Γράφει η Σίσσυ Νίκα δημοσιογράφος Γεύσης και Πολιτισμού
Στην ΄Ηπειρο μαγεύεσαι, από την μουσική δροσιά του δάσους, τις τραγουδιστές βρύσες, τα πέτρινα γεφύρια, τις ζωγραφιές των βράχων. Σιωπηλή ομορφιά … και εμείς πλησιάζουμε, τη φρουριακή πετρόκτιστη μονή.
Τσούκα, στην ντοπιολαλιά σημαίνει, στρογγυλή κορυφή βράχου, «εξ΄ου» και το όνομα, της μονής. Ευλαβικά, περνάμε, την πέτρινη, τοξωτή πύλη, με ανάγλυφο τον ΄Αγιο Γεώργιο. Μπαίνοντας, η εικόνα του Γενέσιου της Θεοτόκου, που είναι αφιερωμένη η μονή, δίπλα τα μανουάλια, πολλές φλογίτσες «εκπέμπουν» ψηλά, τις δεήσεις μας. Ανεβαίνουμε στην αυλή, δεξιά μας «στέκει» από το 1734, το παλιότερο κτίσμα της μονής, μετά το καθολικό. Ο τοίχος του, που μόλις αποκαλύφθηκε, έχει τοιχογραφίες με φυτά, λουλούδια, πουλιά, αγγελικές μορφές που «οδηγούν», ευθύς, στον Παράδεισο.
Το ιστορικό
Η παράδοση θέλει, την μονή Τσούκας, να ιδρύεται λίγο, μετά την εύρεση, της εικόνα της Παναγιάς, στον βράχο. Οι χωριανοί αποφάσισαν, να κτίσουν εκκλησάκι χαμηλώτερα, για να «στεγάσουν» την εικόνα. Η επιθυμία Της, όμως ήταν άλλη, αφού κάθε βράδυ, η εικόνα με θαυμαστό τρόπο, γύριζε πίσω, στο σημείο που είχε βρεθεί. Τελικά η μονή κτίστηκε στην αγκαλιά του βράχου. ΄Ισως, η παράδοση, κρύβει και ένα ιστορικό πυρήνα. Μπορεί να προυπήρχε ασκηταριό στο βράχο, στην θέση που κτίστηκε η μονή. Κατά το ισλαμικό δίκαιο, μόνο αν υπήρχε «λατρευτικός χώρος» στο σημείο, επιτρεπόταν να κτιστεί εκκλησία. Ο ηγούμενος Γαβριήλ, το 1781, με περίφημους κτιστάδες της πέτρας, έκτισαν τη Μονή, που ανακατασκευάστηκε όμως το 1874, αφού ο χρόνος άφησε ανεξίτηλα σημάδια….Στην αυλή δεσπόζει, η δεξαμενή του 1730, που «μαζεύει» το νερό της βροχής και του χιονιού. Ολόγυρα στο καθολικό, τα κελιά και τα χαγιάτια.
Το ηπειρώτικο έθιμο «θέλει», μετά από τάμα, η εκκλησία να «ζώνεται», με κερί.΄Ετσι το κακό «ξορκίζεται» και η υγεία, η ευημερία, και η ευτεκνία της οικογένειας «προστατεύεται»…
Η περιήγηση
Το 1854 η μονή περιτοιχίζεται. Για τρεις αιώνες, κτιζόταν τμηματικά, η μονή. Μετά την τελευταία ανακαίνιση, πήρε την τελική μορφή, που είχαν οραματιστεί οι κτήτορές της. Ο μοναχός Σταυριανός, μας «περνά» στην πίσω αυλή, με τον περίφημο εξώστη, πάνω από την χαράδρα του ΄Αραχθου, που κατεβαίνει ορμητικός και «κραυγαλέος», ανοίγοντας δρόμους σκέψης, συναισθημάτων. «΄Αγγελοι, ξετυλίγανε τον ουρανό και ένα γεράκι χάζευε, στην άκρη του βράχου, παραδομένο τυφλά, στο μέλι του ήλιου» λόγια του Γ.Σεφέρη, ιδανικά για την στιγμή. Αντανακλάσεις ηλιακές στις αιώνια χιονισμένες κορφές…. «Ότι είναι στα αισθητά ο ήλιος, αυτό είναι στα νοητά ο Θεός. Ο ένας φωτίζει τον ορατό κόσμο και ο Αλλος τον αόρατο» Γρηγόριος Θεολόγος. Ο εσπερινός όμως άρχισε…..
Η περιήγηση στο καθολικό της μονής με τον Ηγούμενο Πατέρα Φιλόθεο
Οι γνώσεις του ηγούμενος Αρχιμανδρίτη Φιλόθεου, «περί θεολογίας, ναοδομίας και αρχιτεκτονικής» με εντυπωσίασαν και σας τα μεταφέρω αυτούσια. Αλλωστε είναι ο συγγραφέας αντίστοιχου πονήματος.
«Το ιερό βήμα, δηλώνει το απρόσιτο της ουσίας της Αγίας Τριάδος και ο κυρίως ναός τη γνώση της Αγίας Τριάδος δια των ακτίστων θειών ενεργειών και της Θείας Πρόνοιας.Το μικρό καθολικό είναι κτισμένο με λευκή πέτρα και είναι μονόχωρο, τρίκογχο. Οι αγιογραφίες 17-18 αιώνα, καλύπτουν όλη την επιφάνειά του. Στην ασπίδα, ο Παντοκράτορας περιβάλλεται από παράσταση της Ουράνιας Λειτουργίας…
Ο Συμπαντικός κόσμος, αποτελείται από τον ορατό και αόρατο κόσμο, έτσι και η εκκλησία αποτελείται, από τον κυρίως ναό και το ιερό βήμα. Αυτά τα δύο μέρη αποτελούν την εικόνα των δύο κόσμων, αοράτου και ορατού. Το ιερό βήμα εικονίζει την αόρατη θεότητα του Χριστού και ο κυρίως ναός την ορατή ανθρωπότητα του Χριστού τα δύο μέρη του ναού μας δίδουν την εικόνα του εκ ψυχής και σώματος υπάρχοντος Θεανθρώπου.
Η εκκλησία είναι εικόνα του Θεού, εικόνα του κόσμου, εικόνα του ανθρώπου, εικόνα της ψυχής μας.
Πως πηγαίνουμε
Από τα Ιωάννινα απέχει 25 χιλιόμετρα. Ακολουθούμε την διαδρομή Ιωάννινα-Ανατολή-Κατσικάς και με κατεύθυνση προς Πράμαντα – Ελληνικό και σε 1 χιλιόμετρο συναντάμε την Μονή Τσούκας.
Αέρας καθάριος βουνίσιος, χρώματα του πράσινου, του λευκού του χιονιού και του βαθύ γαλάζιου του ουρανού.
Οπωσδήποτε δείτε στο Ελληνικό, το μουσείο «Σύγχρονης Τέχνης Θεόδωρου Παπαγιάννη» . Ο σπουδαίος γλύπτης εδώ γεννήθηκε και τα έργα του αφορούν τις ζωντανές του μνήμες και τα βιώματά του τόπου του.
Πότε εορτάζει
Στις 8 Σεπτεμβρίου, Γενέθλιο της Θεοτόκου
