Στην ψυχιατρική κλινική στο Κουρίλο, μια περιοχή χαμένη στους λόφους γύρω από τη Σόφια, εκατοντάδες άνθρωποι είναι εγκαταλελειμμένοι στη μοίρα τους μέσα στα κατεστραμμένα κτίρια: απονονωμένοι, παραμελημένοι και ξεχασμένοι οι Βούλγαροι ψυχικά ασθενείς επιβιώνουν σε συνθήκες οι οποίες δεν έχουν αλλάξει από το πάλαι ποτέ κομμουνιστικό καθεστώς, σύμφωνα με έρευνα της Ευρωπαϊκής Ψυχιατρικής Ένωσης (EPA) που δημοσιεύει το Γαλλικό Πρακτορείο.
«Η Βουλγαρία είναι η μόνη χώρα του πρώην σοβιετικού μπλοκ που δεν έχει μεταρρυθμίσει το σύστημα ψυχιατρικής φροντίδας», εξηγεί περίλυπος ο καθηγητής Ντ.Στογιάνοφ, Εθνικός Σύμβουλος στο υπουργείο Υγείας, ο οποίος κάλεσε πρόσφατα την EPA σε μία αποστολή ελέγχου.
Έτη φωτός μακριά από τις τελευταίες εξελίξεις στην ψυχιατρική, η οποία τις τελευταίες δεκαετίες βοήθησε σημαντικά μικρές κοινότητες να ενσωματωθούν στην κοινωνία, οι ασθενείς στο Κουρίλο περνούν τις μέρες τους μακριά από όλα, σε μία συνολική απραξία.
«Είναι εξαιρετικά επικίνδυνο για τη σωματική και ψυχική υγεία να περνάς ώρες και ώρες χωρίς να κάνεις τίποτα», δήλωσε στο AFP η πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Ψυχιατρικής Ένωσης Σιλβάνα Γκαλντερίζι προτρέποντας τη βουλγαρική κυβέρνηση να αναλάβει δράση. Διότι το Κουρίλο δεν είναι η μοναδική εξαίρεση.
Κληρονόμοι της κομμουνιστικής εποχής, στην οποία ήταν απαραίτητο να κρύβεις τους ψυχικά ασθενείς για να μην αμαυρώνεται η λαμπερή εικόνα της κοινωνίας που παρουσίαζε τότε η προπαγάνδα, σχεδόν όλα τα νοσοκομεία και ψυχιατρικά άσυλα της χώρας που φιλοξενούσαν πάνω από 3.000 ασθενείς συνολικά, βρίσκονται απομονωμένα και δεν διαθέτουν τους απαραίτητους πόρους.
«Οι ασθενείς δεν έχουν πρόσβαση σε όλες τις απαραίτητες φροντίδες – φάρμακα, ψυχοθεραπεία και επανεκπαίδευση – για να επανέλθουν στην κοινωνία», λέει η ιταλίδα γιατρός Σιλβάνα Γκαλντερίζι.
Η κλινική του Κουρίλο στεγάζεται σε παλιές αποθήκες που παγώνουν τον χειμώνα και λιώνουν το καλοκαίρι, όπου για 20 ασθενείς υπάρχουν μόνο δύο τουαλέτες και ένα μεταλλικό κρεβάτι για τον καθένα τους. Ωστόσο η κλινική διαθέτει καταπράσινο πάρκο. Αλλά αυτό «από μόνο του δεν θεραπεύει τη σχιζοφρένεια», υποστηρίζει η διευθύντρια του ιδρύματος Τσβετέσλαβα Γκαλαμπόβα.
Τα τελευταία χρόνια η κατάσταση έχει επιδεινωθεί ακόμη περισσότερο: το αγρόκτημα όπου οι ασθενείς θα μπορούσαν να εργασθούν έπεσε θύμα στο βωμό της ελεύθερης αγοράς στερώντας τους έτσι από τη μοναδική δραστηριότητα που μπορούσε να λειτουργήσει θεραπευτικά.
Επίσης, η έλλειψη πόρων αντανακλάται στους χαμηλούς μισθούς, καθώς τα 450 ευρώ για έναν ψυχίατρο και τα 250 ευρώ για μία νοσοκόμα είναι χαμηλότερα από το μέσο εισόδημα (500 ευρώ) στη χώρα αυτή, την πιο φτωχή στην Ευρωπαϊκή Ένωση.
«Δεν διαθέτω 630 λέβα (316 ευρώ) να πληρώσω μία κοινωνική λειτουργό η οποία είναι επιφορτισμένη με την επανένταξη» λέει αγανακτισμένη η Μάγια Στοΐμένοβα, διευθύντρια της Πανεπιστημιακής Ψυχιατρικής Κλινικής Πλέβεν, καταγγέλλοντας έναν προϋπολογισμό «γελοίο και παράλογο».
Η κυβέρνηση εξήγγειλε φέτος ένα τριετές σχέδιο δράσης με στόχο να κλείσει κάποιες εγκαταστάσεις και να δημιουργήσει κέντρα ημερήσιας φροντίδας τα οποία θα βοηθήσουν στην καλύτερη ένταξη των ασθενών στην κοινωνία. Όμως οι παλιές αντιλήψεις δύσκολα αλλάζουν.
«Ο στιγματισμός είναι ευρέως διαδεδομένος στην κοινωνία της Βουλγαρίας, ακόμη και μεταξύ των γιατρών», λέει ο καθηγητής Στογιάνοφ. Πρόσφατα ο υπουργός Εσωτερικών Βαλεντίν Ράντεφ, με αφορμή μία υπόθεση πατροκτονίας, είπε ότι οι «ψυχιατρικά ασθενείς» θα πρέπει να «ελέγχονται και να απομονώνονται».
Παρά τις συνθήκες κράτησης που κατήγγειλε έντονα το 2017 η επιτροπή του ΟΗΕ κατά των βασανιστηρίων, πολλές οικογένειες εξακολουθούν να εμπιστεύονται τους ασθενείς τους σε αυτά τα ιδρύματα, ελλείψει δομών ημερήσιας φροντίδας.
Και ενώ οι λίστες αναμονής παρατείνονται για τα κέντρα μακράς παραμονής, εκατοντάδες ασθενείς πρέπει να συνεχίσουν να ζουν στο νοσοκομείο μη μπορώντας να επιστρέψουν σπίτι τους. «Έχω έναν σχιζοφρενή που διέπραξε δολοφονία ο οποίος ζει στο νοσοκομείο εδώ και 23 χρόνια», λέει ο διευθυντής της κλινικής στο Κουρίλο.
Για να αρχίσει να βγαίνει από το τέλμα, η Βουλγαρία θα πρέπει να δαπανήσει το 10% του προϋπολογισμού για την υγεία στην ψυχιατρική, έναντι 1 έως 3% που δαπανά επί του παρόντος, εκτιμά η EPA. «Η πολιτική βούληση είναι ζωτικής σημασίας», λέει η καθηγήτρια Γκαλντερίζι.
Όμως, φαίνεται να λείπει αυτή η βούληση, σύμφωνα με την Τσβετέλαβα Γκαλαμπόβα. Όπως λέει, ζήτησαν να μεταφερθεί το νοσοκομείο στη Σόφια (για να ενταχθεί στην πόλη). Ωστόσο, ο δήμαρχος απάντησε ότι πρέπει πρώτα να διεξαχθεί δημοψήφισμα για να κρίνει το αποτέλεσμα. Ως εκ τούτου, το σχέδιο αυτό εξαλείφθηκε από την ημερήσια διάταξη.
ΑΠΕ-ΜΠΕ
