Ομιλία Νίκου Ανδρουλάκη, Προέδρου ΠΑΣΟΚ-Κινήματος Αλλαγής στο φόρουμ της Ναυτεμπορικής «Ελληνική οικονομία και επιχειρηματικότητα / προκλήσεις και ευκαιρίες σε ένα απρόβλεπτο μέλλον»
Κυρίες και κύριοι,
Ευχαριστώ θερμά για την πρόσκληση και εύχομαι καλή επιτυχία στις εργασίες του Συνεδρίου, που διοργανώνετε για την ελληνική οικονομία και επιχειρηματικότητα.
Το 2023 θα είναι μια ακόμα δύσκολη χρονιά για την Ελλάδα και την Ευρώπη.
Όσο διαρκεί η εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία τόσο θα επιδεινώνεται η ενεργειακή κρίση και ο πληθωρισμός, ενώ και η αύξηση των επιτοκίων αναμένεται να επιβραδύνει την οικονομική ανάπτυξη.
Το Διεθνές Χρηματοπιστωτικό Ινστιτούτο εκτιμά πως η παγκόσμια ανάπτυξη θα επιβραδυνθεί στο 1,2% το 2023, ενώ η οικονομία της Ευρωζώνης θα συρρικνωθεί κατά 2%.
Επομένως, χρειάζεται εξαιρετικά προσεκτικός οικονομικός σχεδιασμός, ώστε η χώρα μας να φανεί ανθεκτική τη νέα χρονιά.
- Ήδη τα προηγούμενα τρία σχεδόν χρόνια μοιράστηκαν από την κυβέρνηση 56 δισ. ευρώ αλλά το ΑΕΠ αυξήθηκε με μη ποιοτικούς όρους 40 δισ. ευρώ περίπου, πράγμα που δείχνει τη χαμηλή αποτελεσματικότητα των δαπανών.
- Είδαμε επίσης μεγάλο μέρος από τις επιδοτήσεις για την πανδημία να πηγαίνουν σε καταθέσεις στις Τράπεζες, για τις οποίες πανηγυρίζει η Κυβέρνηση χωρίς όμως να λέει από που προήλθαν. Ενώ όμως οι καταθέσεις ως 5.000 ευρώ αυξήθηκαν μόλις κατά 4,5% ενώ οι καταθέσεις πάνω από τα 10 εκατ. ευρώ σχεδόν διπλασιάστηκαν.
Αλλά και με όρους κοινωνικής δικαιοσύνης, το όποιο μέρισμα της ανάπτυξης δεν κατανέμεται με δίκαιο τόπο. Είναι χαρακτηριστικό ότι μόνο το 6,9% των Ελλήνων αύξησε το εισόδημα του μέσα στο 2021, ενώ το 26,3% υπέστη μειώσεις. Βρέθηκε έτσι στην 2η χειρότερη επίδοση στην Ευρώπη, σύμφωνα με τη Eurostat.
- Η αγοραστική δύναμη των πολιτών καταρρέει, καθώς για το ίδιο «καλάθι» βασικών ειδών διατροφής, η αγοραστική δύναμη των Ελλήνων είναι κατά 50% χαμηλότερη από την Γερμανία και κατά 30%-40% χαμηλότερη από Ισπανία και Πορτογαλία.
- Τέλος, ο πληθωρισμός καθώς βοηθά στην μείωση του λόγου χρέους προς ΑΕΠ και φαίνεται σαν η ελληνική οικονομία να μειώνει το χρέος της, στην πραγματικότητα το χρέος αυξάνεται. Παράλληλα, οι πληθωριστικές ανατιμήσεις διογκώνουν τα κέρδη σε κλάδους της οικονομίας ακόμα και όταν οι πωλήσεις μειώνονται, όπως συμβαίνει στον κλάδο των σούπερ μάρκετ, την ώρα που οι πραγματικοί μισθοί μειώνονται.
Όλα τα παραπάνω ελλοχεύουν σημαντικούς κινδύνους και αβεβαιότητες για το 2023, καθώς τείνουν να εξαντλήσουν τα περιθώρια στήριξης της κοινωνίας και της οικονομίας. Αυτό σημαίνει ότι όταν αρχίσει να μειώνεται ο πληθωρισμός, με την είσοδο της Ευρώπης στην ύφεση το 2023, η εικόνα θα αρχίσει να αλλάζει ραγδαία.
- Η έκθεση της Κομισιόν, για παράδειγμα, επισημαίνει ότι ενώ ο προϋπολογισμός του 2023 προβλέπει μέτρα στήριξης για την ενεργειακή κρίση της τάξης του 0,5%, η δαπάνη αυτή έφτασε το 2,3% του ΑΕΠ το 2022. Αν αυξηθούν, δηλαδή, οι τιμές της ενέργειας περαιτέρω μέσα στο 2023, θα χρειαστούν επιπλέον δαπάνες από τον κρατικό προϋπολογισμό.
- Μια άλλη πηγή ανησυχίας είναι ότι ο στόχος της ανάπτυξης για τη νέα χρόνια βασίζεται σε μεγάλο βαθμό στα τουριστικά έσοδα που προβλέπονται να φτάσουν στο 95% των εσόδων του 2019. Ωστόσο, η επιδείνωση του διεθνούς περιβάλλοντος δεν προεξοφλεί τόσο εύκολα μια τέτοια δυναμική.
- Τέλος, η ανάπτυξη της ελληνικής οικονομίας για τη νέα χρονιά βασίζεται σε μια έκρηξη των επενδύσεων αλλά και μια σταθερά υψηλή καταναλωτική δαπάνη. Ωστόσο, όπως επισημαίνει ο ΟΟΣΑ, η αύξηση των επιτοκίων θα έχει ως αποτέλεσμα έναν πολύ χαμηλότερο ρυθμό αύξησης των επενδύσεων και της κατανάλωσης.
Για να καταφέρουμε, λοιπόν, να αντιμετωπίσουμε τις παραπάνω πηγές ανησυχίας στη νέα χρονιά, το ΠΑΣΟΚ-Κίνημα Αλλαγής προτείνει μια δέσμη μέτρων προς πέντε βασικές κατευθύνσεις.
Πρώτον:
Την ανακατεύθυνση των πόρων του προϋπολογισμού, με στόχευση στην ουσιαστική στήριξη των νοικοκυριών. Με μόνιμες και όχι εφήμερες παρεμβάσεις που προσδιορίζονται από τον εκάστοτε εκλογικό κύκλο.
Δεύτερον:
Δυστυχώς το Ταμείο Ανάκαμψης δεν αξιοποιήθηκε για να ακουμπήσει πάνω σε υπαρκτά προβλήματα της κοινωνίας όπως είναι η Υγεία, όπου οι Έλληνες είναι τρίτοι πανευρωπαϊκά στις ιδιωτικές δαπάνες, ή όπως είναι η κοινωνική κατοικία. Το πρόγραμμα, που έχει εξαγγείλει η Κυβέρνηση, είναι ένα πρόγραμμα real estate. Δεν βασίζεται στις αρχές των προγραμμάτων που έχουν σχεδιαστεί δεκαετίες πριν στην Αυστρία ή τα τελευταία χρόνια στην Ισπανία, στη Γερμανία, στην Πορτογαλία. Δισεκατομμύρια έδωσαν από το Ταμείο Ανάκαμψης η Ιταλία, η Ισπανία και η Πορτογαλία για την κοινωνική κατοικία και εμείς στην Ελλάδα εντάξαμε μόνο 100 κατοικίες: 70 στην Αθήνα και 30 στη Θεσσαλονίκη.
Το Ταμείο Ανάκαμψης είναι και Ταμείο Ανθεκτικότητας. Δεν δίνουμε σημασία στη δεύτερη λέξη. Η Ευρώπη δίνει αυτά τα χρήματα ώστε να δημιουργήσουμε ανθεκτική οικονομία και ανθεκτική κοινωνία απέναντι σε όλες αυτές τις αναταράξεις. Το Ταμείο δεν αξιοποιήθηκε ούτε στα ενεργειακά ζητήματα, κατ’ αυτόν τον τρόπο.
Όπως γνωρίζετε, έχουμε ένα δίκτυο χαμηλής διασυνδεσιμότητας και δεν μπορεί η πράσινη μετάβαση να γίνει με δημοκρατικά κοινωνικούς όρους ώστε νοικοκυριά να έχουν μαζικά αποκτήσει φωτοβολταϊκά στις στέγες και να δημιουργηθούν χιλιάδες ενεργειακές κοινότητες κτηνοτρόφων, αγροτών, μεταποιητών. Ο υπουργός Ενέργειας, ο κ. Σκρέκας, πρέπει να δικαιολογήσει πώς πήρε την απόφαση 12 Αυγούστου ενδιαμέσου της θερινής ραστώνης ο εναπομείνας λίγος χώρος του δικτύου να δοθεί με πελατειακούς όρους σε ισχυρά συμφέροντα υπονομεύοντας τη δίκαιη μετάβαση.
Τρίτον:
Την έκτακτη φορολόγηση των υπερκερδών των ηλεκτροπαραγωγών. Ακούσαμε τον υπουργό να πανηγυρίζει ότι έχουμε πάρει τα περισσότερα στην Ευρώπη. Ευρώ δεν έχουμε πάρει ακόμη. Θα πάρουμε. Έχουμε δώσει δισεκατομμύρια σε επιδοτήσεις και θέλουμε να πανηγυρίσουμε γιατί θα πάρουμε φόρους από τα υπερκέρδη. Όταν τα πάρουμε, θα το συζητήσουμε για να δούμε και πόσα πήραμε.
Ας δούμε για παράδειγμα την Ισπανία, όπου οι παρεμβάσεις της κυβέρνησης αναμένεται να μαζέψουν 7 δισ.ευρώ για τα επόμενα δύο χρόνια.
Στην ενέργεια, εμείς προτείνουμε πλαφόν στη λιανική.
Για ποιον λόγο;
Γιατί ο μηχανισμός της κυβέρνησης είναι ατελέσφορος. Τον Οκτώβριο μόνο, οι προμηθευτές αγόρασαν το ρεύμα 233 ευρώ / MWh στην πανάκριβη ελληνική χονδρεμπορική, που σημειωτέον τον Οκτώβριο ήταν πρώτη στην Ευρώπη, και πούλησαν κοντά στα 600 ευρώ. Δηλαδή, σε υπερδιπλάσια τιμή από την αγορά κερδίζοντας μόνο για ένα μήνα τουλάχιστον 500 εκατ. ευρώ.
Δεν συνέβη μόνο τον Οκτώβριο. Τι έγινε τον Σεπτέμβριο; Από 433 ευρώ στα 800 ευρώ / MWh. Δεν αποδεικνύεται καθ’ αυτόν τον τρόπο ότι ο μηχανισμός δεν λειτουργεί και ότι δίνει λίγα στους ευάλωτους και πολλά στους παραγωγούς και στους προμηθευτές μέσα από το στρεβλό μοντέλο των επιδοτήσεων;
Τέταρτον:
Ρυθμιστικές παρεμβάσεις για την ομαλή λειτουργία της αγοράς και την προστασία των καταναλωτών. Στην Ελλάδα, εδώ και πολλές δεκαετίες, οι τιμές των τροφίμων και των άλλων βασικών ειδών νοικοκυριού δεν ήταν ποτέ αντίστοιχες με την αγοραστική δύναμη των κατοίκων της χώρας.
Η μεγάλη εξάρτηση της Ελλάδας από τις εισαγωγές σε πρώτες ύλες και τελικά προϊόντα, τα αρκετά «γκρίζα» σημεία στις σχέσεις λιανεμπόρων και προμηθευτών που εξακολουθούν να υπάρχουν, παρά τις κατά καιρούς επισημάνσεις της Επιτροπής Ανταγωνισμού και των εξαγγελιών των κυβερνήσεων περί νομοθεσίας για «καθαρές» τιμές, αποτελούν τις κύριες εγγενείς αιτίες για το διαχρονικό φαινόμενο της ακρίβειας στη χώρα μας.
Πέμπτον:
Για να μπορέσει η οικονομία και η κοινωνία να απαλλαγούν από τον βραχνά της αύξησης του κόστους δανεισμού και των κόκκινων δανείων χρειάζονται τολμηρές παρεμβάσεις και όχι ευχολόγια.
Εμείς από την πλευρά μας, καταθέσαμε συγκεκριμένη και κοστολογημένη νομοθετική πρόταση για τους δανειολήπτες του ελβετικού φράγκου.
Καταθέσαμε επίσης νομοθετική πρόταση, για την παροχή δυνατότητας επαναγοράς του δανείου από το δανειολήπτη, πριν ακόμη φύγει το δάνειο του από την τράπεζα και πάει σε Fund. Γιατί δεν μπορεί σήμερα ένα δάνειο να πωλείται από την τράπεζα κάτω από 10% της αξίας του και όταν καταλήγει σε Fund, αυτό να απαιτεί το 90 με 100% της αρχικής του αξίας, εις βάρος του δανειολήπτη.
Και όλα αυτά διότι πουλήθηκαν από την προηγούμενη κυβέρνηση στα Funds τα «κόκκινα δάνεια» χωρίς να υπάρχει ένα νομοθετικό πλαίσιο που να προφυλάξει τους ανθρώπους, που αυτήν τη στιγμή αποδεικνύεται ότι είναι σε πολύ δύσκολη θέση. Δεν μπορεί να εκβιάζεται ο δανειολήπτης που όταν πήρε το δάνειό του, είχε εγγυήσεις σε σχέση με αυτόν που δεν είχε. Αποτελεί μία μεγάλη κοινωνική αδικία και ένα τεράστιο ηθικό ζήτημα.
Από τις πολιτικές της κυβέρνησης, μόνο οι τράπεζες απαλλάχθηκαν από τα «κόκκινα δάνεια» και όχι οι πολίτες -όπως επαίρεται η κυβέρνηση- αφού το χρέος τους παραμένει. Δυστυχώς, το κυβερνητικό πρόγραμμα ΗΡΑΚΛΗΣ, υλοποιήθηκε μόνο και μόνο για να βοηθήσει λογιστικά τις τράπεζες. Βασίστηκε -κατά βάση- στις ρευστοποιήσεις και τους πλειστηριασμούς και όχι στις βιώσιμες ρυθμίσεις.
Η κυβέρνηση, λοιπόν, οφείλει να αναλάβει τις ευθύνες της. Να νομοθετήσει την επιδότηση επιτοκίου στεγαστικών δανείων ευάλωτων νοικοκυριών, όσο διαρκούν οι επιθετικές αυξήσεις επιτοκίων.
Και φυσικά, εφόσον το οικονομικό επιτελείο της κυβέρνησης αναγκάστηκε να επικαλεστεί το παράδειγμα της ισπανικής κυβέρνησης, τον καλούμε να το υλοποιήσει ολόκληρο, φορολογώντας με έκτακτη εισφορά 4,8% τα υπερκέρδη των τραπεζών από το άνοιγμα της ψαλίδας μεταξύ των επιτοκίων καταθέσεων και των επιτοκίων χορηγήσεων – που στην Ελλάδα είναι ένα από τα μεγαλύτερα στην Ευρωζώνη.
Με τέτοιου είδους πολιτικές επιλογές, μπορεί η κοινωνία και η οικονομία να σταθούν όρθιες και κατ’ επέκταση, να εμπεδωθεί το απαραίτητο κλίμα εμπιστοσύνης μεταξύ πολίτη και πολιτικής.
Θα βιώσουμε μια κρίσιμη εκλογική χρονιά, που θα δοκιμάσει τις αντοχές και την αξιοπιστία του πολιτικού συστήματος.
Και, επειδή τα τελευταία χρόνια της οικονομικής κρίσης ακούσαμε πολλά και είδαμε λίγα, προσωπική μου επιλογή και επιλογή του ΠΑΣΟΚ είναι να λέμε πράγματα ρεαλιστικά που συμβαίνουν σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες για να φτάσουμε σε μια κανονική, θεσμική και οικονομική ευρωπαϊκή πραγματικότητα. Γιατί ο ελληνικός λαός πραγματικά αξίζει πολύ περισσότερα από αυτά που λαμβάνει από το εγχώριο πολιτικό σύστημα.
