Τα τοξικά νανοσωματίδια της ατμοσφαιρικής ρύπανσης μπορούν να διεισδύσουν -μέσω της μύτης και του νευρικού συστήματος- στον ανθρώπινο εγκέφαλο και μάλιστα σε μεγάλες ποσότητες, όπως ανακάλυψαν για πρώτη φορά Βρετανοί επιστήμονες.
Η ανακάλυψη -που χαρακτηρίσθηκε «τρομακτικά σοκαριστική» – πυροδοτεί νέες ανησυχίες μήπως η ρύπανση του αέρα συμβάλλει στο Αλτσχάιμερ και σε άλλες νευροεκφυλιστικές νόσους. Προς το παρόν πάντως, δεν έχει αποδειχθεί ότι η ρύπανση προκαλεί ή επιδεινώνει τη νόσο.
Οι ερευνητές, με επικεφαλής την καθηγήτρια Μπάρμπαρα Μάχερ του Πανεπιστημίου του Λάνκαστερ, ειδική στον περιβαλλοντικό μαγνητισμό, που έκαναν τη σχετική δημοσίευση στο περιοδικό της Εθνικής Ακαδημίας Επιστημών των ΗΠΑ (PNAS), σύμφωνα με το BBC και το “Science”, εξέτασαν εγκεφαλικούς ιστούς 37 νεκρών ανθρώπων ηλικίας τριών έως 92 ετών, που είχαν ζήσει στις πόλεις του Μάντσεστερ και του Μεξικό.
Οι επιστήμονες ανίχνευσαν στον εγκέφαλο άφθονα μικροσκοπικά σωματίδια μαγνητίτη, που προέρχονται από βιομηχανική και άλλη ρύπανση. Έχουν μέγεθος περίπου 150 νανόμετρα (δισεκατομμυριοστά του μέτρου), όταν μια ανθρώπινη τρίχα έχει πάχος 50.000 νανόμετρα.
«Μετά από αυτά τα ευρήματα, θα πρέπει να ξεκινήσουμε να ερευνούμε κατά πόσο ανακαλύψαμε ένα δυνητικά πολύ σημαντικό περιβαλλοντικό παράγοντα κινδύνου για τη νόσο Αλτσχάιμερ. Τώρα πια έχουμε κάθε λόγο να κάνουμε επιδημιολογικές έρευνες και τεστ τοξικότητας, καθώς αυτά τα σωματίδια είναι τόσα πολλά, εκατομμύρια ανά γραμμάριο εγκεφαλικού ιστού, και οι άνθρωποι εκτίθενται σε αυτά», δήλωσε η Μάχερ.
Η ατμοφαιρική ρύπανση έχει συνδεθεί από προηγούμενες έρευνες με αυξημένο κίνδυνο για εμφράγματα, εγκεφαλικά, ασθένειες των πνευμόνων κ.α. Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας προειδοποιεί ότι η ρύπανση του αέρα προκαλεί περίπου τρία εκατομμύρια πρόωρους θανάτους ετησίως. Τώρα η προσοχή αρχίζει να στρέφεται στο κατά πόσο επιβαρύνει τον εγκέφαλο, αυξάνοντας τον κίνδυνο για άνοια, ψυχικές παθήσεις, μειωμένη νοημοσύνη κ.α.
Ο μαγνητίτης, ένα ορυκτό του σιδήρου, θεωρείται άκρως τοξικός, καθώς, μεταξύ άλλων, δημιουργεί ελεύθερες ρίζες, προκαλώντας οξειδωτικό στρες και διαταράσσοντας τη λειτουργία των κυττάρων. «Δεν είναι κάτι που το θέλεις στον εγκέφαλό σου, επειδή είναι ιδιαίτερα τοξικός εκεί μέσα», τόνισε η Μάχερ.
Η αφύσικη συσσώρευση μετάλλων στον εγκέφαλο είναι ένα από τα χαρακτηριστικά της νόσου Αλτσχάιμερ. Μια πρόσφατη μελέτη συσχέτισε ειδικά τον μαγνητίτη με τη ζημιά που παρατηρείται στους εγκεφάλους των ασθενών, καθώς φαίνεται αυτός να αυξάνει την τοξικότητα των πλακών της πρωτεΐνης βήτα αμυλοειδούς, οι οποίες αποτελούν το χαρακτηριστικό σημάδι του Αλτσχάιμερ.
Σωματίδια μαγνητίτη μπορούν να σχηματισθούν με φυσικό τρόπο από τον σίδηρο που υπαρχει μέσα στον ανθρώπινο εγκέφαλο, όμως αυτά είναι μικρά και σε σχήμα κρυστάλλου. Αντίθετα, εκείνα που προέρχονται από τη ρύπανση του αέρα, είναι πολύ μεγαλύτερα και σφαιρικά. Οι ερευνητές βρήκαν τουλάχιστον 100 μεγάλα σωματίδια μαγνητίτη προερχόμενα από ρύπανση, για κάθε ένα μικρό σωματίδιο μαγνητίτη βιολογικής προέλευσης.
Τα σωματίδια του μαγνητίτη παράγονται όπου γίνονται καύσεις, όπως σε εξατμίσεις οχημάτων, σταθμούς ηλεκτριοπαραγωγής, άλλες βιομηχανικές μονάδες κ.α. Μια μέτρηση στα πεζοδρόμια του Λάνκαστερ βρήκε 200 εκατομμύρια σωματίδια μαγνητίτη ανά κυβικό μέτρο αέρα. Ένα μέρος από αυτά καταλήγει στον ανθρώπινο εγκέφαλο. Παραμένει άγνωστο αν υπάρχει ένα όριο ασφαλείας για την έκθεση σε εξωγενή μαγνητίτη και ποιό είναι αυτό.
Παράλληλα, σύμφωνα με την Μάχερ, στον εγκέφαλο, εκτός από μαγνητίτη, παρατηρήθηκαν σωματίδια άλλων μετάλλων μη βιολογικής προέλευσης, όπως πλατίνας, κοβαλτίου και νικελίου, που αποτελούν κατά πάσα πιθανότητα προϊόντα και αυτά της ατμοσφαιρικής ρύπανσης.
