Νάουσα: Οδός Γιάννη Φαρμάκη

Σε προηγούμενη ανάρτησή μου έγραφα για την ονοματοθεσία της οδού Κωνσταντίνου Κασομούλη στη Νάουσα, όπου ο τιμώμενος ήταν βλάχικης καταγωγής, από την Σιάτιστα και έπεσε ηρωικά μαχόμενος για την υπεράσπιση της πόλης μας και των γυναικόπαιδων των επαναστατημένων Μακεδόνων της ευρύτερης περιοχής της Μακεδονίας. Με την πρώτη γυναίκα του Σουλτάνα, ανιψιά του Γιάννη Φαρμάκη, είχε αποκτήσει τρία παιδιά, τον Δημήτρη ή Μήτρο (σκοτώθηκε κατά την έξοδο του Μεσολογγίου το 1826), τον Γιώργο και τον Νικόλαο. Μετά τον θάνατό της παντρεύτηκε για δεύτερη φορά και απέκτησε άλλα τρία παιδιά, τους οποίους και υπερασπιζόταν μετά την πτώση της πόλης της Νάουσας τον Απρίλιο του 1822, στις μάχες που ακολούθησαν σώμα με σώμα εντός των τειχών και από σπίτι σε σπίτι.

Σήμερα θα αναφερθώ στην οδό Ιωάννη Φαρμάκη στη Νάουσα, που πήρε το όνομά της από τον μεγάλο αυτόν οπλαρχηγό του ‘21, καταγόμενο από τη Βλάστη Εορδαίας Κοζάνης.

Ο Ρήγας Βελενστινλής, ξεσηκώνει το γένος ενάντια στον τούρκικο ζυγό βοηθούμενος από τον ομόγλωσσό του Αρμάνο Χριστόφορο Περραιβό. Οι, επίσης Βλάχοι στην καταγωγή, Γιωργάκης Ολύμπιος (την επόμενη οδό, δίπλα σ’ αυτήν του Γιάννη Φαρμάκη, έχει ονοματοδοτήσει ο Δήμος Ηρωικής Πόλης Νάουσας προς τιμήν του) και Γιάννης Φαρμάκης είναι ενεργά μέλη του επαναστατικού κινήματος στη Μολδοβλαχία.  Μπορεί να υπάρχουν διαφωνίες ως προς την καταγωγή των Βλάχων, πλην όμως όλοι συμφωνούν ότι οι Βλάχοι είναι λατινόφωνοι, ανυπότακτοι, εύστροφοι και σκληροί πολεμιστές (Νικόλαος Μέρτζος).

Ο Γιάννης Φαρμάκης έλαβε μέρος στο έπος της Μονής Σέκου στη Μολδαβία, στη σημερινή Νεάμτς, τον Σεπτέμβρη του 1821. Μετά την ήττα των επαναστατών στο Δραγατσάνι 350 πολεμιστές με επικεφαλής τον Γιωργάκη Ολύμπιο και τον Γιάννη Φαρμάκη οχυρώθηκαν στη Μονή Σέκου. Ο Ολύμπιος έβαλε φωτιά στις πυριτιδαποθήκες του κωδωνοστασίου και ανατινάχτηκε μαζί με πολλούς Οθωμανούς πολιορκητές.

«Και ο Φαρμάκης φώναξεν από το μοναστήρι:

Αφήστε τα τουφέκια σας, σύρετε τα σπαθιά σας,

γιουρούσι απάνω κάμετε, στον Άη Λιάν εβγήτε.

Οι Τούρκοι το εχάρηκαν, τρέχουν στο μοναστήρι.

Τότ’ ο Φαρμάκης, ζωντανός, φώναξ’ από του Σέκου:

Που είσαι, Γιώργο μ’, αδερφέ και πρώτε καπετάνιε;

Τουρκιά πολλή μας πλάκωσε και θέλει να μας φάη.

Ρίχνει τα τόπια σα βροχή, τα βόλια σα χαλάζι.

Ο Γιώργης τότ’ είχε χαθή, και πλέον δεν τον είδαν…[8]

Wikipedia, Κλοντ Φοριέλ, Συλλογή ελληνικών δημοτικών τραγουδιών 1824-25, ελλην. μετάφρ., τ. ΙΙ, σ. 44 – 46, σελ. 217).

Ο Φαρμάκης αντιστάθηκε άλλες 12 μέρες, αλλά αναγκάστηκε να συνθηκολογήσει με τους πολιορκητές με την μεσολάβηση του Αυστριακού διπλωμάτη Wolf με τον επικεφαλής των Τούρκων Σελίχ Πασά και να παραδοθεί με όρους. Οι Οθωμανοί δεν σεβάστηκαν τους όρους και σκότωσαν τους επαναστάτες, ο δε Φαρμάκης στάλθηκε στην Κωνσταντινούπολη, όπου μετά από βασανιστήρια εκτελέστηκε.

Στην οδό Γιάννη Φαρμάκη βρέθηκα φέτος για το μάζεμα του μπουλουκιού. Όσες φορές και να δεις το τελετουργικό δεν υπάρχει περίπτωση να μην δακρύσεις. Ο χαιρετισμός του γενίτσαρου από το μπαλκόνι και το περήφανο τίναγμα των ασημικών στο στήθος. Χαιρετάει τρεις φορές τα μέλη του μπουλουκιού που ανταποδίδουν υπό τους ήχους του ζουρνά, με παραστάτες τους δύο μικρούς γενίτσαρους της φωτογραφίας. Στην ίδια φωτογραφία, σε double exposure, η έξοδος του γενίτσαρου από το σπίτι του, την ώρα που σταυροκοπιέται, επίσης τρεις φορές, και χαιρετάει ασπαζόμενος τους δικούς του. Στην προκειμένη περίπτωση τη μητέρα του Λένα χήρα Δημητρίου Ρώσσιου, επίσης βλάχικης καταγωγής. Ο εικονιζόμενος στη φωτογραφία γενίτσαρος Χρήστος Ρώσσιος ντύνεται από το έτος 1998, από τριών ετών, και η μέγιστη τιμή γι’ αυτόν θα είναι να γίνει αρχηγός στο μπουλούκι. Καθώς προχωράει το μπουλούκι πλήθος κόσμου ακολουθεί σ’ αυτήν την Ιεροτελεστία. Παρατηρώ μέσα στο πλήθος νεαρά παιδιά με μπλούζες που γράφουν Rhodes. Ήρθαν από την εσχατιά των συνόρων της Ελλάδας, τα σύνορα της Ανατολικής Μεσογείου, από το ακριτικό Καστελλόριζο, να λάβουν μέρος στην μυσταγωγία της Ηρωικής μας Πόλης

στη σημερινή εποχή που απειλείται και πάλι η Πατρίδα μας, από τον ίδιο εχθρό, που ο μόνος στόχος του είναι να αναβιώσει την Οθωμανική Αυτοκρατορία, σε βάρος των γειτονικών λαών. Ας μη μας ξεγελάει η προσωρινή «ανακωχή» λόγω σεισμών. Η Ιστορία μας έχει διδάξει πόσο ύπουλα φέρονται και πόσο εκμεταλλεύονται τις καταστάσεις. Πάντα ζούσαν από τους κατακτητικούς πολέμους, από τη φορολογία και τον ιδρώτα και το αίμα άλλων λαών. Σήμερα, αν βρεθούν κοιτάσματα υδρογονανθράκων στη δική τους ΑΟΖ «φυσικά» τους ανήκουν εξ ολοκλήρου, αν βρεθούν στην ΑΟΖ άλλου λαού, οπουδήποτε στη Μεσόγειο και πάλι, με τον τσαμπουκά, τους ανήκουν win-win (Kazan-Kazan).

«Έχουν γνώση οι φύλακες, μην ακούτε τους προσκυνημένους, τους θεωρητικούς του κατευνασμού του θηρίου» μας λένε οι Ροδίτες.

Υ.Γ. Ευχαριστώ πολύ την Ελένη Παρίζα για τις φωτογραφίες.

Γιώργος Πολάκης

Πρώην δήμαρχος Ηρωικής Πόλης Νάουσας