Αυτές τις ημέρες, καθώς η τουρκική οικονομία κλονίζεται από συνεχόμενες υποτιμήσεις της τουρκικής λίρας και οι σχέσεις Δύσης-Τουρκίας διάγουν κάκιστη περίοδο, βρίσκονται στο απόγειό τους τα σενάρια περί των «τελευταίων ημερών» που υποτίθεται ότι μετράει ο Ερντογάν στην εξουσία. Στα ελληνικά ΜΜΕ, ειδικότερα, αναπαράγονται απόψεις που τον παρουσιάζουν περίπου ως «τελειωμένη υπόθεση» από την ηγεσία της γείτονος και καλλιεργείται ολοφάνερα η προσδοκία προς το κοινό για βίαιη πτώση του. Τίποτα δεν θα μπορούσε να είναι πιο λανθασμένο. Όλα αυτά τα σενάρια δεν είναι τίποτα παραπάνω από ψευδαισθήσεις.
Είναι αλήθεια πως η Τουρκία, τόσο από άποψη εθνικής οικονομίας όσο και από άποψη σχέσεων με ΗΠΑ και ΕΕ, περνά δύσκολες μέρες… Ωστόσο, αν το καλοσκεφτεί κανείς, τέτοιες μέρες περνά αδιάκοπα εδώ και περίπου τρία χρόνια, και στο μεταξύ ο Ερντογάν ζει και βασιλεύει. Οι λόγοι που συμβαίνει αυτό, και που μάλλον θα συνεχίσει να συμβαίνει για αρκετό καιρό ακόμα, είναι συγκεκριμένοι και τους αναλύουμε παρακάτω:
- Η τουρκική κοινωνία αντέχει πολύ ακόμα.
Είναι βέβαιο ότι η κατάσταση για τον τουρκικό λαό έχει χειροτερεύσει την τελευταία περίοδο με τη νέα υποτίμηση της λίρας. Ωστόσο, η τουρκική κοινωνία έχει διαφορετικές αντοχές, ή έστω ανοχές, από τις δυτικές κοινωνίες. Κατ’ αρχάς, οι κρίσεις στην Τουρκία είναι ενδημικές. Σε αυτό το πλαίσιο, η 20ετία του Ερντογάν είναι η πιο ήσυχη περίοδος της τουρκικής ιστορίας. Ενδεικτικά, την περίοδο 1980-2000 η χώρα είχε οικονομική κρίση κάθε 5-6 χρόνια (μέχρι που επενέβη το ΔΝΤ το 2001). Κατά δεύτερον, ένα μεγάλο κομμάτι του λαού ζούσε ήδη υπό δύσκολες οικονομικά συνθήκες πριν την παρούσα κρίση, καθώς τα οφέλη της ανάπτυξης της προηγούμενης δεκαετίας δεν μοιράστηκαν εξίσου σε όλες τις επαρχίες της αχανούς τουρκικής επικράτειας. Από πολιτικής άποψης, δε, η αυταρχική διακυβέρνηση του Ερντογάν μπορεί να δυσαρεστεί την εγχώρια μεσαία τάξη, αλλά είναι πολύ αμφίβολο αν τα μέλη της μπορούν να υπερκεράσουν τους φόβους τους για το ερντογανικό καθεστώς, σε σημείο να δημιουργήσουν κάποιου είδους κίνημα με πραγματικό αντίκτυπο. Ο βασικός λόγος για αυτή την αμφιβολία είναι πως η Τουρκία δεν έχει παράδοση δημοκρατικών αγώνων. Δεν είναι μομφή αυτό, είναι απλώς η αλήθεια… Η ιστορία της βρίθει ηρώων που είναι κατακτητές και πολέμιοι των ξένων, αλλά είναι άδεια από αγωνιστές δημοκράτες, συνεπώς της λείπουν τα στοιχεία εκείνα που θα εμπνεύσουν ένα εσωτερικό δημοκρατικό κίνημα.
- Η Τουρκία δεν είναι απομονωμένη από τη Δύση.
Οι πολύ πρόσφατες συμφωνίες της Τουρκίας με Ισπανία και Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα (ΗΕΑ) «φωνάζουν» ότι ο Ερντογάν δεν είναι καθόλου απομονωμένος διπλωματικά. Και αν για την οικονομική βοήθεια των ΗΕΑ κάποιος μπορεί να πει ότι οι μουσουλμανικές ρίζες των δύο πλευρών υπερβαίνουν τις (καθόλου ασήμαντες) διαφορές τους, τι μπορεί να πει για την Ισπανία; Την ίδια ώρα, οι σχέσεις της Τουρκίας με τη Γερμανία όχι απλά δεν είναι «ψυχρές», αλλά μπορούν να χαρακτηριστούν σταθερά καλές. Επίσης, αυτή τη στιγμή στη γείτονα χώρα δεν υπάρχει διάδοχη κατάσταση σε περίπτωση που ο Ερντογάν φύγει από την εξουσία (κάτι για το οποίο βέβαια φρόντισε ο ίδιος ο Ερντογάν) και, πολύ ορθώς, κανένας στη Δύση δεν θέλει να βυθιστεί η Τουρκία στο χάος. Ο μόνος ίσως που θα μπορούσε να εγγυηθεί την ασφάλεια στο εσωτερικό της χώρας, εκτός του Ερντογάν, είναι ο νυν δήμαρχος Κωνσταντινούπολης, Εκρέμ Ιμάμογλου, γιατί είναι αποδεδειγμένα πολύ δημοφιλής. Ωστόσο, δεν φαίνεται να έχει καμία όρεξη να μπλέξει με τον Ερντογάν. Όταν ο Τούρκος πρόεδρος πρακτικά έκλεψε από τον Ιμάμογλου τις εκλογές για τη δημαρχία της Κωνσταντινούπολης, αντί ο τελευταίος να ξεσηκώσει τους ψηφοφόρους του (δηλαδή την πλειοψηφία της τουρκικής μεσαίας τάξης!), συμφώνησε αμέσως για επανάληψη των εκλογών, τις οποίες πάλι κέρδισε. Από τότε κάθεται ήσυχος στα αυγά του…
- Η στήριξη από το «μπλοκ των δικτατόρων».
Ακόμα κι αν η Δύση ήταν συνολικά έξαλλη με τον Ερντογάν, σήμερα που μιλάμε δεν υπάρχουν πολλά που μπορεί να κάνει για να τον πιέσει. Οι εποχές που οι δυτικές οικονομικού τύπου κυρώσεις μπορούσαν να γκρεμίσουν ένα μη συνεργάσιμο καθεστώς φαίνεται να έχουν περάσει. Απόδειξη για αυτό είναι η Βενεζουέλα: Ο Μαδούρο αντιμετώπισε βαρύτατες οικονομικές κυρώσεις από τις πιο σημαντικές δυτικές δυνάμεις (ΗΠΑ, Καναδά και ΕΕ) και δεν είναι υπερβολή να πούμε ότι δεν δίστασε να αφήσει τη χώρα του να διαλυθεί και τον λαό του να πεινάσει, προκειμένου να μείνει στην εξουσία με κάθε άλλο δυνατό τρόπο. Ποιος είναι ο άλλος δυνατός τρόπος; Αυστηρότερη δικτατορία στο εσωτερικό, καλύτερες σχέσεις με Ρωσία και Κίνα στο εξωτερικό. Ό,τι ακριβώς συμβαίνει και με την Τουρκία δηλαδή. Για να έχετε μία ιδέα πώς αλληλοστηρίζονται οι δικτάτορες μεταξύ τους, ο Μαδούρο αυτή τη στιγμή λαμβάνει δάνεια και επενδύσεις από τη Ρωσία και την Κίνα, κάνει παράνομο εμπόριο χρυσού με τη βοήθεια της Τουρκίας και δέχεται συμβούλους και τεχνολογία ασφαλείας από την Κούβα.
Εν κατακλείδι, είναι φανερό πως ο Ερντογάν θα μας απασχολεί για καιρό ακόμα και κακώς περιμένουν όλοι να φύγει για να υπάρξει μία συνεννοήσιμη Τουρκία. Το τι ακριβώς πρέπει να γίνει, άπαξ και το καταλάβουμε αυτό, είναι μία άλλη κουβέντα. Εν συντομία, είναι δεδομένο πως οι δυνάμεις της Δύσης είναι ακόμα ικανές να ασκήσουν υπολογίσιμη πίεση στον Ερντογάν. Ωστόσο, για να συμβεί πλέον κάτι τέτοιο, η Δύση χρειάζεται πάνω από όλα να παρουσιάζεται ενιαία απέναντί του (και, σε δεύτερο επίπεδο, να λύσει με κάποιο τρόπο το γόρδιο δεσμό του ΝΑΤΟ), κάτι που απαιτεί πια περισσότερους πόρους και μεγαλύτερο διπλωματικό κεφάλαιο από πλευράς των επιμέρους κρατών της, την ώρα που οι καιροί ευνοούν την εσωστρέφεια. Δύσκολα πράγματα…
