Η αντίληψη ότι η ηθικότητα συμβαδίζει με την πίστη στο Θεό, είναι βαθιά ριζωμένη στο μυαλό των ανθρώπων. Αυτό επιβεβαιώνει μια νέα διεθνής επιστημονική έρευνα, με ελληνική συμμετοχή, που δείχνει ότι τόσο οι θρησκευόμενοι όσο και οι ίδιοι οι άθεοι, τείνουν ενστικτωδώς να πιστέψουν πως οι ανήθικοι άνθρωποι και όσοι κάνουν εγκλήματα είναι άθεοι.
Η μελέτη, με επικεφαλής τον Γουίλ Ζερβέ του Πανεπιστημίου του Κεντάκι, η οποία δημοσιεύθηκε στο περιοδικό για θέματα ανθρώπινης συμπεριφοράς «Nature Human Behaviour», πραγματοποιήθηκε σε πάνω από 3.000 ανθρώπους σε 13 χώρες πέντε ηπείρων (δεν συμπεριλαμβανόταν η Ελλάδα). Οι χώρες κυμαίνονταν από άκρως θρησκευτικές κοινωνίες (Σαουδική Αραβία, Ινδία) έως πολύ κοσμικές (Ολλανδία, Κίνα).
Σε όλες σχεδόν τις χώρες, με μόνη εξαίρεση τη Φινλανδία, διαπιστώθηκε η ίδια προκατάληψη εναντίον των άθεων, όσον αφορά την ηθικότητά τους. Όταν για παράδειγμα ερωτάται κάποιος εάν πιστεύει ότι ένας κατά συρροή δολοφόνος (σίριαλ κίλερ) ή κάποιος που βασανίζει τα ζώα για διασκέδαση, είναι πιστός στο Θεό ή άθεος, οι περισσότεροι άνθρωποι – ακόμη και οι άθεοι- υποθέτουν ότι πιθανότατα θα είναι άθεος. Από την άλλη, αν ένας ιερέας συλληφθεί να κακοποιεί παιδιά, οι περισσότεροι άνθρωποι – και οι άθεοι – πιστεύουν ότι απλούστατα δεν πιστεύει στο Θεό.
Οι ερευνητές επισημαίνουν ότι ακόμη κι αν η θρησκευτικότητα υποχωρεί πλέον σε αρκετές χώρες, ιδίως στις χριστιανικές, η ενστάλαξη επί χιλιάδες χρόνια των θρησκευτικών δογμάτων διατηρεί στους ανθρώπους την πεποίθηση ότι ηθικότητα ίσον θρησκευτικότητα και ότι η αθεΐα τελικά σχετίζεται με την ανηθικότητα. Το σκεπτικό είναι ότι οι άθεοι δρουν ανήθικα επειδή δεν φοβούνται την τιμωρία του Θεού σ’ αυτόν ή στον άλλο κόσμο. Αφού δεν έχει ένα επουράνιο «μάτι» να τον παρακολουθεί κάθε ώρα και στιγμή, ο άθεος υποτίθεται πως νιώθει ελεύθερος να κάνει «ό,τι του καπνίσει».
Οι άνθρωποι σε όλη τη γη, σύμφωνα με τη νέα μελέτη, έχουν σχεδόν διπλάσια πιθανότητα να θεωρούν την ακραία και εγκληματική ανηθικότητα ως αντιπροσωπευτικότερο χαρακτηριστικό των αθέων από ό,τι των πιστών. Οι άθεοι έχουν την ίδια ενδόμυχη προκατάληψη απέναντι στους άλλους άθεους, τους οποίους επίσης υποπτεύονται ότι ρέπουν προς την ανηθικότητα.
Ακόμη και σε ανεπτυγμένες δυτικές χώρες, ιδίως στις ΗΠΑ (αλλά όχι μόνο), οι ανοικτά εκδηλωμένοι άθεοι αντιμετωπίζουν σε βάρος τους προκαταλήψεις, που μπορεί να επηρεάσουν τις ευκαιρίες τους για απσχόληση, τη δημιουργία οικογένειας και τις σχέσεις μέσα σε αυτήν, καθώς και την ευρύτερη κοινωνική επιρροή τους (π.χ. την πιθανότητα να εκλεγούν αν είναι υποψήφιοι για κάποιο αξίωμα) – κάτι που κατ’ επανάληψη έχει αναδείξει ο διάσημος βρετανός βιολόγος και υπέρμαχος της αθεΐας, Ρίτσαρντ Ντόκινς.
Στη μελέτη συμμετείχε και ο ελληνικής καταγωγής ανθρωπολόγος, Δημήτρης Ξυγαλατάς, των πανεπιστημίων Κονέκτικατ των ΗΠΑ και Ώρχους της Δανίας.
Σύνδεσμος για την επιστημονική δημοσίευση: http://nature.com/articles/doi:10.1038/s41562-017-0151
Παύλος Δρακόπουλος
