Βλέπω ήδη την αντίδρασή σας στον τίτλο και την απορία σας. “Πώς είναι δυνατόν παιδιά 12 ετών να μπορούν να επεξεργαστούν θέματα που δίνονται στις Πανελλήνιες εξετάσεις; Είναι δύσκολο έως αδύνατο.” Και όμως δεν είναι, καθώς η ύλη που διδάσκονται τα παιδιά στη σχολική ζωή τους βασίζεται στη σπειροειδή διάταξή της, δηλαδή οι έννοιες εισάγονται από νωρίς προσαρμοσμένες στο νοητικό επίπεδο των παιδιών και επαναλαμβάνονται στις επόμενες τάξεις εμπλουτισμένες ποιοτικά αλλά και ποσοτικά με

Γράφει η εκπαιδευτικός κα Βασιλική Μηρτσέκη

νέα στοιχεία.

Έτσι, κάθε κείμενο που υπάρχει, ακόμα και το πιο δύσκολο, μπορεί να το επεξεργαστεί ένας μαθητής με τη βοήθεια του δασκάλου του και με την κατάλληλη καθοδήγηση. Εξάλλου όπως υποστηρίζει ο Σέυμουρ Μπρούνερ, “Όλα τα θέματα μπορούν να διδαχθούν αποτελεσματικά στα παιδιά αρκεί ο δάσκαλος να χρησιμοποιεί τη γλώσσα που καταλαβαίνει ο μαθητής.”                                                      

1 Τι γνωρίζει ο μαθητής της Στ΄ τάξης:

2 να αναγνωρίζει τις σχέσεις συνάφειας και συνοχής μεταξύ φράσεων των κειμένων,

3 ξέρει να αναγνωρίζει τις δευτερεύουσες προτάσεις,

4 έχει γνώση της παραγράφου(θεματική πρόταση, λεπτομέρειες, κατακλείδα),

5 να βρει το θέμα γύρω από το οποίο και για το οποίο γράφηκε κάποιο κείμενο,

6 να δώσει πλαγιότιτλους στις παραγράφους που απαρτίζουν το κείμενο,

7 να δώσει την περίληψη καθώς γνωρίζει τους μηχανισμούς της και με ποιους τρόπους μπορεί να τη συνθέσει,

8 γνωρίζει τα είδη κειμένου (άρθρο, επιχειρηματολογικό, αφήγηση, κλπ) και τα βασικά στοιχεία δομής τους,

9 έχει εξασκηθεί στα συνώνυμα- αντώνυμα,

10 έχει μάθει να επεξεργάζεται έννοιες και φράσεις (να τις αναλύει τουλάχιστον ως προς τα βασικά μέρη που τις απαρτίζουν).

11 Αν οι μαθητές έχουν ήδη κατακτήσει αυτή τη γνώση, η επεξεργασία που μπορεί να γίνει βάση της ηλικίας τους, είναι πολύ εύκολη.

Πορεία επεξεργασίας

Ένας μαθητής Λυκείου σίγουρα με 3 φορές που θα αναγνώσει το κείμενο μπορεί να αναγνωρίσει σχέσεις, έννοιες, αναφορές. Στην ηλικία όμως των μαθητών μας χρειάζεται άλλη προσέγγιση. Ο μαθητής της Στ΄ τάξης χρειάζεται να το διαβάσει πρώτα ο δάσκαλός του τουλάχιστον 2 φορές για να το κατανοήσει καθώς οι δύσκολες λέξεις, το λεξιλόγιο και οι φράσεις που σχηματίζουν είναι δυσκολονόητες για τα παιδιά, αφού δεν έχουν έρθει πολλές φορές σε επαφή με κείμενα αντίστοιχου ύφους. Ο δάσκαλος διαβάζει αργά, τονίζει τις δευτερεύουσες προτάσεις δίνοντας με τον τρόπο ανάγνωσης το σκοπό της κάθε φράσης, ενώ ταυτόχρονα τους δίνει με την αργή και καθαρή του ανάγνωση το χρόνο να κρατήσουν σημειώσεις ή τις άγνωστες λέξεις. Όταν τελειώσει, ζητά από τους μαθητές του να του αναφέρουν τις άγνωστες λέξεις που συνάντησαν στο κείμενο. Μέσα σε αυτές περιλαμβάνονται και οι ιδιωματισμοί. Για κάθε άγνωστη λέξη ή ιδιωματική φράση δίνει ένα παράδειγμα για να βοηθήσει στην κατανόησή τους. Κατόπιν ζητά να το διαβάσουν μόνα τους, να βρουν τις παραγράφους, να σημειώσουν τις θεματικές προτάσεις και να βρουν πλαγιότιτλους αλλά και να κάνουν γενικεύσεις όπου μπορούν.

Στο τέλος με ερωτήσεις όπως:

α Πόσες παραγράφους βρήκατε;

β Τι λέει η κάθε παράγραφος;

γ Ποια είναι η θεματική της;

δ Πότε κάνουμε γενικεύσεις, δώστε μου ένα παράδειγμα κλπ

προχωρούν στη σύνθεση μιας περίληψης βάσει των όσων γνωρίζουν. Φυσικά δεν ορίζεται ο αριθμός των λέξεων γιατί δεν είναι αναγκαίο να πιεστούν. Συνήθως, καθώς βασίζονται στους πλαγιότιτλους ή στις θεματικές των παραγράφων, οι περιλήψεις τους είναι πιο μικρές αλλά περιέχουν και λεπτομέρειες που δεν χρειάζονται. Σε αυτό το σημείο μετά τη συγγραφή των περιλήψεων ζητάει να απαλείψουν τις λεπτομέρειες που θεωρούν περιττές. Έτσι ολοκληρώνεται η περίληψη.

Όσον αφορά (που συνήθως περιλαμβάνονται στα θέματα) άσκηση ανάλυσης-επεξεργασίας παραγράφου, εύκολα αναγνωρίζουν τις θεματικές και τις λεπτομέρειες, αλλά δυσκολεύονται να αναγνωρίσουν αν έχει κατακλείδα. Με το ότι δεν το βρίσκουν, δίνει στο δάσκαλο την ευκαιρία να αναφέρει ξανά τη δομή της παραγράφου και να τους δείξει πως συνδέεται με τη θεματική ώστε να τα βοηθήσει να δουν στην παράγραφο που δίνεται ,αν υπάρχει ή όχι.

Συνώνυμα-αντώνυμα είναι παιχνίδι για τους 12χρονους μαθητές και το απολαμβάνουν. Βέβαια δεν μας ενδιαφέρει να δώσουν την απάντηση που δίνουν οι λύσεις των θεμάτων οι οποίες είναι λέξεις ανώτερου λεξιλογίου που θα διδαχθούν στο Γυμνάσιο και στο Λύκειο. Μας ενδιαφέρει να μπορούν να δώσουν λέξη που να είναι ακριβώς συνώνυμη ή αντώνυμη αυτής που δίνεται και ας είναι του δικού τους -ηλικιακά- λεξιλογίου.

Ακολουθεί η ανάλυση φράσεων.. Εδώ σημαντικό ρόλο παίζει το πόσο έχουν εξασκηθεί στην τάξη όλο το προηγούμενο διάστημα. Αν έχουν αναλύσει φράσεις των κειμένων που διδάχθηκαν, αν έχουν ασχοληθεί με το συμβολισμό και το τί κρύβεται πίσω από τις λέξεις και έχουν μάθει πως πρέπει να ανακαλούν από τη μνήμη τους προηγούμενες γνώσεις, τότε θα απαντήσουν σωστά.. Βέβαια και εδώ δεν περιμένουμε να έχουν περίπλοκες αναλύσεις. Μας ενδιαφέρει να έχουν πιάσει την γενική ιδέα της φράσης και να μπορούν να προβούν σε μια τυπική ανάλυση.

Αν υπάρχουν θέματα που περιλαμβάνουν την αναγνώριση των ειδών της πειθούς ή αν χρειάζεται να αναφέρουν το ρόλο ενός σχολιασμού και ποιο είδος χρησιμοποιεί, αν δεν έχουν διδαχθεί τις μεθόδους αφού δεν είναι υποχρεωτική η διδασκαλία τους στο δημοτικό, τότε παραλείπονται τα αντίστοιχα θέματα.

Τα οφέλη για τα παιδιά

Αν ασχοληθούμε με τα θέματα των Πανελλήνιων εξετάσεων, ουσιαστικά βοηθάμε τους μαθητές μας να καταλάβουν πως:

όλα είναι θέμα επανάληψης της ύλης ,

κάθε χρόνο θα προστίθεται κάτι ακόμα,

όλα μπορούν να τα λύσουν απλά ανακαλώντας από τη μνήμη τους όσα έχουν διδαχθεί,

κάνουν μια γενική επανάληψη

και τέλος αποκτούν τη σιγουριά πως, αφού κατάφεραν να φέρουν σε πέρας τις ασκήσεις και τα θέματα των πανελλαδικών εξετάσεων, από εκεί και πέρα θα τα καταφέρουν και στο Γυμνάσιο να αντεπεξέλθουν στις απαιτήσεις του, αρκεί να δίνουν τη δέουσα προσοχή σε όσα διδάσκονται. Έτσι ψυχολογικά ετοιμάζονται καλύτερα για την είσοδό τους στη νέα βαθμίδα εκπαίδευσης.

Η ιστοσελίδα της κας Βασιλικής Μηρτσέκη >>>ΕΔΩ  Θα βρείτε ενδιαφέροντα θέματα παιδείας.