσεις τη νύχτα ή νωρίς το πρωί, όταν το παρασυμπαθητικό νευρικό σύστημα «πατάει φρένο» στον οργανισμό. Αυτή η φυσιολογική επιβράδυνση μπορεί όμως να δημιουργήσει τις ιδανικές συνθήκες για ηλεκτρική αστάθεια στους κόλπους της καρδιάς.

Από την άλλη πλευρά, δεν είναι λίγοι αυτοί που εκδηλώνουν επεισόδια τις μεσημβρινές ή απογευματινές ώρες, όταν κυριαρχεί το άγχος, η κούραση, η καφεΐνη, οι αυξημένες απαιτήσεις της ημέρας – όλα όσα ενεργοποιούν το συμπαθητικό νευρικό σύστημα και ανεβάζουν τους παλμούς.

Με άλλα λόγια, η ΠΚΜ είναι συχνά… υπόθεση 24ώρου.

Η νέα τάση στην καρδιολογία δεν είναι μόνο να καταγράφονται τα επεισόδια, αλλά και να αναλύεται το χρονικό τους μοτίβο. Με τα σύγχρονα ρολόγια υγείας και τα wearables, οι γιατροί έχουν πλέον πολύτιμες πληροφορίες για το πότε «χτυπά κόκκινο» ο κίνδυνος. Αυτά τα δεδομένα μπορεί στο μέλλον να οδηγούν σε εξατομικευμένες οδηγίες: πότε είναι καλύτερο να λαμβάνεται ένα αντιαρρυθμικό, ποιες ώρες πρέπει κάποιος να αποφεύγει αλκοόλ ή έντονη άσκηση, ακόμη και πότε

χρειάζεται περισσότερη χαλάρωση ή ύπνος.

Ίσως ακόμη πιο σημαντικό: η κατανόηση του κιρκάδιου ρυθμού βοηθά τους ασθενείς να νιώθουν ότι έχουν έλεγχο πάνω στην κατάστασή τους. Αν γνωρίζουν τις «επικίνδυνες ώρες» τους, μπορούν να οργανώνουν καλύτερα την καθημερινότητα, να μειώνουν το άγχος και – πολλές φορές – να περιορίζουν τα επεισόδια.

Ο κιρκάδιος ρυθμός δεν είναι απλώς μια θεωρητική έννοια. Είναι το καθημερινό σενάριο που γράφει το σώμα μας χωρίς να το καταλαβαίνουμε. Και στην παροξυσμική κολπική μαρμαρυγή, αυτό το αθέατο ρολόι αποδεικνύεται πιο καθοριστικό από όσο νομίζαμε.

Ο Γιάννης Τρικοίλης, είναι προϊστάμενος τμήματος επειγόντων περιστατικών Ωνάσειου νοσοκομείου.

Έξι συγκεκριμένα συμπτώματα κατάθλιψης που εμφανίζονται στη μέση ηλικία συνδέονται με αυξημένο κίνδυνο άνοιας αργότερα στη ζωή, σύμφωνα με νέα μελέτη, με επικεφαλής ερευνητές του University College London (UCL).

Η κατάθλιψη στη μέση ηλικία θεωρείται εδώ και καιρό παράγοντας κινδύνου για την εμφάνιση άνοιας αργότερα στη ζωή. Νέα ευρήματα που δημοσιεύονται στο περιοδικό «The Lancet Psychiatry» υποδηλώνουν ότι αυτή η σχέση δεν οφείλεται στην κατάθλιψη συνολικά, αλλά σε μια μικρή ομάδα συγκεκριμένων συμπτωμάτων.

Τα συμπτώματα αυτά είναι η απώλεια αυτοπεποίθησης, η αδυναμία αντιμετώπισης προβλημάτων, η έλλειψη ζεστασιάς και στοργής προς τους άλλους, το διαρκές αίσθημα νευρικότητας και άγχους, η δυσαρέσκεια για τον τρόπο εκτέλεσης των εργασιών και οι δυσκολίες συγκέντρωσης.

Οι ερευνητές ανέλυσαν δεδομένα από 5.811 άτομα μέσης ηλικίας που συμμετείχαν στη μελέτη Whitehall II, μια βρετανική μακροχρόνια μελέτη που ξεκίνησε το 1985 και χρηματοδοτήθηκε από το Συμβούλιο Ιατρικής Έρευνας και το ίδρυμα Wellcome Trust. Τα συμπτώματα κατάθλιψης στη μέση ηλικία αξιολογήθηκαν την περίοδο 1997-1999, όταν όλοι οι συμμετέχοντες ήταν ηλικίας 45-69 ετών (μέση ηλικία 55 έτη) και δεν είχαν άνοια. Οι συμμετέχοντες απάντησαν σε ερωτηματολόγιο που κάλυπτε 30 κοινά συμπτώματα κατάθλιψης.

Στη συνέχεια η κατάσταση της υγείας τους παρακολουθήθηκε για 25 χρόνια μέσω εθνικών μητρώων υγείας, με τις διαγνώσεις άνοιας να καταγράφονται έως το 2023. Κατά την περίοδο αυτή, το 10,1% των συμμετεχόντων εμφάνισε άνοια. Η μακρά περίοδος παρακολούθησης επέτρεψε στους ερευνητές να διερευνήσουν τη συσχέτιση κατάθλιψης και άνοιας, πολύ πριν εμφανιστούν οι τυπικές νευροεκφυλιστικές αλλαγές.

Οι αναλύσεις έδειξαν ότι οι συμμετέχοντες που εμφάνισαν κατάθλιψη (πέντε ή περισσότερα συμπτώματα) στη μέση ηλικία είχαν 27% υψηλότερο κίνδυνο να εμφανίσουν άνοια στη συνέχεια. Ωστόσο, αυτός ο αυξημένος κίνδυνος οφειλόταν αποκλειστικά στα έξι συγκεκριμένα συμπτώματα σε ενήλικες κάτω των 60 ετών. Ιδιαίτερα η απώλεια αυτοπεποίθησης και η δυσκολία αντιμετώπισης προβλημάτων συσχετίστηκαν με περίπου 50% αυξημένο κίνδυνο άνοιας το κάθε ένα.

Όπως υπογραμμίζουν οι ερευνητές, τα συμπτώματα αυτά μπορούν να οδηγήσουν σε μειωμένη κοινωνική εμπλοκή και λιγότερες εμπειρίες γνωστικής διέγερσης, τα οποία είναι σημαντικά για τη διατήρηση του γνωστικού αποθέματος, δηλαδή της ικανότητας του εγκεφάλου να αντιμετωπίζει βλάβες ή ασθένειες. Αντίθετα, άλλα συμπτώματα κατάθλιψης, όπως τα προβλήματα ύπνου, ο αυτοκτονικός ιδεασμός ή η κακή διάθεση δεν έδειξαν καμία ουσιαστική συσχέτιση με την άνοια μακροπρόθεσμα.

Οι ερευνητές επισημαίνουν ότι η εστίαση σε αυτά τα έξι συμπτώματα κατά τη θεραπεία της κατάθλιψης στη μέση ηλικία μπορεί να μειώσει τον κίνδυνο εμφάνισης άνοιας αργότερα στη ζωή, συμπληρώνοντας ωστόσο ότι απαιτείται περαιτέρω έρευνα. Όπως διευκρινίζουν, οι συμμετέχοντες στη μελέτη Whitehall II ήταν δημόσιοι υπάλληλοι που προσλήφθηκαν τη δεκαετία του 1980 και το δείγμα που χρησιμοποιήθηκε ήταν κατά 72% άνδρες και 92% λευκοί. Χρειάζεται λοιπόν περισσότερη έρευνα σε διαφορετικούς πληθυσμούς για να επιβεβαιωθεί πόσο ισχύουν τα ευρήματα και σε γυναίκες και σε εθνοτικές μειονότητες.

ΑΠΕ-ΜΠΕ/Μ. Κουζινοπούλου