«Θέλω να μιλήσω για την τραγωδία της Ευρώπης […] Αν η Ευρώπη ήταν ενωμένη στη βάση της κοινής της κληρονομιάς δεν θα υπήρχε όριο στην ευτυχία, την ευημερία και τη δόξα που θα απολάμβαναν τα 400 εκατομμύρια του πληθυσμού της…»
Με αυτά τα λόγια ξεκινά την περίφημη πια ομιλία του στο Πανεπιστήμιο της Ζυρίχης ο Ουίνστον Τσόρτσιλ, σαν σήμερα 19 Σεπτεμβρίου, το 1946 και συνέχισε λέγοντας:
«Υπάρχει ένα φάρμακο που […] θα μπορούσε μέσα σε λίγα χρόνια να κάνει όλη την Ευρώπη ελεύθερη και ευτυχισμένη. Το φάρμακο αυτό είναι να δημιουργήσουμε ξανά την ευρωπαϊκή οικογένεια, στον βαθμό που μπορούμε, και να της δώσουμε μια δομή ικανή να της εξασφαλίσει την ειρήνη, την ασφάλεια και την ελευθερία. Πρέπει να δημιουργήσουμε ένα είδος Ηνωμένων Πολιτειών της Ευρώπης […] και το πρώτο πρακτικό βήμα είναι να σχηματίσουμε ένα Συμβούλιο της Ευρώπης.»
Στη βάση λοιπόν αυτού το οράματος, το 1948, υπό την τιμητική προεδρεία του Τσόρτσιλ συνήλθαν στη Χάγη 800 αντιπρόσωποι από όλες τις ευρωπαϊκές χώρες, ως ένα άτυπο πλην όμως εντυπωσιακό σε συμμετοχή Συμβούλιο της Ευρώπης. Ήταν η απαρχή της μετέπειτα ίδρυσης του Συμβουλίου της Ευρώπης όπως το γνωρίζουμε σήμερα.
Επτά δεκαετίες μετά, ο Ουίνστον Τσόρτσιλ έγινε Μπόρις Τζόνσον και το όραμα για την ενωμένη Ευρώπη έγινε Brexit. Κάθε σχέδιο έχει και τη βαρύτητα του ηγέτη του…
Όπως ξεκίνησε να πραγματοποιείται το ένα, πιθανότατα θα πραγματοποιηθεί και το άλλο και η Βρετανία θα ακολουθήσει το δικό της δρόμο, μόνο που αυτός, σε αντίθεση με τον αντίστοιχο της Ευρωπαϊκής Ένωσης, πηγαίνει προς τα πίσω. Όσο για τον ευρωπαϊκό δρόμο, μιλώντας για πολιτική, ηγέτες και οράματα, για να μην υπάρχουν αμφιβολίες και στον υπόλοιπο κόσμο για το πού έχει βάλει πλώρη να πάει το «καράβι», ο πρώτος πρόεδρος της Ανώτατης Αρχής της ΕΚΑΧ – του προδρόμου της Ευρωπαϊκής Ένωσης –, Ζαν Μονέ, πλειοδοτώντας στο όραμα του Τσόρτσιλ μερίμνησε να τιτλοφορήσει το πρώτο δελτίο της αντιπροσωπείας της ΕΚΑΧ στην Ουάσιγκτον: «Προς μία ομοσπονδιακή κυβέρνηση της Ευρώπης».
Μπορεί στην πραγματικότητα μία τέτοια κυβέρνηση να απέχει μακριά ακόμα, αλλά με την πυξίδα προς τα εκεί έχει γίνει ό,τι έχει γίνει μέχρι σήμερα στην ευρωπαϊκή ήπειρο, στα κράτη της, στις ζωές μας… Ο συνδυασμός μακρόπνοου οράματος και υπομονής, ξεκάθαρης πολιτικής στοχοθεσίας και ρεαλισμού, με προσοχή στη λεπτομέρεια και στα οικονομοτεχνικά ζητήματα, έφτιαξε κάτι εντελώς νέο που εξελίχθηκε στην Ευρωπαϊκή Ένωση και που, με όλα του τα προβλήματα, αποτελεί αθροιστικά τη δεύτερη ισχυρότερη οικονομία στον κόσμο και, το κυριότερο, το «σπίτι» 500 και πλέον εκατομμυρίων πολιτών.
Για πολλούς και διάφορους λόγους τους οποίους έχουμε ήδη αναλύσει πολλές φορές, σημαντική μερίδα αυτών των πολιτών στρέφεται ενάντια στο ίδιο της το σπίτι μέσω των εθνικών και των ευρωπαϊκών εκλογών, αλλά αυτά τα δέκα χρόνια της κρίσης έδειξαν πως η Ευρώπη έχει ισχυρές άμυνες. Ακόμα και η ιστορία του Brexit, αυτό δείχνει: Ένα από τα ισχυρότερα κράτη του κόσμου αποχωρεί από την Ένωση, κι όμως, το πρόβλημα το έχει εκείνο.
Όχι ότι όλα πηγαίνουν τέλεια βεβαίως. Αλίμονο. Η Ευρώπη ως πολιτική οντότητα πάνω από όλα είναι μία τεράστια πρόκληση και ως τέτοια θα έχει πάντα ζητήματα, αλλά κάτι πρέπει να μας πει το γεγονός ότι μέχρι τώρα βρίσκει τους τρόπους να τα ξεπερνά ή έστω να τα αντέχει. Πριν ένα μήνα γράφαμε για την αναζωογόνηση της κρίσης, τη νέα ύφεση που έρχεται στη Δύση και για ευρωπαϊκές χώρες με αντισυστημικές κυβερνήσεις – αυτά κι αν είναι ζητήματα… – αλλά, ευκαιρίας δοθείσης, ας έχουμε υπόψη μας και τι έχουμε καταφέρει μέχρι στιγμής.
Αν δεν το έχουμε υπόψη μας τώρα που τα πράγματα είναι λιγότερο ρόδινα από παλιά, καλύτερα να αφήσουμε τα τσιτάτα περί «Ευρώπης των λαών» που υποτίθεται ότι θα θέλαμε να δούμε κάποτε. Η Ευρώπη υπάρχει ήδη, αυτή είναι, δεν υπάρχει άλλη, και προς το παρόν λειτουργεί. Οι λαοί είναι που ακόμα ψάχνονται…
