Θέλω να ευχαριστήσω θερμά τον Νίκο Κοτζιά για όλα όσα έκανε για την εξωτερική πολιτική της πατρίδας μας, αυτά τα σχεδόν 4 χρόνια που βρισκόταν στην ηγεσία του Υπουργείου Εξωτερικών και υπήρξε για μένα ένας πολύτιμος, στενός συνεργάτης.
Ο Νίκος Κοτζιάς, πριν από λίγο προσπάθησε όσο πιο επιγραμματικά μπορεί, να δώσει το βασικό στίγμα, τον απολογισμό μιας πορείας που δεν ήταν ποτέ ανέφελη, ενός δρόμου που δεν ήταν ποτέ ίσιος και κατηφορικός, ενός δρόμου που ήταν δύσκολος για τη χώρα και για την εξωτερική της πολιτική.
Και το λέω αυτό διότι σήμερα μπορούμε να πούμε με βεβαιότητα, ότι παραλάβαμε το δύσκολο 2015, μια χώρα η οποία δεν είχε υποστεί μεγάλη ζημία μονάχα στο σκέλος εκείνο που αφορά την οικονομική πολιτική, δεν ήταν μονάχα στα πρόθυρα της χρεοκοπίας και της απαξίωσης στις διεθνείς αγορές και στους εταίρους μας και στους δανειστές μας, μια χώρα παρίας στη διεθνή οικονομία, αλλά ήταν και μια χώρα που είχε υποστεί μεγάλη ζημιά, είχε χάσει μεγάλο μέρος, μεγάλη αν θέλετε αξία, από τη γεωπολιτική της δυναμική. Και αυτό ίσως να ήταν και το δυσκολότερο.
Διότι οι οικονομικές κρίσεις έρχονται και περνάνε. Όταν μια χώρα υποστεί ζημιά στο ρόλο που μπορεί να παίξει στη διεθνή σκηνή, αυτό είναι ενδεχομένως κάτι που πολύ δύσκολα μπορεί να αντιμετωπιστεί.
Και σήμερα, μετά από 3,5 χρόνια είναι πανθομολογούμενο, το αντιμετωπίζω, το συναντώ σε όλα τα διεθνή Φόρα στα οποία βρίσκομαι όχι μονάχα στην Ευρωπαϊκή Ένωση, αλλά και στις συναντήσεις μου με ηγέτες διεθνούς ακτινοβολίας και είναι συχνές αυτές, δεν ήταν το προηγούμενο διάστημα για τους Πρωθυπουργούς της χώρας, μεγάλες δυνάμεις του πλανήτη μας, οι Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής, η Κίνα, η Ρωσία. Το συναντώ και το συνάντησα τον προηγούμενο μήνα στη Σύνοδο του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών στη Νέα Υόρκη, το κύρος και η γεωπολιτική δυναμική της χώρας έχει αναβαθμιστεί πια.
Η χώρα παίζει ηγετικό ρόλο στα Βαλκάνια και αποτελεί έναν αδιαμφισβήτητο πυλώνα σταθερότητας σε μια ευρύτερα αποσταθεροποιημένη περιοχή στη Νοτιοανατολική Μεσόγειο. Και ταυτόχρονα η χώρα επεκτείνεται με όσα ανακοίνωσε πριν από λίγο ο Νίκος Κοτζιάς και αποτελεί ένα μέρος των στρατηγικών που εμπνεύστηκε, μαζί σχεδιάσαμε και υλοποιούμε και θα υλοποιούμε και από εδώ και στο εξής, η επέκταση της αιγιαλίτιδας ζώνης σταδιακά ένα πολύ σημαντικό γεγονός για την πατρίδα μας.
Ο Νίκος Κοτζιάς βεβαίως -και ήταν λογικό- δεν θέλησε να πει περισσότερα για τα σημαντικά επιτεύγματα στην εξωτερική πολιτική, μίλησε με συναίσθημα. Πάντοτε έλεγε και λέει ότι η πολιτική θέλει συναίσθημα, θέλω λοιπόν με την καρδιά μου να τον ευχαριστήσω γι’ αυτά που έδωσε από αυτό το καίριο πόστο στην Ελλάδα, στον Ελληνισμό, στην προάσπιση των κυριαρχικών μας δικαιωμάτων και των εθνικών μας συμφερόντων, στη δημιουργία ενός νέου δόγματος για την εξωτερική μας πολιτική, που είναι το δόγμα μιας ενεργητικής, πατριωτικής πολυδιάστατης εξωτερικής πολιτικής.
Επιτρέψτε μου να αναφερθώ επιγραμματικά σε ορισμένα από τα κατορθώματα της εξωτερικής μας πολιτικής το τελευταίο διάστημα.
Πρώτα απ’ όλα η Ελλάδα κατάφερε μέσα από μια πολύ σοβαρή προσπάθεια στις διαπραγματεύσεις για τη διεκδίκηση μιας δίκαιης και βιώσιμης λύσης στο Κυπριακό πρόβλημα, να άρει από πάνω της τη ρετσινιά της ευθύνης για τη μη λύση του Κυπριακού, την οποία ορισμένοι ήθελαν να αποδώσουν στην Ελλάδα και την Κύπρο μετά το σχέδιο Ανάν και το δημοψήφισμα στη Μεγαλόνησο.
Μπορέσαμε να φτάσουμε πιο κοντά από ποτέ στη δίκαιη και βιώσιμη λύση του Κυπριακού, κατοχυρώνοντας τη θέση μας διεθνώς, σύμφωνα με την οποία δίκαιη και βιώσιμη λύση πρέπει να σημαίνει πρώτα και κύρια κατάργηση των εγγυήσεων, των παρεμβατικών δικαιωμάτων τρίτων χωρών και βεβαίως αποχώρηση των κατοχικών στρατευμάτων, αναδεικνύοντας ότι το Κυπριακό πρόβλημα είναι πρωτίστως ένα πρόβλημα παράνομης εισβολής και κατοχής στο νησί της Κύπρου.
Μπορέσαμε επίσης μέσα από μια πολύ δύσκολη περίοδο στα Βαλκάνια να αναβαθμίσουμε τη διεθνή θέση και τον ρόλο της χώρας, συμβάλλοντας καθοριστικά στην αναζωογόνηση της ευρωπαϊκής προοπτικής της περιοχής και να προωθήσουμε πολλαπλές διμερείς, τριμερείς και πολυμερείς πρωτοβουλίες με τις βαλκανικές χώρες, με τους Υπουργούς Εξωτερικών των Βαλκανίων να αναγνωρίζουν τη δυναμική της Ελλάδας, αλλά βεβαίως και της εξωτερικής της πολιτικής.
Μέσα σε αυτό το πλαίσιο ο Υπουργός των Εξωτερικών συμμετείχε σε μια σειρά από πολυμερή σχήματα συνεργασίας, αλλά και εγώ ως Πρωθυπουργός σε ένα νέο σχήμα τετραμερούς συνεργασίας ανάμεσα στην Ελλάδα, την Βουλγαρία, τη Ρουμανία -τρεις χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης- αλλά και τη Σερβία.
Κυρίως όμως μπορέσαμε να προχωρήσουμε μετά από 27 χρόνια στην επίλυση ενός ζητήματος που βεβαίως δεν είναι μόνο 27 χρόνια, υπήρχε ένα αιώνα πριν, που αφορά τη διαφορά με τη γειτονική μας χώρα τους βόρειους γείτονές μας, σε σχέση με την ονομασία τους και σε σχέση με τη χρήση και με τη συνταγματική τους ονομασία, που δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι είναι Δημοκρατία της Μακεδονίας η συνταγματική τους ονομασία, την οποία αναγνωρίζουν πάνω ή σχεδόν 140 χώρες και οι σημαντικότερες χώρες στη διεθνή σφαίρα, Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής, Ρωσία, Κίνα μεταξύ αυτών και που σήμερα κατανοούμε όλοι μας πόσο δύσκολο είναι για μια χώρα σε καιρό ειρήνης να αλλάξει την ονομασία της, το Σύνταγμά της και πόσο σημαντική επιτυχία είναι αυτό για την εξωτερική μας πολιτική.
Ποτέ η Ελλάδα δεν το κατάφερε, δεν το επιχείρησε και δεν το κατάφερε αυτό από το 1990 έως σήμερα, που το θέμα αυτό αποτελεί ένα βραχνά στην εξωτερική μας πολιτική. Και ταυτόχρονα θα έλεγα ότι αποδεικνύεται σήμερα ότι αυτή η εθνική γραμμή που έχει σχεδιαστεί εδώ και πάρα πολλά χρόνια από το 2008 από το Βουκουρέστι εννοώ, σήμερα γίνεται πράξη με αποφασιστικότητα, καθώς ανοίγει ο δρόμος για την αλλαγή της συνταγματικής ονομασίας της γείτονος και ανοίγει βεβαίως ο δρόμος μετά από αυτό, που αποτελούσε πάντοτε προϋπόθεση για την Ελλάδα, αλλά δεν ήταν τόσο ευδιάκριτο ότι στην πράξη αποτελεί και προϋπόθεση και για το διεθνή παράγοντα τώρα είναι φανερό, ανοίγει ο δρόμος –γιατί θα ανοίξει ο δρόμος- για την ένταξή τους σε διεθνείς Οργανισμούς Ευρωπαϊκή Ένωση, ΝΑΤΟ αν επιθυμούν. Όμως τότε και μόνο τότε.
Και υπό αυτή την έννοια θέλω να πω ότι πράγματι η σημερινή μέρα είναι μια μέρα συμβολική και ιστορική για την εξωτερική μας πολιτική, μετά από τη χτεσινή απόφαση στο Κοινοβούλιο των Σκοπίων που ανοίγει το δρόμο για να υλοποιηθεί μια ιστορική συμφωνία.
Τέταρτον, στα Βαλκάνια δεν είναι μονάχα η σχέση μας με την Πρώην Γιουγκοσλαβική Δημοκρατία της Μακεδονίας, αλλά είναι και συνολικά η σχέση μας με άλλες χώρες όπως και η Αλβανία. Μπορέσαμε να δώσουμε προοπτική στην ενταξιακή πορεία της Αλβανίας βάζοντας τις βάσεις για την εφαρμογή της συμφωνίας Θαλασσίων Ζωνών και του νόμου για τις μειονότητες, προωθώντας τις αλλαγές στα εγχειρίδια, θάβοντας για πρώτη φορά τους νεκρούς μας, τους ήρωες του 2ου Παγκοσμίου Πολέμου.
Πέμπτον, μπορέσαμε όπως είπα πριν να αναβαθμίσουμε τον περιφερειακό μας ρόλο στην Ανατολική Μεσόγειο και να καταστούμε μαζί με την Κυπριακή Δημοκρατία ο καταλύτης σταθερότητας και συνεργασίας στην περιοχή, προωθώντας και επεκτείνοντας τα τριμερή σχήματα με το Ισραήλ και την Αίγυπτο, βεβαίως και με άλλες χώρες της περιοχής καθιερώνοντας νέες συνεργασίες με το Λίβανο, την Ιορδανία, την Παλαιστίνη, αλλά επεκτείνουμε τα τριμερή σχήματα και με άλλες χώρες σημαντικές τη Γαλλία, την Ιταλία, τις Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής, με το Νίκο Κοτζιά να εργάζεται σταθερά βεβαίως και το Υπουργείο Εξωτερικών και όλη του η υπηρεσιακή ηγεσία και για την οριοθέτηση της Αποκλειστικής Οικονομικής μας Ζώνης καθώς και για πρωτοβουλίες που εμπεδώνουν την ενεργειακή ασφάλεια, ενώ θωρακίζουν τα κυριαρχικά μας δικαιώματα έναντι απειλών στην περιοχή της Νοτιοανατολικής Μεσογείου.
Έκτο σημείο είναι ότι μπορέσαμε με τον Νίκο Κοτζιά να διατηρήσουμε όλο αυτό το δύσκολο διάστημα πολύτιμους και ανοιχτούς διαύλους με την Τουρκία, καθώς και συνεργασία σε καίριους τομείς όπως η ασφάλεια και η μετανάστευση, σε μια πάρα πολύ δύσκολη περίοδο και για την περιοχή, αλλά και για την γείτονα.
Καθιστώντας την ίδια στιγμή, απολύτως σαφές ότι δεν πρόκειται να ανεχτούμε καμία παραβίαση των κυριαρχικών μας δικαιωμάτων και ότι ο μόνος δρόμος για την ανάπτυξη σταθερών σχέσεων μεταξύ μας είναι ο δρόμος του σεβασμού του Διεθνούς Δικαίου.
Έβδομο σημείο σε αυτό τον όσο μπορώ πιο επιγραμματικό απολογισμό αυτών των 3,5 χρόνων, είναι ότι μπορέσαμε να αναβαθμίσουμε τη συνεργασία μας με τις Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής, με τους Ευρωπαίους εταίρους μας, αλλά και με πολύ σημαντικές δυνάμεις στον πλανήτη όπως η Ρωσία και η Κίνα στη βάση του αμοιβαίου σεβασμού και όχι αναζητώντας προστάτες.
Καταφέραμε να ανοίξουμε το δρόμο για την καθιέρωση ενός στρατηγικού διαλόγου με τις Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής και όσον αφορά στη Γερμανία αρχίσαμε την αποκατάσταση… καταφέραμε για να το πω διαφορετικά να αρχίσουμε έναν ουσιαστικό διάλογο, που ωριμάζουν τα βήματα για να προχωρήσουμε στις επόμενες ενέργειες, που αφορά την αποκατάσταση των πληγών από τα περασμένα τραυματικά χρόνια, στη βάση του σχεδίου δράσης που υπέγραψε ο Νίκος με τον τότε Γερμανό ομόλογό του και σημερινό Πρόεδρο της Ομοσπονδιακής Δημοκρατίας της Γερμανίας, τον κ. Σταϊνμάιερ.
Επίσης μπορέσαμε να αναπτύξουμε πρωτοβουλίες που αναδεικνύουν τη διεθνή και περιφερειακή ακτινοβολία της χώρας μας και τον ρόλο της στον πολιτισμό, καθώς και στο διάλογο για την περιφερειακή σταθερότητα όπως η Διάσκεψη Ασφαλείας της Ρόδου, η Διάσκεψη για την προστασία του θρησκευτικού και πολιτιστικού πλουραλισμού στη Μέση Ανατολή, αλλά και αυτή η υπέροχη πρωτοβουλία για το Φόρουμ των αρχαίων πολιτισμών, όπου βεβαίως έχω τη χαρά πάντοτε όταν συναντώ σπουδαίους ηγέτες, της Κίνας, της Ινδίας, της Βολιβίας να αναφέρονται σε αυτή την πολύ σπουδαία πρωτοβουλία.
Μπορέσαμε τέλος με πρωτοβουλία του Νίκου Κοτζιά να περάσουμε για πρώτη φορά –και θέλω να σταθώ λίγο σε αυτό- ένα νόμο που αφορά τα ειδικά κονδύλια του Υπουργείου Εξωτερικών και να βάλουμε μια τάξη στη γενικευμένη αταξία των προηγούμενων ετών.
Και δώστε μου την ευκαιρία να πω δυο λόγια γι’ αυτό. Ήμουν εγώ αυτός που από τις θέσεις της αντιπολίτευσης το 2011 πρώτος είχα αναδείξει το ζήτημα αυτό. Είχα αναδείξει ότι η διαδικασία που αφορά τα ειδικά κονδύλια του Υπουργείου Εξωτερικών γίνεται παντελώς εκτός πλαισίου ελέγχου και θεσμικής διαφάνειας.
Έκτοτε κύλησε νερό στο αυλάκι, αλλά νομίζω ότι πράγματι ένα από τα κατορθώματα, ένα από τα επιτεύγματα της Κυβέρνησής μας είναι όχι μόνο ότι μειώσαμε τον απόλυτο αριθμό, είναι πέντε με έξι φορές μικρότερος, αλλά κυρίως ότι δημιουργήσαμε ένα πλαίσιο διαφάνειας και θεσμικής θωράκισης.
Δεν υπάρχει πια αυτή η αλόγιστη χρήση ειδικών κονδυλίων όπου χωρίς υπογραφή εντολέα –αυτό είχα καταγγείλει το 2011- και σε μαύρες σακούλες έφευγαν χρήματα δεξιά και αριστερά.
Κάθε χώρα που σέβεται τον εαυτό της, οφείλει να έχει μια εξωτερική πολιτική την οποία να στηρίζει. Άρα τα ειδικά κονδύλια είναι αναγκαία, εκτός αν κάποιος διαφωνεί επ’ αυτού. Όχι στον αριθμό και στο μέγεθος εκείνο που ζήσαμε στο παρελθόν και όχι χωρίς θεσμικό πλαίσιο ελέγχου. Αυτό καταφέραμε.
Και η συζήτηση που διεξάγεται το τελευταίο διάστημα με άθλιο τρόπο από μερίδα του αντιπολιτευτικού Τύπου, στοχεύει ακριβώς στο να πλήξει αυτή τη διαδικασία διαφάνειας. Όταν κρέμονται στα μανταλάκια των περιπτέρων άθλια πρωτοσέλιδα με ψευδή προφανώς στοιχεία, που θέλουν να πλήξουν βεβαίως πολιτικά την Κυβέρνηση και την εξωτερική μας πολιτική, αλλά πλήττουν τη χώρα.
Και θέλω να επαναλάβω για άλλη μια φορά ότι δεν θα επιτρέψουμε σε κανέναν να πλήξει το κύρος της εξωτερικής μας πολιτικής και της Ελλάδας, σε μια περίοδο που αυτό αναβαθμίζεται διεθνώς.
Και για άλλη μια φορά καλώ όλες τις πολιτικές δυνάμεις και κυρίως τον Αρχηγό της Αξιωματικής Αντιπολίτευσης, να έρθει να τον πληροφορήσω σε όποιο από τα δύο γραφεία –γιατί έχω πλέον δύο γραφεία και στο Μαξίμου και εδώ- ευρώ προς ευρώ. Δεν έχουμε τίποτε να κρύψουμε από τις πολιτικές δυνάμεις του τόπου για το πώς διαχειριζόμαστε με διαφάνεια και εντιμότητα τα χρήματα των Ελλήνων φορολογούμενων, για να ενισχύσουμε την εξωτερική μας πολιτική, πράγμα που δεν γινόταν για πάρα πολλά χρόνια σε αυτό τον τόπο.
Αγαπητές φίλες και αγαπητοί φίλοι, θα ήθελα τέλος να πω ότι όπως ο Νίκος Κοτζιάς προείπε το Υπουργείο των Εξωτερικών δεν είναι μόνο η πολιτική του ηγεσία, αλλά είναι η υπηρεσιακή του ηγεσία, οι διπλωμάτες, οι άνθρωποι που αγόγγυστα εργάζονται προκειμένου η χώρα να πάει μπροστά. Και εργάζονται και θα πρέπει να εργάζονται ανεξάρτητα από τις πολιτικές ηγεσίες, ανεξάρτητα από το ποια πολιτική δύναμη βρίσκεται στην Κυβέρνηση του τόπου.
Την επόμενη περίοδο θα συνεχίσουμε σε αυτό το δρόμο με την πολύτιμη συμβολή του Γιώργου Κατρούγκαλου, του Τέρενς Κουΐκ και του Μάρκου Μπόλαρη και ασφαλώς της υπηρεσιακής ηγεσίας και θέλω να σας διαβεβαιώσω έχουμε πάρα πολλά να κάνουμε. Και να επαναλάβω ότι το σημαντικότερο στήριγμά μας θα είστε εσείς, τα στελέχη του Υπουργείου Εξωτερικών με την υψηλή σας κατάρτιση και τον επαγγελματισμό σας.
Θέλω να ξέρετε ότι όσο διάστημα θα έχω εγώ προσωπικά την ευθύνη του Υπουργείου Εξωτερικών προσβλέπω στη συνεργασία σας, προσβλέπω στις προτάσεις σας, στις σκέψεις σας για το πώς θα μπορούμε να πάμε ακόμη πιο πέρα και βέβαια προσβλέπω στην ουσιαστική συνεργασία μας.
Ξέρω ότι η εργασία σας εδώ είναι σύνθετη, αλλά πιστεύω ότι με καλή και ειλικρινής επικοινωνία όλα μπορούν να λυθούν και να έχουμε ακόμη καλύτερα αποτελέσματα.
Κλείνω απευθυνόμενος στον Νίκο Κοτζιά ευχαριστώντας τον για άλλη μια φορά θερμά για την προσφορά του στην εξωτερική πολιτική. Θέλω να πω όμως δυο πράγματα πιο προσωπικά.
Πιστεύω ότι αυτό που μένει από τη συνεργασία μας και στη δική μου μνήμη πιο έντονα δεν είναι τόσο οι αδιαμφισβήτητες ικανότητες του Νίκου Κοτζιά ως Υπουργού Εξωτερικών, αλλά η υψηλή αίσθηση του πατριωτικού καθήκοντος που τον διέκρινε και τον διακρίνει. Και αυτό το λέω γιατί σε πολύ δύσκολες στιγμές, και πολύ δύσκολες προσωπικές περιπέτειες για τον ίδιο, δεν άφησε ποτέ το καθήκον και πράγματι, ένας Υπουργός Εξωτερικών ο οποίος θέλει να είναι δραστήριος και να κάνει πράξη αυτό το δόγμα της πολυδιάστατης εξωτερικής πολιτικής, πρέπει να βρίσκεται διαρκώς από αεροπλάνο σε αεροπλάνο, από ταξίδια σε ταξίδια και θέλω να πω ότι για μένα, αυτή η ένδειξη προτεραιότητας στην πατριωτική ευθύνη, παραμερίζοντας ακόμα και προσωπικές δυσκολίες, είναι κάτι το οποίο θα το κρατήσω.
Τέλος, θέλω να πω, γιατί αναφέρθηκε στο οξύμωρο της στιγμής, δεν ξέρω Νίκο αν θυμάσαι, δε θυμάμαι αν ήταν το 2011 ή το 2012, κάποια στιγμή που με συμβούλευες ως αρχηγός της αντιπολίτευσης τότε, για τα θέμα της εξωτερικής πολιτικής, μου είχες πει το εξής σοφό: Ότι όποιος ασχολείται με την πολιτική, με πρωταγωνιστικούς ρόλους, πρέπει να ξέρει ότι η πολιτική έχει πιο πολλές στεναχώριες παρά χαρές και κυρίως ότι, το σύνηθες είναι, όταν φεύγει κανείς, να μη φεύγει με χαρά.
Στη δική σου περίπτωση, στην αποχώρησή σου από το Υπουργείο Εξωτερικών, όχι από την πολιτική, η ζωή τα έφερε έτσι ώστε να μη συμβεί αυτό. Και άρα έχεις κάθε λόγο σήμερα να είσαι χαρούμενος και ευτυχής. Διότι φεύγεις από το Υπουργείο των Εξωτερικών, σε μια στιγμή, σε μια μέρα χαράς για την εξωτερική μας πολιτική.
Κι εγώ θα έλεγα, και σε μια μέρα χαράς και αισιοδοξίας για τη χώρα καθώς χτες είχαμε δύο σημαντικές επιτυχίες, όχι μόνο ότι ανοίγει ο δρόμος για την υλοποίηση μιας ιστορικής συμφωνίας με τους γείτονές μας που ανοίγει μια προοπτική ευημερίας και ειρήνης στην περιοχή μας, αλλά και γιατί η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ενέκρινε τον ελληνική προϋπολογισμό χωρίς περικοπές σε συντάξεις, μετά από 8 χρόνια λιτότητας, πράγμα το οποίο ανοίγει το δρόμο για πιο αισιόδοξες μέρες για τον ελληνικό λαό.
Μ’ αυτές λοιπόν τις σκέψεις, θέλω να πω ότι είναι πολύ καλό αυτό το σημάδι, το ότι είναι όχι μέρα λύπης αλλά χαράς η ημέρα που αποχωρείς από το Υπουργείο Εξωτερικών αλλά θέλω να επαναλάβω ότι δε φεύγεις, αλλάζεις μετερίζι και εγώ θα προσβλέπω πάντα στις πολύτιμες συμβουλές σου και στη συνέχιση της συνεργασίας μας, προκειμένου ν’ ανταπεξέλθω με τον καλύτερο δυνατό τρόπο και στα νέα καθήκοντα τα οποία το επόμενο διάστημα θα με βαραίνουν.
Σ’ ευχαριστώ θερμά και σας ευχαριστώ όλους σας.
