Οικογενειακοί δεσμοί ενώνουν τα περίπου 200 μέλη της Ελληνικής Κοινότητας του Μαλάουι. Οι Έλληνες σε αυτή μικρή χώρα της Νοτιοανατολικής Αφρικής, που είναι “στριμωγμένη” ανάμεσα στη Ζάμπια, την Τανζανία και τη Μοζαβίκη είναι σε ποσοστό 80% συγγενείς εξ αίματος ή εξ αγχιστείας και κατάγονται από το γραφικό χωριό Κοντιάς της Λήμνου.
Ο πατριάρχης της ελληνικής μετανάστευσης
Ο άνθρωπος ο οποίος καθόρισε τη μοίρα των Ελλήνων στο Μαλάουι ήταν ο Νίκος Γιαννάκης, ο οποίος έφτασε στη χώρα (την τότε βρετανική αποικία Νυασαλάνδη) το 1928, ανέφερε στο ΑΠΕ-ΜΠΕ ο ιστορικός-ερευνητής Αντώνης Χαλδαίος, με αφορμή την έκδοση του βιβλίου του με τίτλο “The Greek Community of Malawi” (Η Ελληνική Κοινότητα του Μαλάουι).
Ξεκίνησε από τον τον Κοντιά της Λήμνου και αρχικά μετανάστευσε στις Ηνωμένες Πολιτείες, όπου ζούσε η αδερφή του. Υπήρχε, όμως, κάποιο πρόβλημα με τα χαρτιά του και γύρισε πίσω στην Ελλάδα. Στη συνέχεια, πήγε στη Μοζαμβίκη, απ’ όπου μέσω του τρένου έφτασε στο Μαλάουι, στην περιοχή της Ναμουέρας.
Μέσα στα επόμενα δέκα χρόνια, δηλαδή μεταξύ 1928-1938, ο Νίκος Γιαννάκης έφερε τα υπόλοιπα οχτώ του αδέλφια, καθώς και πλήθος από ξαδέλφια , κουμπάρους, γαμπρούς, με αποτέλεσμα φτάνοντας στο σήμερα, 100 χρόνια μετά, η ελληνική κοινότητα του Μαλάουι να απαρτίζεται στη συντριπτική της πλειοψηφία από συγγενείς. “Αυτό το γεγονός είναι πρωτοφανές για τα δεδομένα ελληνικής κοινότητας, με αποτέλεσμα ένας άνθρωπος να θεωρείται ο πατριάρχης της ελληνικής μετανάστευσης στην περιοχή εκείνη”, επισήμανε ο κ. Χαλδαίος.
Ο Νίκος Γιαννάκης και ο αδελφός του, Χρήστος, ξεκίνησαν μια αλιευτική επιχείρηση το 1932 και ήταν οι πρώτοι που εισήγαγαν την τράτα ως τρόπο αλιείας στη λίμνη του Μαλάουι. Σταδιακά, η επιχείρησή τους απέκτησε κυριαρχικό ρόλο στην περιοχή. Τροφοδοτούσαν την ντόπια οικονομία και εξήγαγαν με τα φορτηγά τους, σε καθημερινή βάση, αλιεύματα στη σημερινή Ζιμπάμπουε, που ήταν μια πολύ μεγάλη αγορά.
Έλληνας ο μεγαλύτερος παραγωγός καπνών στο Μαλάουι
Οι πρώτοι Έλληνες έφτασαν στην περιοχή του Μαλάουι στις αρχές του 20ου αιώνα, μεταξύ 1900 και 1908, εκμεταλλευόμενοι την επέκταση της σιδηροδρομικής γραμμής από τη σημερινή Ζιμπάμπουε. Κεφαλλονίτες έμποροι οι περισσότεροι, οι οποίοι είχαν βρεθεί στη Ζιμπάμπουε μια δεκαετία νωρίτερα, άδραξαν την ευκαιρία του ανοίγματος μιας καινούργιας αγοράς και εγκαταστάθηκαν στο Μαλάουι.
Μετά το 1920, καινούργιοι μετανάστες έφτασαν στην περιοχή, μέσω της Μπέιρας στη Μοζαμβίκη. Το 1926 έφτασε στο Μαλάουι ο Αντώνη Γιοκαρίνης από τη Σάμο, ο οποίος έκτισε το πρώτο εργοστάσιο τσιγάρων στη χώρα και δύο χρόνια αργότερα ο Νίκος Τρατάρης, από τη Λήμνο, ο οποίος άνοιξε τον πρώτο φούρνο.
Οι Έλληνες απόκτησαν μεγάλη οικονομική δύναμη την οποία διατηρούν. Εκτός από την αλιεία, ασχολήθηκαν, με ιδιαίτερη επιτυχία, με τα καπνά. Απέκτησαν φάρμες καπνών στη Ζόμπα, στο Λίμπε, στη Ναμουέρα και στο Μπλαντάιρ, κατάφεραν να επικρατήσουν στον κλάδο και διατηρούν την κυριαρχία μέχρι σήμερα.
Ο μεγαλύτερος παραγωγός καπνών αυτή τη στιγμή στο Μαλάουι, είναι είναι ο Γιώργος Τσέλινγκας, με τεράστιο εύρος δραστηριοτήτων και αξιόλογη οικονομική επιφάνεια.
Ο πατέρας του, Αντώνης, γαμπρός του Νίκου Γιαννάκη, ήρθε το 1946 στο Μαλάουι και ασχολήθηκε με τα καπνά από πολύ μικρή ηλικία. Χάρη στην τεχνογνωσία του, έγινε σύμβουλος του πρώτου πρόεδρου του Μαλάουι, με την ανεξαρτησία της χώρας το 1964. Πέρα από τα καπνά, ασχολήθηκε τα βοοειδή και τα πουλερικά, δραστηριότητες τις οποίες συνεχίζουν μέχρι σήμερα τα παιδιά του.
«…Κατώτερης κατηγορίας»
Αντιμέτωποι με τον ρατσισμό των Βρετανών ήρθαν οι Έλληνες του Μαλάουι. Από έγγραφα στο Foreign Office που χρησιμοποίησε ο κ. Χαλδαίος στην έρευνά του, προκύπτει ότι οι Βρετανοί έβαζαν σημαντικούς περιορισμούς στην μετανάστευση πολιτών από τη Νότια Ευρώπη στο Μαλάουι. Έλληνες Ισπανοί και Ιταλοί θεωρούνταν ότι ήταν κατώτερης κατηγορίας και δεν είχαν τις προοπτικές των βορειοευρωπαίων για να μεγαλουργήσουν. Για τους Έλληνες, οι Βρετανοί πίστευαν ότι επειδή είχαν εμπορικές συναλλαγές με τους ντόπιους ήταν υποδεέστεροι.
Στην προσπάθειά τους να βγουν από το περιθώριο, οι Έλληνες έστειλαν τα παιδιά τους σε σχολεία στη Νότια Αφρική ή στην Αγγλία για να μάθουν αγγλικά και να θεωρούνται ισότιμα μέλη έναντι των Βρετανών. Ως αποτέλεσμα, πέρασαν αρκετές δεκαετίες για να φτιαχτεί ελληνικό σχολείο στη χώρα και τα ελληνικά που μάθανε τα παιδιά ήτανε στο πλαίσιο της οικογένειας.
Στη φυλακή για ανατροπή του πρόεδρου
Η φυλάκιση του Γιώργου Τρατάρη, γιου του Νίκου, σημάδεψε την περίοδο μετά την ανεξαρτησία του Μαλάουι, το 1964. Αρνήθηκε την πρόταση της κυβέρνησης για κρατικοποίηση των αρτοποιείων που είχε στην κατοχή του, έναντι τιμήματος χαμηλότερου από την αξία τους και με το πρόσχημα ότι είχε σκοπό να ανατρέψει τον πρώτο πρόεδρο της χώρας Χάστινγκς Καμούζου Μπάντα φυλακίστηκε. Πέρασε περίπου ενάμιση χρόνο στη φυλακή διάστημα κατά το οποίο η οικογένεια του δεν είχε νέα του και υπήρχαν διάφορες φήμες ότι εκτελέστηκε, ή πέθανε στη φυλακή. Τελικά, μετά από περίπου ενάμιση χρόνο αποφυλακίστηκε. Η ταλαιπωρία αυτή έπληξε την υγεία του και ο Γιώργος Τρατάρης πέθανε μετά από μερικά χρόνια, ως απόρροια της όλης κατάστασης που βίωσε.
ΣΗΜ: Επισυνάπτονται φωτογραφίες που παραχώρησε ο κ. Χαλδαίος ΑΠΕ-ΜΠΕ
