«Εσύ είσαι η πρόεδρος της επιχείρησης. Εγώ παίρνω τις αποφάσεις»: Μπορεί να ακούγεται οξύμωρο, αλλά συμβαίνει συχνά στις οικογενειακές επιχειρήσεις και αποτελεί το μεγαλύτερο λάθος που μπορεί να κάνει ο ιδρυτής μιας επιχείρησης, όταν περνά τη σκυτάλη στην επόμενη γενιά, όπως επισημαίνει μιλώντας στο Αθηναϊκό/ Μακεδονικό Πρακτορείο Ειδήσεων η Αμερικανίδα σύμβουλος επιχειρήσεων Λέσλι Ντάσιου (Leslie Dashew), γενική διευθύντρια της Aspen Family Business Group.

«Το μεγαλύτερο λάθος στη διαδικασία της διαδοχής είναι να περνάς (στην επόμενη γενιά) την ευθύνη, χωρίς όμως να περνάς την εξουσία» παρατηρεί η κ. Ντάσιου, η οποία βρίσκεται στη Θεσσαλονίκη με αφορμή το διεθνές συνέδριο οικογενειακών επιχειρήσεων, που διοργανώνει στην πόλη στις 22-24 Σεπτεμβρίου η Aspen Group, με τίτλο «Χτίζοντας και διατηρώντας την κληρονομιά του Οίκου».

Εξάλλου, ο διευθυντής του ομίλου Aspen, Μπουράκ Κότσερ (Burak Kocer), επισημαίνει στο Αθηναϊκό/ Μακεδονικό Πρακτορείο Ειδήσεων πως το μεγαλύτερο ίσως λάθος, που κάνουν κάποιοι από τους ιδρυτές, είναι ότι «δεν έχουν ένα σχέδιο για τη ζωή τους μετά την επιχείρηση, μετά τη συνταξιοδότηση», δεν έχουν ένα πλάνο για το πώς θα διαχειριστούν τη νέα καθημερινότητά τους, οπότε αρχίζουν να βρίσκουν τη ζωή τους δίχως νόημα.

Σε ποια ηλικία πρέπει να παραδίδεις τα ηνία;

Υπάρχει κάποια ηλικία, στην οποία ο/η ιδρυτής πρέπει να παραδώσει τη σκυτάλη στους διαδόχους του και η νεότερη γενιά να αναλάβει τα ηνία;  «Δεν θα το προσδιορίσω βάσει ηλικίας, αλλά βάσει της ικανότητας, που έχουν οι διάδοχοι για να μπουν στην επιχείρηση. Δεν υπάρχει άμεσος συσχετισμός με την ηλικία. Υπάρχουν ιδιοκτήτες, που στα 80 τους δεν θέλουν να φύγουν από την επιχείρηση, γιατί η δουλειά τους είναι η “ταυτότητά” τους. Σημασία έχει ποιος κατέχει τη γνώση, ποιος αντιλαμβάνεται την αγορά. Για παράδειγμα, ένα άτομο 30 χρονών σε ένα διοικητικό συμβούλιο μπορεί να είναι “ξύπνιο” σε ό,τι αφορά την τεχνολογία, αλλά όχι σε ό,τι αφορά τις αρχές της μακροπρόθεσμης διοίκησης» παρατηρεί η κ. Ντάσιου.

«Δούλεψε πρώτα αλλού, μετά στην επιχείρηση της μαμάς και του μπαμπά»

 Κατά την ίδια, δεν υπάρχει ούτε «ιδανική» ηλικία για την είσοδο των μελών της νέας γενιάς στην επιχείρηση. «Αυτό που προτείνουμε είναι τα μέλη της νεότερης γενιάς να δουλέψουν πρώτα κάπου αλλού, πριν εργαστούν στην οικογενειακή επιχείρηση. Να δουλέψουν πρώτα για κάποιον άλλο, γιατί έτσι, όταν οι γονείς τους και ιδιοκτήτες της επιχείρησης θα τους πουν ότι τα πράγματα χρειάζεται να γίνουν διαφορετικά, θα γνωρίζουν ότι δεν το λένε επειδή λειτουργούν σαν “ο μπαμπάς και μαμά”, αλλά γιατί έτσι συμβαίνει κι έξω από την οικογενειακή επιχείρηση» σημειώνει η Αμερικανίδα σύμβουλος.

Προσθέτει δε, ότι αυτός δεν είναι ο μόνος λόγος για τον οποίο οι μελλοντικοί ιδιοκτήτες μιας οικογενειακής επιχείρησης, προτείνεται να εργαστούν πρώτα για άλλον εργοδότη. «Χρειάζεται να δουλέψουν αλλού και για να μπορούν να συνεισφέρουν μετέπειτα νέες ιδέες στην οικογενειακή επιχείρηση. Για κάποιους ή κάποιες χρειάζεται να γίνουν πρώτα δικηγόροι ή λογιστές ή υδραυλικοί ή ηλεκτρολόγοι, προκειμένου να είναι σε θέση να αποδεχτούν καλύτερα τα ισχύοντα στην οικογενειακή επιχείρηση ή και για να “νομιμοποιηθεί” η παρουσία τους εκεί στα μάτια των άλλων εργαζόμενων (που δεν είναι μέλη της επιχείρησης). Επίσης, όταν έχουν πρώτα εργαστεί αλλού, γνωρίζουν ότι μπορούν να το ξανακάνουν αν χρειαστεί, γιατί υπάρχουν άνθρωποι που είναι δυστυχισμένοι μέσα στην οικογενειακή επιχείρηση, αλλά δεν τολμούν να φύγουν γιατί δεν ξέρουν αν υπάρχει θέση για αυτούς εκτός της επιχείρησης» σημειώνει η Λέσλι Ντάσιου.

Λεφτά για τα παιδιά από το ταμείο της επιχείρησης;

Με βάση διεθνείς στατιστικές, μόλις τρεις στις 100 οικογενειακές επιχειρήσεις επιβιώνουν αρκετά χρόνια, ώστε να περάσουν στην τέταρτη γενιά. Ισχύει όντως αυτό; Η κ. Ντάσιου δηλώνει ότι ένα από τα πιο σημαντικά χαρακτηριστικά των επιτυχημένων οικογενειακών επιχειρήσεων είναι η ικανότητα της προσαρμογής. Καθώς οι αγορές αλλάζουν, οι επιτυχημένες οικογενειακές επιχειρήσεις μπορεί να αλλάξουν τον βασικό πυρήνα της δραστηριότητας της επιχείρησης κι αυτό αντανακλάται στις στατιστικές ως αποτυχία, ενώ στην πραγματικότητα δεν είναι.

Η κ. Ντάσιου επισημαίνει ότι έχουν εντοπιστεί συνολικά οκτώ λόγοι για τους οποίους οι οικογενειακές επιχειρήσεις αποτυγχάνουν και ένας βασικός είναι ότι «οι ανάγκες της οικογένειας συχνά υπερκαλύπτουν εκείνες της επιχείρησης».

Πώς τις υπερκαλύπτουν; Π.χ., περισσότερα παιδιά μπορεί να σημαίνουν ότι η οικογένεια αντλεί περισσότερα χρήματα από την επιχείρηση για να τα συντηρήσει. Ή ότι όταν ένας ξάδερφος έχει ανάγκη, τον προσλαμβάνεις ως εργαζόμενο, αντί ίσως να εντάξεις στο δυναμικό σου κάποιον με καταλληλότερες δεξιότητες. «Όταν εστιάζεις στην επιχείρηση και την “τρέχεις” ως επιχείρηση, τότε επιβιώνεις. Αν όχι, τότε δουλεύεις σαν δεινόσαυρος. Αν η οικογένεια θέλει να διατηρήσει την επιχείρηση, χρειάζεται να σκεφτεί μακροπρόθεσμα. Το να ξεκινήσεις μια επιχείρηση είναι πολύ ευκολότερο από το να την κρατήσεις ζωντανή. Σύμφωνα με τις στατιστικές, μόνο ένα στα πέντε επιχειρηματικά εγχειρήματα γενικά επιβιώνει για πέντε χρόνια η περισσότερο. Στην περίπτωση των οικογενειακών επιχειρήσεων, (για τόσα χρόνια) επιβιώνουν περισσότερες, γιατί οι οικογενειακές επιχειρήσεις σκέφτονται σε όρους γενεών, όχι απλά ενός ή δύο ετών» λέει η κ. Ντάσιου.

Σε περιόδους οικονομικών κρίσεων, οι οικογενειακές επιχειρήσεις είναι λιγότερο ή περισσότερο ανθεκτικές σε σχέση με εκείνες που δεν ανήκουν σε οικογένειες; «Αποδεικνύονται πιο ανθεκτικές λόγω της δυναμικής της οικογένειας» σημειώνει ο κ. Κότσερ, ενώ η κ. Ντάσιου επισημαίνει ότι, με βάση τα δεδομένα από κρίσεις του παρελθόντος, ακόμη και στα δύσκολα «οι οικογενειακές επιχειρήσεις θα κρατήσουν τους μισθούς σταθερούς και θα διατηρήσουν τις θέσεις εργασίας, γιατί νοιάζονται για τους υπαλλήλους τους. Αυτή η αφοσίωση εκτιμάται τόσο από τους εργαζόμενους, όσο και από τους πελάτες τους», με ό,τι αυτό σημαίνει για την επιβίωση της επιχείρησης.

Γονείς-μέντορες ή πώς ο σπόρος για μια νέα επιχείρηση μπορεί να πέσει στο οικογενειακό δείπνο της Κυριακής

Στο μεταξύ, μέσα από μια οικογενειακή επιχείρηση μπορεί να «ξεπηδήσουν» άλλα, καινούργια επιχειρηματικά ανοίγματα. «Κάτι που βρίσκω πολύ ενδιαφέρον είναι ότι υπάρχουν πολλές ευκαιρίες για τις οικογενειακές επιχειρήσεις, να δημιουργήσουν νέα εγχειρήματα, που άλλες επιχειρήσεις, μη οικογενειακές, δεν μπορούν. Μπορούν για παράδειγμα να πουν στα παιδιά τους: “Αν έχετε μια καλή ιδέα, θα σας βοηθήσουμε να κάνετε τις επιχειρήσεις σας, θα σας καθοδηγήσουμε ως μέντορες”, λέει και συμπληρώνει ότι πολλές φορές, σε ένα τέτοιο περιβάλλον, οι συζητήσεις στο οικογενειακό δείπνο ή τις Κυριακές, μπορούν να δώσουν επιχειρηματικές ιδέες στα παιδιά, από όταν είναι σε πολύ μικρή ηλικία.

Περισσότερες γυναίκες στα διοικητικά συμβούλια των οικογενειακών επιχειρήσεων

Άλλο ενδιαφέρον στοιχείο των οικογενειακών επιχειρήσεων είναι ότι στα διοικητικά τους συμβούλια υπάρχουν περισσότερες γυναίκες. Γιατί συμβαίνει αυτό; Για πολλούς λόγους. «Αν κάποιος νοιάζεται για την κόρη του, θα τη στηρίξει σε αυτήν τη θέση, ενώ για άλλους λόγους αυτό μπορεί να μη συμβεί στην αγορά για μια ικανή γυναίκα. Μιλάμε για γυναίκες που μεγαλώνουν μέσα στην επιχείρηση και άρα γνωρίζουν πράγματα. Οι πατέρες νιώθουν επίσης λιγότερο απειλημένοι από τις κόρες τους, σε σχέση με τους γιούς τους. Όλο και περισσότερες γυναίκες σε όλον τον κόσμο γίνονται ηγέτιδες ή πρόεδροι διοικητικών συμβουλίων. Και γνωρίζουμε από τις στατιστικές πως όταν υπάρχουν δύο ή τρεις γυναίκες στο διοικητικό συμβούλιο μιας επιχείρησης, αυτή λειτουργεί αποδοτικότερα, σε σχέση με μία που δεν έχει γυναίκες στο ΔΣ», εξηγεί η γενική διευθύντρια της Aspen Group.

Οικονομία: «οίκος» + «νέμειν»

Όλα τα παραπάνω θέματα θα βρεθούν στο επίκεντρο του προαναφερθέντος διεθνούς συνεδρίου στη Θεσσαλονίκη, στο οποίο θα συμμετάσχουν μέλη 25 οικογενειών από την Ελλάδα, τις ΗΠΑ, το Ισραήλ και την Τουρκία. Γιατί στη Θεσσαλονίκη; «Διαλέξαμε τη Θεσσαλονίκη, γιατί όπως δείχνει και η ιστορία των λέξεων, ο όρος οικονομία (“οίκος” και “νέμειν”) γεννήθηκε από την ανάγκη να μοιραστούν τα δικαιώματα και τις υποχρεώσεις τους τα μέλη του νοικοκυριού (οίκος). Η τεχνολογία αλλάζει τα πάντα πολύ γρήγορα, αλλά εμείς θέλουμε να εστιάζουμε στην αρχαία σοφία και τεχνογνωσία για την έννοια της οικονομίας και του οίκου. Για αυτό διαλέξαμε για το συνέδριό μας τη Θεσσαλονίκη και την Ελλάδα, λόγω της αρχαίας ιστορίας της», καταλήγει ο κ. Κότσερ.

ΑΠΕ-ΜΠΕ

Να πούμε τα πράγματα με το όνομά τους.

Καλά τα είπες ο Μητσοτάκης στη Θεσσαλονίκη, καλά τα σκέφτεσαι, καλά τα προγραμματίζεις.

Με ποιους, όμως, θα τα υλοποιήσεις;

Με τύπους σαν αυτούς της ΔΑΚΕ που έχεις μέσα στο κόμμα του; Ή με τους βουλευτές που έχεις σήμερα κι οι περισσότεροι σε καυτηριάζουν μόλις γυρίσεις την πλάτη σου;

Και ποιοι θα τα καταλάβουν;

Άκου Κυριάκο.

Πώς θα ξεφύγουμε από την κουλτούρα του κρατισμού και της αυθαιρεσίας που έχει έντονα τα σημάδια στο dna των νεοελλήνων;

Πώς θα ζωντανέψουν τα ημιθανή αντανακλαστικά της αστικής τάξης και πώς θα δοθούν  διέξοδοι στη σιωπηλή λαϊκή κατακραυγή;

Πώς θα επανέλθει στο επίκεντρο της πολιτικής ο ορθολογιστικός πολιτικός λόγος και πώς θα καταφέρεις να κάνεις την κοινωνία να πειστεί ότι το εικονοστάσι της Αριστεράς δεν είναι ιερό αλλά ανίερο τερατούργημα που καταδικάστηκε σε όλο τον κόσμο;

Πώς θα τα κάνεις όλα αυτά όταν μεγάλο μέρος της αστικής τάξης δείχνουν να αντιμετωπίζουν την Αριστερά με φοβίες κι εμμένουν σε στρογγυλεμένο πολιτικό λόγο και παθητικές λογικές κατευνασμού και λήθης;

Δεν πρέπει να διαβαστεί καλύτερα η κοινωνία;

Είναι δυνατόν, επί παραδείγματι, στο περιβάλλον που ζούμε σήμερα και παρά τα όσα έχει υποστεί η Μεσαία τάξη, να μην υπάρχει η δημοσκοπική εκτόξευση και η συντριβή της Αριστεράς και του κρατισμού;

Δεν πρέπει, να προσεγγιστεί η αγχωμένη, απογοητευμένη κι εντόνως καταπιεσμένη Μεσαία τάξη, στην οποία ανήκουν κι οι μισθοσυντήρητοι κι οι συνταξιούχοι κι οι αγρότες; Που ασφυκτιούν από την υπέρμετρη φορολογία που ήταν ΕΠΙΛΟΓΗ της Αριστεράς; Που αντί να καλυτερεύει η ζωή τους εκείνοι βρίσκονται όμηροι του κρατισμού και της συντήρησης αντιπαραγωγικών φορέων και μονίμων υπαλλήλων τους;

Ξέρουν όλοι αυτοί οι άνθρωποι την πραγματικότητα; Ξέρουν για ποιον λόγο βρίσκονται στην κατάσταση που βρίσκονται; Για να συντηρούν τι;

Ξέρουν όλοι αυτοί που ισχυρίζονται ότι δουλεύουν στο δημόσιο και πληρώνουν φόρους (πληρώνουν ούτως ή άλλως από αυτά που λαμβάνουν από την κοινωνία) ότι δεν παράγουν πλούτο; Κι ότι οι ίδιοι αποστερούνται πλούτο, όπως κι οι υπόλοιποι;

Ξέρει η κοινωνία ότι κάθε θέση δημοσίου τομέα στοιχίζει όσο τρεις θέσεις στον ιδιωτικό, όπως δείχνουν όλες οι εμπεριστατωμένες και σοβαρές μελέτες;

Ξέρει η χειμαζόμενη οικονομικά κοινωνία (κι όχι μόνο) ότι το πελατειακό σύστημα ζει και βασιλεύει κι ότι κύριος γνώμονας των οιονδήποτε παροχών ή ρυθμίσεων είναι η ψηφοθηρία κι όχι η κάλυψη πραγματικών κοινωνικών αναγκών;

Πόσοι Έλληνες – ο μπάρμπα Μήτσος  στο χωριό ή η κυρά Καλλιόπη που πάει στη λαϊκή ή ο κυρ Αρτέμης που ψάχνει εναγωνίως δουλειά ή η Ελενίτσα που είναι κάτοχος μεταπτυχιακού και διδακτορικού και δεν έχει δουλειά- γνωρίζουν ότι ο κρατισμός κι η άχρηστη γραφειοκρατία για δικαιολόγηση διορισμών και αμοιβών στο δημόσιο, τους περνούν τη θηλιά στο λαιμό; Κι ότι χωρίς αυτά τα χαρακτηριστικά, η ελληνική οικονομία δεν θα είχε ανάγκη επιτροπείας (μνημόνια) και θα είχε ραγδαία οικονομική ανάπτυξη; Και μάλιστα χωρίς παλινδρομήσεις και οικονομικά αδιέξοδα;

Άκου Κυριάκο!

Η μεγάλη μερίδα της κοινωνίας που αποτελεί την κινητήριο δύναμη της οικονομίας και της χώρας –είτε μας αρέσει είτε όχι- δεν έχει ιδέα τι της γίνεται.

Πληρώνει, πληρώνει, πληρώνει… Και ρίχνει τα χρήματά της σε ένα αδηφάγο πηγάδι χωρίς πάτο.

Ποιος θα της ανοίξει τα μάτια; Με σαφήνεια κι αλήθειες;

Ποιος θα της μιλήσει όπως εκείνη καταλαβαίνει και για όσα οφείλουν να γίνουν;

Ποιος θα τη νοιαστεί; Ποιος θα τη βγάλει από την φυλακή στην οποία την έχει έγκλειστη το αδηφάγο δημόσιο κι οι υποστηρικτές του;

Τόλμα Κυριάκο!

Κι ας έχεις καοήθη όγκο ακόμη και μέσα στο κόμμα σου…

Με διψήφια αύξηση πωλήσεων και ικανοποιητική κερδοφορία αναμένεται να κλείσει τη φετινή χρονιά η εταιρεία Κρητών Άρτος, όπως ανέφερε στο ΑΠΕ-ΜΠΕ ο πρόεδρος και διευθύνων σύμβουλος Μανόλης Δαμιανάκης.

Σύμφωνα με τον κ. Δαμιανάκη, η φετινή χρονιά είναι πολύ πιο άνετη από την περυσινή καθώς διευθετήθηκε το θέμα με την «Μαρινόπουλος» και ο σχεδιασμός ανάπτυξης της εταιρείας προχωρά με σταθερά βήματα.

«Έχουμε ένα σχεδιασμό ανάπτυξης τόσο στην Ελλάδα όσο και στο εξωτερικό αναφορικά με υφιστάμενα αλλά και νέα προϊόντα. Ταυτόχρονα υλοποιούμε ένα πλάνο επενδύσεων που αφορά κτιριακές εγκαταστάσεις και μηχανολογικό εξοπλισμό με στόχο την αύξηση της παραγωγικής δυναμικότητας του εργοστασίου και βελτίωση της ποιότητας προϊόντων. Το επενδυτικό πρόγραμμα αγγίζει το 1 εκατ. ευρώ και θα ολοκληρωθεί μέχρι το τέλος του 2018» ανέφερε ο κ. Δαμιανάκης.

Ο κ. Δαμιανάκης μιλώντας στο ΑΠΕ-ΜΠΕ τόνισε ότι η διοίκηση το 2015 έκανε ένα βήμα πίσω στα επενδυτικά της σχέδια και εξηγεί: «Το 2015 ήταν δύσκολη χρονιά για την εταιρεία μας από χρηματοοικονομικής πλευράς καθώς ταυτόχρονα με τα προβλήματα που δημιούργησαν τα capital controls υπήρξε και το πρόβλημα που δημιουργήθηκε από την πτώχευση της Μαρινόπουλος. Το 2015 μας δυσκόλεψε πολύ. Ωστόσο κάναμε τις κινήσεις που έπρεπε να γίνουν. Επιτεύχθηκε ο στόχος σταθεροποίησης της εταιρείας, καλύψαμε τον τζίρο που χάσαμε από τον Μαρινόπουλο, από νέους και παλιούς πελάτες και τώρα υλοποιούμε αυτό που είχαμε σχεδιάσει με καθυστέρηση 1,5 έτους».

Αναφορικά με τα οικονομικά αποτελέσματα, το 2016 οι πωλήσεις της εταιρείας ανήλθαν στα ίδια επίπεδα με το 2015 και διαμορφώθηκαν στα 5.300.000 ευρώ. Ωστόσο η εταιρεία παρουσίασε σημαντική ζημιά που οφείλεται στην πρόβλεψη επισφαλών απαιτήσεων με κύριο βάρος την εταιρεία Μαρινόπουλος. «Το 2017 αναμένουμε διψήφια αύξηση πωλήσεων περίπου στο 15% και θα έχουμε ικανοποιητική κερδοφορία» ανέφερε ο κ. Δαμιανάκης.

Έμφαση στις εξαγωγές

Η ανάπτυξη των εξαγωγών αποτελεί κυρίαρχη στρατηγική επιλογή της διοίκησης της εταιρείας και προτεραιότητα στον συνολικό επιχειρηματικό σχεδιασμό της τα επόμενα χρόνια.

Όπως ανέφερε ο κ. Δαμιανάκης στο ΑΠΕ-ΜΠΕ στις εξαγωγές το κύριο βάρος θα δοθεί στην προώθηση των προϊόντων αρτοποιίας σνακ. Οι αγορές που στοχεύει η εταιρεία είναι Ευρώπη και Αμερική και δευτερευόντως χώρες όπως η Αυστραλία, Κίνα και Μέση Ανατολή. Ο τρόπος ανάπτυξης των πωλήσεων θα στηριχθεί στην ανάπτυξη τοπικών συνεργασιών. Επίσης η διοίκηση σχεδιάζει τη δημιουργία νέων καινοτόμων προϊόντων ενισχύοντας με αυτό τον τρόπο την παρουσία της στα snaks αρτοποιίας τόσο σε Ελλάδα όσο και στο εξωτερικό.

«Την ανάπτυξη των εξαγωγών την επιδιώκουμε μέσα από τα προϊόντα αρτοποιίας σνακ όπως το ‘ΜΙΚΙΟ’, στηριζόμενοι στη φιλοσοφία μας να παράγουμε και να προωθούμε στο εξωτερικό προϊόντα αρτοποιίας σνακ που στηρίζονται στην υψηλή κριτική μεσογειακή διατροφή, στην υψηλή ποιότητα και στις κριτικές πρώτες ύλες. Είμαστε στοχευμένοι σε ανεπτυγμένες αγορές και πιστεύουμε ότι έχουμε πολλά περιθώρια περαιτέρω ανάπτυξης» ανέφερε ο κ. Δαμιανάκης.

Επίσης, πρόσθεσε ότι η στρατηγική της εταιρείας εστιάζεται στην αύξηση των μεριδίων της στην ελληνική αγορά στα υφιστάμενα προϊόντα αλλά και σε νέα που θα κυκλοφορήσουν σύντομα.

Χαρακτηριστικά ανέφερε ότι το επόμενο τρίμηνο (Οκτώβριος – Νοέμβριος 2018) η εταιρεία θα ασκήσει επιθετική πολιτική μάρκετινγκ και προωθητικών ενεργειών στοχεύοντας να «κερδίσει» τον Έλληνα καταναλωτή. Τα προϊόντα της εταιρείας βρίσκονται ήδη σε όλα τα σούπερ μάρκετ στην Ελλάδα αλλά και στα μικρά σημεία.

Δυνατή οικονομία η Κρήτη

Αναφερόμενος στα επιχειρηματικά σχέδια της εταιρείας ο κ. Δαμιανάκης ανέφερε ότι η υλοποίησή τους θα συνεισφέρει στην ανάπτυξη της τοπικής κοινωνίας. Όπως πρόσθεσε η Κρήτη είναι δυνατή οικονομία. «Έχει όλες τις προϋποθέσεις να αποτελέσει την αιχμή του δόρατος στην ανάπτυξη της ελληνικής οικονομίας γιατί έχει το πλεονέκτημα να έχει ταυτόχρονα πολύ ισχυρούς όλους τους πυλώνες της οικονομίας. Έχει πολύ ισχυρή τουριστική βιομηχανία και ταυτόχρονα ισχυρό πρωτογενή τομέα (παράγει προϊόντα αγροτικά και κτηνοτροφικά) και ισχυρό μεταποιητικό τομέα (βιομηχανία και βιοτεχνία).

Κληθείς να σχολιάσει την πορεία της ελληνικής οικονομίας από πλευράς δημοσιονομικών μεγεθών, ο κ. Δαμιανάκης ανέφερε στο ΑΠΕ-ΜΠΕ ότι «μετά την επίτευξη συμφωνίας με τους δανειστές υπήρξε ομαλότητα, υπήρξε ηρεμία και το κλίμα έχει βελτιωθεί αρκετά προς το καλύτερο». Ωστόσο, επισημαίνει ότι πρέπει να γίνουν περισσότερα πράγματα προς την μικρομεσαία επιχείρηση.

«Να περάσει το μήνυμα ότι η οικονομία πρέπει να έχει ένα δυνατό, τίμιο, μικρότερο κράτος, που να μοιράζει δίκαια τον πλούτο που παράγεται αλλά πρέπει να δοθεί περισσότερη ευκαιρία και προϋποθέσεις  στον ιδιωτικό τομέα για να παράξει τον πλούτο. Ο πλούτος, η αύξηση του ΑΕΠ, η βελτίωση των εισοδημάτων πρέπει να προέρχεται κατά βάση από τον ιδιωτικό τομέα και κυρίως από τη μικρομεσαία επιχείρηση και το κράτος πρέπει να διευκολύνει προς αυτή τη κατεύθυνση» ανέφερε ο κ. Δαμιανάκης.

ΑΠΕ-ΜΠΕ

Η ελληνική µεταποίηση στην προσπάθεια της να αυξήσει τις εξαγωγικές της επιδόσεις, περιόρισε την παρουσία της στην εγχώρια αγορά. Κύρια αιτία ήταν οι χαµηλές τιµές που επεκράτησαν στην ελληνική αγορά λόγω κρίσης και η µειωµένη ζήτηση. Με άλλα λόγια οι µεταποιητικές επιχειρήσεις εστράφησαν στις ξένες αγορές στις οποίες προσέφεραν τα προϊόντα τους σε καλύτερες τιµές και µε καλύτερους όρους πληρωµής. Αυτό προκύπτει από μελέτη  που πραγματοποίησαν από κοινού το Εμπορικό και Βιομηχανικό Επιμελητήριο Αθήνας και ο Πανελλήνιος Σύνδεσμος Εξαγωγέων.

Σύμφωνα με τα στοιχεία της μελέτης, εάν από την παραγωγή αφαιρέσουµε τις εξαγωγές, η εγχώρια παραγωγή καλύπτει ποσοστό µόλις 26% της εγχώριας κατανάλωσης, ενώ το υπόλοιπο 74% ικανοποιείται από τις εισαγωγές. Αξίζει να σηµειωθεί ότι έως και το 2008 οι εισαγωγές αντιστοιχούσαν στο 70% ή και λιγότερο της εγχώριας κατανάλωσης, και διαδοχικά αυξήθηκαν στο 74% το 2013. Με άλλα λόγια, τα εγχώρια παραγόµενα προϊόντα αντικατεστάθησαν από φθηνότερα εισαγόµενα προϊόντα, και αυτό προκύπτει και από τους όρους εµπορίου (δείκτης εξαγοµένων προϊόντων / δείκτης εισαγοµένων προϊόντων). Οι όροι εµπορίου βελτιώθηκαν κατά την περίοδο 2009 – 2015 κατά +28,2%, που σηµαίνει ότι κατά την περίοδο αυτή οι εξαγωγικές επιχειρήσεις πέτυχαν στο εξωτερικό υψηλότερες τιµές κατά 28,2% σε σχέση µε τις τιµές που θα εισέπρατταν στο εσωτερικό (αυτό συνέβη σε µεγάλο βαθµό στον κλάδο των τροφίµων και ποτών).

Στο μεταξύ, ο κλάδος Τροφίμων και Ποτών αν και προσφέρει την υψηλότερη προστιθέμενη αξία στην οικονομία, περιλαμβάνει το μεγαλύτερο αριθμό επιχειρήσεων και προσφέρει τις περισσότερες θέσεις εργασίας ωστόσο οι εργαζόμενοί του λαμβάνουν χαμηλότερες από τις μέσες ετήσιες αποδοχές του συνόλου της μεταποίησης

Συγκεκριμένα, από το κεφάλαιο της μελέτης για τα βασικά µεγέθη των είκοσι βιοµηχανικών κλάδων προκειµένου να έχουµε µια συγκριτική εικόνα µεταξύ των κλάδων µε απώτερο σκοπό να ξεχωρίσουµε εκείνους τους κλάδους που αντέχουν στην κρίση, έχουν προοπτικές ανάπτυξης και ως εκ τούτου κρίνονται ως βιώσιµοι και παράλληλα έχουν τη µεγαλύτερη συνεισφορά στο Ακαθάριστο Εγχώριο Προϊόν, προκύπτουν τα ξής:

Στον κλάδο των Τροφίµων και Ποτών δραστηριριοποιούνται 759 επιχειρήσεις που απασχολούν 59.219 εργαζόµενους ή 35,2% του συνόλου των απασχολουµένων στη µεταποίηση. Οι µέσες ετήσιες αποδοχές του κλάδου ανέρχονται σε 19.209 ευρώ, που είναι χαµηλότερες από τις µέσες ετήσιες αποδοχές του συνόλου της µεταποίησης που ανέρχονται σε 21.470 ευρώ.

Τις υψηλότερες αποδοχές συναντάµε στους κλάδους του Πετρελαίου και ‘Ανθρακα µε µέσες ετήσιες αποδοχές 57.232 ευρώ, και Προϊόντα Καπνού µε µέσες ετήσιες αποδοχές 38.382 ευρώ. Στους λοπούς κλάδους οι ετήσιες αποδοχές κυµαίνονται από 12.866 ευρώ (Υποδήµατα και Είδη Ταξειδίου) έως 27.776 ευρώ (Βασικά Μέταλλα).

Την υψηλότερη ακαθάριστη αξία παραγωγής παρουσιάζει ο κλάδος Πετρέλαιο & ‘Ανθρακας µε αξία παραγωγής 17,1 δις ευρώ το 2013 ή 40,4% της συνολικής ακαθάριστης αξίας παραγωγής της µεταποίησης (∆ιάγραµµα 16). Ακολουθούν οι κλάδοι Τρόφιµα και Ποτά (9,6 δις ευρώ ή 22,6%), Βασικά Μέταλλα (3,3 δις ευρώ ή 7,9%) και Χηµικά καο Φαρµακευτικά Προϊόντα (3 δις ευρώ ή 7,1%). Οι τέσσερις συγκεκριµένοι κλάδοι καλύπτουν το 78% του συνόλου της ακαθάριστης αξίας παραγωγής της µεταποίησης. Στη συνέχεια ακολουθούν τρεις επίσης σηµαντικοί κλάδοι µε αξία παραγωγής άνω του ενός δις ευρώ και συγκεκριµένα ο κλάδος Μεταλλικών Προϊόντων εκτός µηχανών (1,5 δις ευρώ ή 3,6%), Προϊόντα Ελαστικού (1,3 δις ευρώ ή 3,1%) και Προϊόντα από µη Μεταλλικά Ορυκτά (1,25 δις ευρώ ή 3%). Οι λοιποί κλάδοι παρουσιάζουν σηµαντικά µικρότερη αξία παραγωγής που κυµαίνεται από 51 εκ. ευρώ (Υποδήµατα & Είδη Ταξιδιού) έως 941 εκ. ευρώ (Χαρτί & Προϊόντα από Χαρτί). Η εικόνα είναι διαφορετική εάν λάβουµε υπόψη την προστιθέµενη αξία παραγωγής των κλάδων που αποτυπώνει και την πραγµατική συνεισφορά τους στο Ακαθάριστο Εγχώριο Προϊόν (ΑΕΠ) της χώρας. Η προστιθέµενη αξία προκύπτει από τη διαφορά µεταξύ εκροών (ακαθάριστη αξία παραγωγής) και εισροών (ενδιάµεση κατανάλωση). Σηµειώνεται ότι εάν στο σύνολο της προστιθέµενης αξίας όλων των κλάδων της Ελληνικής οικονοµίας (99 διψήφιοι κλάδοι), προστεθούν οι φόροι (µείον επιδοτήσεις) προκύπτει το Ακαθάριστο Εγχώριο Προϊόν (ΑΕΠ).

Τα στοιχεία είναι αποκαλυπτικά για την συνεισφορά των κλάδων της µεταποίησης στο ΑΕΠ. Την υψηλότερη προστιθέµενη αξία εµφανίζει ο κλάδος των Τροφίµων και Ποτών που το 2013 ανήλθε σε 3,5 δις ευρώ, δηλαδή το 36,1% της συνολικής προστιθέµενης αξίας της µεταποίησης ή 1,9% του ΑΕΠ. Ακολουθούν οι κλάδοι Χηµικά και Φαρµακευτικά Προϊόντα µε προστιθέµενη αξία 1,4 δις ευρώ ή 14,1% της συνολικής προστιθέµενης αξίας της µεταποίησης, Πετρέλαιο & ‘Ανθρακας (756 εκ. ευρώ ή 7,8%), Μεταλλικά Προϊόντα (558 εκ. ευρώ ή 5,8%), Βασικά Μέταλλα (546 εκ. Euro ή 5,6%), Προϊόντα από µη Μεταλλικά Ορυκτά (516 εκ. Euro ή 5,3%) και Προϊόντα Ελαστικού (473 εκ. Euro ή 4,9%). Η συνολική προστιθέµενη αξία των επτά κλάδων ανέρχεται σε 7,7 δις Euro ή 80% του συνόλου της µεταποίησης. Οι λοιποί δέκα τρεις κλάδοι συνεισφέρουν µόλις το 20% στη συνολική προστιθέµενη αξία της µεταποίησης.

Ένας άλλος ενδιαφέρων δείκτης είναι ο λόγος: Προστιθέµενη Αξία / Ακαθάριστη Αξία Παραγωγής (%) που αποτυπώνει και την πραγµατική (σε σχετικούς όρους) προστιθέµενη αξία των κλάδων της µεταποίησης.

Τώρα η ιεράρχηση των κλάδων είναι διαφορετική. Συνολικά ο κλάδος της µεταποίησης παράγει προστιθέµενη αξία που αποτελεί το 22,9% της συνολικής ακαθάριστης αξίας παραγωγής. Έτσι, σε σχέση µε το σύνολο της µεταποίησης, τον υψηλότερο δείκτη παρουσιάζει ο κλάδος Μηχανήµατα & Εξοπλισµός µε δείκτη (προστιθέµενη αξία / ακαθάριστη αξία παραγωγής) 55,5% και ακολουθούν τα Μεταφορικά Είδη (64,6%), Προϊόντα Καπνού (46,3%), Λοιπός Εξοπλισµός Μεταφορών (45,9%), Χηµικά & Φαρµακευτικά Προϊόντα (45,6%), Εκτυπώσεις και Εκδόσεις (44,9%), Υποδήµατα και Είδη Ταξιδιού (44,3%), Έπιπλα και Λοιπές Μεταποιητικές ∆ραστηριότητες (42,3%) και Προϊόντα από µη Μεταλλικά Υλικά (41,3%).

Οι παραπάνω δείκτες κρίνονται ικανοποιητικοί ακόµα και µε διεθνή πρότυπα παρά το µικρό µέγεθος των κλάδων. Θα πρέπει να σηµειωθεί ότι εάν εξαιρέσουµε τον κλάδο του Πετρελαίου και ‘Ανθρακα, ο δείκτης (προστιθέµενη αξία / ακαθάριστη αξία παραγωγής) των λοιπών 19 κλάδων ανέρχεται σε 35,5% (από 22,9% περιλαµβανοµένου του κλάδου Πετρελαίου και ‘Ανθρακα). Αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι ο κλάδος Πετρελαίου και ‘Ανθρακα έχει πολύ µικρό δείκτη (µόλις 4,4%) που οφείλεται στη µικρή προστιθέµενη αξία (756 εκ. ευρώ) σε σχέση µε την ακαθάριστη αξία παραγωγής (17.104 εκ. ευρώ).

Συνεχίζουν να επενδύουν μέσα στην κρίση

Ένα από τα βασικότερα οικονοµικά µεγέθη που χαρακτηρίζουν τη δυναµική των διαφόρων κλάδων, είναι το ύψος των επενδύσεων. Παρά το γεγονός ότι οι επενδύσεις στη µεταποίηση σηµειώνουν συνεχή µείωση από το 2008, αρκετοί κλάδοι αντιστέκονται και συνεχίζουν να επενδύουν διότι, χαρακτηρίζονται από έντονη εξωστρέφεια. Με βάση τα δεδοµένα για τις επενδύσεις κατά το έτος 2013, ο κλάδος µε τις υψηλότερες επενδύσεις είναι τα Τρόφιµα και Ποτά µε επενδύσεις ύψους 381, εκ. ευρώ. Ακολουθούν τα Χηµικά και Φαρµακευτικά Προϊόντα µε επενδύσεις 209 εκ. ευρώ, Πετρέλαιο και ‘Ανθρακας: 124 εκ ευρώ, Βασικά Μέταλλα: 114 εκ. ευρώ, Μεταλλικά Προϊόντα (εκτός µηχανών): 101 εκ. ευρώ, Προϊόντα από µη Μεταλλικά Ορυκτά: 71 εκ. ευρώ και Προϊόντα Ελαστικού 52 εκ. ευρώ. Οι επενδύσεις των λοιπών 13 κλάδων κυµάνθηκαν από 0,5 εκ. ευρώ (Υποδήµατα και Είδη Ταξιδιού) έως 24 εκ. ευρώ (Ηλεκτρολογικός Εξοπλισµός).

Εξαγωγές των 20 κλάδων της µεταποίησης κατά το έτος 2016.

Με εξαίρεση τον κλάδο Πετρέλαιο και ‘Ανθρακα, που οι εξαγωγές πλησίασαν τα 7 δις ευρώ παρά τη µείωση των τιµών των πετρελαιοειδών, τις υψηλότερες εξαγωγές σηµειώνει ο κλάδος Τρόφιµα και Ποτά, ύψους 5,1 δις ευρώ ή 29,1% των συνολικών εξαγωγών των κλάδων της µεταποίησης (εξαιρουµένων των πετρελαιοειδών). Ακολουθούν οι κλάδοι Χηµικά & Φαρµακευτικά προϊόντα (2,4 δις Euro ή 13,7%), Βασικά Μέταλλα (1,9 δις Euro ή 10,9%) και Η/Υ, Ηλεκτρονικά & Οπτικά (1,1 δις Euro ή 6,3%). Αυτοί είναι οι κύριοι εξαγωγικοί κλάδοι της ελληνικής µεταποίησης µε εξαγωγές άνω του 1 δις Euro, και συνολικές εξαγωγές το 2016 ύψους 10,5 δις ευρώ ή 60% του συνόλου (εκτός πετρελαιοειδών). Οι λοιποί κλάδοι σηµείωσαν εξαγωγές κάτω του 1 δις ευρώ και κυµάνθηκαν από 56 εκ. ευρώ (Ξύλο & Φελλός) έως 928 εκ. Euro (Μεταλλικά Προϊόντα (εκτός Μηχανών). Τέλος, εάν οι εξαγωγές εκφραστούν ως ποσοστά της ακαθάριστης αξίας παραγωγής, προκύπτουν οι δείκτες εξωστρέφειας των κλάδων που αποτυπώνουν το ποσοστό της αξίας παραγωγής που προορίζεται για εξαγωγές. Είναι γνωστό ότι σε ορισµένους κλάδους µέρος των εξαγωγών προέρχεται από εισαγόµενα προϊόντα και ως εκ τούτου ο δείκτης είναι υπερτιµηµένος. Παρά αυτή την αδυναµία, παραµένει ο ποιο κατάλληλος δείκτης για τη µέτρηση της εξωστρέφειας. Με βάση τα στοιχεία, τη µεγαλύτερη εξωστρέφεια παρουσιάζει ο κλάδος Προϊόντα Καπνού του οποίου ποσοστό 88,7% της ακαθάριστης αξίας παραγωγής προορίζεται για εξαγωγές. ∆είκτη εξωστρέφειας άνω του 50% παρουσιάζουν οι κλάδοι Ηλεκτρολογικός Εξοπλισµός (80,4%), Χηµικά και Φαρµακευτικά Προϊόντα (77,1%), Λοιπός Εξοπλισµός Μεταφορών (74%), Μεταλλικά Προϊόντα 68,4%, Πετρέλαιο & ‘Ανθρακας (63,7%), και Βασικά Μέταλλα (52,3%).

Ποιοι κλάδοι θα αναπτυχθούν και ποιοι θα συρρινκωθούν

Με συνδυασµό όλων των βασικών µεγεθών που προσδιορίζουν το δυναµισµό και την προοπτική των βιοµηχανικών κλάδων (ακαθάριστη αξία παραγωγής, προστιθέµενη αξία παραγωγής, επενδύσεις, εξωστρέφεια, παραγωγικότητα, κλπ), οι κλάδοι διακρίνονται σε εκείνους που έχουν προοπτικές ανάπτυξης και ως εκ τούτου αναµένεται λογικά να επιδείξουν στο µέλλον και ανάλογες επιδόσεις, και σε εκείνους που δεν εµφανίζουν ιδιαίτερες προοπτικές ανάπτυξης και αναµένεται είτε να µείνουν στάσιµοι ή να συρρικνωθούν.

Στην πρώτη κατηγορία ανήκουν οι εξής κλάδοι: Πετρέλαιο και ‘Ανθρακας, Τρόφιµα και Ποτά, Βασικά Μέταλλα, Χηµικά και Φαρµακευτικά Προϊόντα, Προϊόντα Ελαστικού Μεταλλικά, Προϊόντα (εκτός Μηχανών), Προϊόντα από µη Μεταλλικά Ορυκτά, Ηλεκτρολογικός Εξοπλισµός, Προϊόντα Καπνού, Εκτυπώσεις και Εκδόσεις

 Στην δεύτερη κατηγορία ανήκουν οι εξής κλάδοι: Υποδήµατα και Είδη Ταξιδιού, Μεταφορικά Είδη, Λοιπός Εξοπλισµός Μεταφορών, Ξύλο και Φελλός (εκτός Επίπλων) Η/Υ, Ηλεκτρονικά και Οπτικά, Ένδυση, Χαρτί και Προϊόντα, Έπιπλα και Λ. Μεταποιητικές ∆ραστηριότητες, Μηχανήµατα και Εξοπλισµός, Κλωστοϋφαντουργικές  Ύλες.

ΑΠΕ-ΜΠΕ