ΑΠΕ-ΜΠΕ-
Ο ακρωτηριασμός του κάτω άκρου είναι η μεγαλύτερη απειλή για τους διαβητικούς οι οποίοι διατρέχουν 23-25 φορές μεγαλύτερο κίνδυνο να χάσουν το ένα, ή και τα δυο τους πόδια, λόγω των επιπλοκών της πάθησής τους.
Το “διαβητικό πόδι” είναι μία από τις σοβαρότερες και συχνότερες επιπλοκές του σακχαρώδη διαβήτη. Σύμφωνα με επιστημονικά δεδομένα των ΗΠΑ, η συνολική θνησιμότητα από τις παθήσεις του “διαβητικού ποδιού” μπορεί να ανέλθει σε πολύ υψηλά επίπεδα, φτάνοντας ακόμα και το 45% μέσα στην πενταετία. Το ποσοστό αυτό είναι μεγαλύτερο από εκείνο του καρκίνου του προστάτη, του μαστού και του λεμφώματος Non Hodgkin, καθώς και παρόμοιο με εκείνο του καρκίνου του παχέος εντέρου.
Σύμφωνα με τα στοιχεία της Διεθνούς Ομοσπονδίας Διαβήτη (International Diabetes Federation – I.D.F.), το 70% των ακρωτηριασμών που διενεργούνται σε όλο τον κόσμο αφορά διαβητικούς ασθενείς, οι οποίοι – όπως προαναφέρθηκε – διατρέχουν 23 – 25 φορές μεγαλύτερο κίνδυνο να χάσουν το ένα ή και τα δύο πόδια τους σε σύγκριση με τους άλλους. Επιπλέον, περισσότερα από 1.000.000 άτομα με σακχαρώδη διαβήτη αναγκάζονται να υποβληθούν σε ακρωτηριασμό ενός άκρου τους σε ετήσια βάση.
Οι κύριοι παράγοντες που οδηγούν στον ακρωτηριασμό είναι τα έλκη των κάτω άκρων. Τόσο τα έλκη, όσο και οι ακρωτηριασμοί έχουν τεράστιο αντίκτυπο στη ζωή των πασχόντων, οδηγώντας τους συχνά σε περιορισμένη αυτονομία κινήσεων, κοινωνική απομόνωση και ψυχολογικό στρες. Υπολογίζεται, ότι το 25% των ατόμων με διαβήτη θα εμφανίσει έλκος στα κάτω άκρα, έστω και μία φορά κατά τη διάρκεια της ζωής τους.
Σε ό,τι αφορά τη χώρα μας, το 4-5% των διαβητικών ασθενών εμφανίζουν έλκη στα πόδια, γεγονός που σημαίνει ότι 40.000 – 50.000 άτομα με διαβήτη διατρέχουν αυξημένο κίνδυνο ακρωτηριασμού. Στην Ελλάδα πραγματοποιούνται περίπου 2.000 – 3.000 ακρωτηριασμοί κάτω άκρων σε ετήσια βάση.
Τα παραπάνω επισήμανε ο πρόεδρος της Εταιρίας Μελέτης Παθήσεων Διαβητικού Ποδιού (ΕΜΕΔΙΠ) Χρήστος Μανές, στη διάρκεια συνέντευξης τύπου, με αφορμή το 4ο Πανελλήνιο Συμπόσιο της ΕΜΕΔΙΠ, το οποίο διεξάγεται 2-5 Φεβρουαρίου στη Θεσσαλονίκη. Στο πλαίσιο του Συμποσίου στις 5 Φεβρουαρίου, από τις 10:30 έως τις 12:30, στο ξενοδοχείο The Met, θα πραγματοποιηθεί εκδήλωση ενημέρωσης του κοινού, κατά τη διάρκεια της οποίας θα διενεργείται έλεγχος στα πόδια των ασθενών με διαβήτη από τους ειδικούς της ΕΜΕΔΙΠ.
Πως μπορούν να προληφθούν οι ακρωτηριασμοί;
Οι καταλληλότεροι τρόποι πρόληψης περιλαμβάνουν:
1) Αναγνώριση των ατόμων που είναι σε κίνδυνο να εμφανίσουν έλκος, δηλαδή που εμφανίζουν νευροπάθεια. Πρέπει να γνωρίζουμε ότι “πόδι που δεν πονά” δεν είναι απαραίτητα υγιές.
2) Καθημερινό έλεγχο των ποδιών από τους διαβητικούς ασθενείς (τους ίδιους) για να δουν αν υπάρχει παραμικρή βλάβη (αλλοίωση χρώματος ή πληγή) – αναφορά στο γιατρό.
3) Άμεση διακοπή του καπνίσματος.
4) Έλεγχο της κατάστασης των ποδιών με ειδικό επίθεμα που δίνει χρωματικά την εικόνα του πάσχοντος ποδιού, δηλαδή του ποδιού με νευροπάθεια. Γίνεται και από τους ίδιους τους ασθενείς.
5) Αποφυγή βαδίσματος (οπουδήποτε) χωρίς υποδήματα (π.χ. παντόφλες ή σαγιονάρες). Ακόμη και στη θάλασσα δεν επιτρέπεται η βάδιση χωρίς ειδικά υποδήματα.
6) Αποφυγή θέρμανσης των ποδιών με θερμοφόρες, ή με οποιαδήποτε θερμαντικά σώματα όταν κρυώνουν. Δεν είναι δυνατή, πολλές φορές, η αντίληψη του θερμού και το πόδι μπορεί να πάθει έγκαυμα χωρίς να το καταλάβει.
7) Εμφάνιση πόνου στο βάδισμα, ή αισθήματος ότι “κάτι μας σφίγγει” στην κνήμη επιβάλλει άμεση αναφορά στο γιατρό (πιθανή βλάβη αγγείων), ιδίως στην περίπτωση που μας αναγκάζει αυτό το δυσάρεστο αίσθημα να σταματήσουμε τη βάδιση.
8) Αποφυγή μικροτραυματισμών από τα παπούτσια (όχι στενά, όχι σκληρά υποδήματα).
9) Δεν πρέπει να αφαιρούνται οι “κάλοι” από άτομα που δεν έχουν ειδική εκπαίδευση. Πολύ περισσότερο δεν αφαιρούνται οι “κάλοι” από τους ίδιους τους ασθενείς χρησιμοποιώντας αιχμηρά αντικείμενα, π.χ. ξυραφάκια. Αποφεύγονται και “ειδικά αυτοκόλλητα” που “τραβούν τον κάλο” προς τα έξω, γιατί υπάρχει πάντα ο κίνδυνος τραυματισμού και δημιουργίας ελκών στα πόδια των διαβητικών ασθενών.
10) Αντιμετώπιση της ξηρότητας του δέρματος των ποδιών, που οδηγεί σε σχισίματα, με ειδικούς αφρούς, ή κρέμες ενυδάτωσης.
Νευροπάθεια και περιφερική αρτηριοπάθεια οι βασικές αιτίες δημιουργίας έλκους
Οι βασικές αιτίες για τη δημιουργία έλκους στα πόδια είναι δυο σοβαρές επιπλοκές της νόσου, η νευροπάθεια και η περιφερική αρτηριοπάθεια, ανέφεραν ο αναπληρωτής καθηγητής Παθολογίας στο Πανεπιστήμιο Αθηνών, Νικόλαος Τεντολούρης και η αγγειοχειρουργός, Κυριακή Καλλιγιάννη.
Η νευροπάθεια παρουσιάζεται στο 30% των διαβητικών αρρώστων, οι οποίοι στην Ελλάδα ανέρχονται σε 250.000 – 300.000 άτομα. Κατά την εμφάνισή της, χάνεται η προστατευτική αίσθηση του πόνου και το σκέλος του διαβητικού ασθενούς δεν “πονάει”, όταν κάποιο αιχμηρό αντικείμενο, ή θερμό ερέθισμα, του προκαλέσουν βλάβη. Έτσι, μπορεί να δημιουργηθεί οποιαδήποτε πληγή, χωρίς ο ασθενής να την αντιληφθεί. Η πληγή, όμως, αυτή, ταυτόχρονα, θα συνεπάγεται και είσοδο μικροβίων στον οργανισμό. Με τον τρόπο αυτόν δημιουργείται φλεγμονή στο πόδι (μυϊκό ιστό και οστά), η οποία, εάν δεν αντιμετωπιστεί άμεσα και ορθολογικά, αφενός επεκτείνεται πολύ γρήγορα και, αφετέρου, καταλήγει σε ακρωτηριασμό.
Εάν “μαυρίσει”, ή αλλάξει το χρώμα του ποδιού προς το σκούρο, υπάρχει συνήθως βλάβη των αγγείων, δηλαδή απόφραξη των αρτηριών που φέρνουν το αίμα στα κάτω άκρα. Αυτή η επιπλοκή ονομάζεται περιφερική αρτηριοπάθεια. Το άκρο που δεν αιματώνεται νεκρώνεται, ολόκληρο, ή κάποια δάκτυλα. Ενίοτε, η άμεση παρέμβαση με αγγειοπλαστική, θα ανοίξει την απόφραξη και θα αποκαταστήσει την κυκλοφορία του αίματος που “σώζει” το πόδι. Σε αντίθετη περίπτωση (καθυστερημένη ενημέρωση του ιατρού), αυξάνεται κατά πολύ ο κίνδυνος διενέργειας ακρωτηριασμού. Στη χώρα μας το ποσοστό των διαβητικών ασθενών που εμφανίζουν αρτηριοπάθεια είναι περίπου 15%, δηλαδή 100.000 – 150.000 άτομα.
Θεσμοθέτηση Ιατρείων Διαβητικού Ποδιού ζητά η ΕΜΕΔΙΠ
Σε ό,τι αφορά την αντιμετώπιση των προβλημάτων στα πόδια των ασθενών με διαβήτη, είναι απαραίτητη η θεσμοθέτηση, σύσταση και λειτουργία ιατρείων διαβητικού ποδιού, επισήμαναν οι ομιλητές.
“Τα ιατρεία αυτά είναι απαραίτητα κατ’ αρχήν σε όλα τα μεγάλα Περιφερικά και Νομαρχιακά Νοσοκομεία, ενώ η ίδρυση και λειτουργία τους σε μονάδες πρωτοβάθμιας φροντίδας υγείας θα μπορούσε να αποτελέσει έναν δεύτερο στόχο για τη χώρα μας. Στα ιατρεία αυτά πρέπει να απευθύνονται τα άτομα με διαβήτη με σκοπό:
- Την πρόληψη προβλημάτων των κάτω άκρων.
- Την εκπαίδευση των ατόμων με διαβήτη στη φροντίδα των ποδιών τους.
- Την εξειδικευμένη αντιμετώπιση, αν αυτό χρειαστεί, επισήμανε ο κ Μανές.
Στην Ελλάδα, σήμερα, λειτουργούν ιατρεία “διαβητικού ποδιού”, στα εξής δημόσια Νοσοκομεία: Γ.Ν.Α. Λαϊκό, Γ.Ν.Α. Ευαγγελισμός, Νοσοκομείο Α. Φλέμιγκ, Γ.Ν.Π. Τζάνειο, Νοσοκομείο Α. Συγγρός, Π.Γ.Ν. Αττικόν, Π.Γ.Ν. Λάρισας, Γ.Ν. Καβάλας, Νοσοκομείο ΝΙΜΤΣ Αθηνών, Γ.Ν. Θήβας, Γ.Ν. Χαλκίδας, Γ.Ν. Ηρακλείου Βενιζέλειο, Γ.Ν. Θεσσαλονίκης Παπαγεωργίου, Πανεπιστημιακό Νοσοκομείο Αλεξανδρούπολης.
Τα ιατρεία “διαβητικού ποδιού”, των Νοσοκομείων των μεγάλων πόλεων, δημιουργήθηκαν από ιατρούς με ειδική εκπαίδευση σε κέντρα του εξωτερικού, και τα ιατρεία άλλων μικρότερων πόλεων από ιατρούς με εξειδίκευση σε μεγάλα Νοσοκομεία όπου λειτουργούν ανάλογες Μονάδες.
Τεράστιο το κόστος για το σύστημα υγείας
Όπως επισημάνθηκε, στη διάρκεια της συνέντευξης τύπου, στην Ελλάδα υπολογίζεται ότι το άμεσο ετήσιο κόστος ανά ασθενή με “διαβητικό πόδι” είναι περίπου 6.143 ευρώ, χωρίς να υπολογίζεται το έμμεσο, δηλαδή η ανικανότητα για εργασία, η επιβάρυνση του κοινωνικού συνόλου κτλ, ενώ το κόστος θεραπείας του απλού διαβητικού ασθενούς είναι 5 φορές μικρότερο, δηλαδή 1.299 ευρώ. Το συνολικό ετήσιο κόστος από τα έλκη στη χώρα μας ανέρχεται στα 300 εκατομμύρια ευρώ, ενώ ο ακρωτηριασμός ενός κάτω άκρου (από το γόνατο και κάτω) στοιχίζει περίπου 30.000 – 60.000 ευρώ.
“Για τους λόγους αυτούς, τεράστια σημασία έχει η σωστή πρόληψη. Συνεπώς, υπάρχει η δυνατότητα για εκπαίδευση ιατρών και νοσηλευτών για τη δημιουργία ιατρείων διαβητικού ποδιού στη χώρα μας, η θεσμοθέτηση των οποίων δεν απαιτεί, πλέον, πόρους και από αυτήν προκύπτουν μόνο οφέλη. Με την εφαρμογή μιας πρωτοβάθμιας φροντίδας υγείας που θα περιλαμβάνει στρατηγικές επαρκούς πρόληψης και στη δευτεροβάθμια ή τριτοβάθμια περίθαλψη, τη θεραπευτική αντιμετώπιση των ελκών από πολλές ιατρικές ειδικότητες (εξειδικευμένα Ιατρεία Διαβητικού Ποδιού), την αποτελεσματική οργάνωση, τη συνεχή παρακολούθηση και την ειδική εκπαίδευση των πασχόντων, μπορεί να αποφευχθεί έως και το 85% των ακρωτηριασμών”, τόνισε ο κ. Μανές.
