Ο μαζικός εκβρασμός 12 Ζιφιών (Ziphius cavirostris) που εντοπίζονται ο ένας μετά τον άλλον τις τελευταίες ημέρες στις βορειοδυτικές ακτές της Κύπρου, προκαλεί μεγάλη ανησυχία, τόσο αναφορικά με τις αιτίες, όσο και για την επιβίωση του πληθυσμού του είδους στην περιοχή.
Πέρα από τους 12 Ζιφιούς που εντοπίστηκαν νεκροί- οι τελευταίοι μάλιστα εντοπίστηκαν τις προηγούμενες ώρες – εκτιμάται ότι και άλλα άτομα του ίδιου πληθυσμού είναι πιθανό να έχουν πεθάνει από τα ίδια αίτια, αλλά να μην έχουν γίνει αντιληπτά στον αχανή θαλάσσιο χώρο ή σε δυσπρόσιτες ακτές της Κύπρου.
Ο σεισμός στη νότια Τουρκία δεν θεωρείται πιθανό αίτιο των εκβρασμών. Σύμφωνα με τη διεθνή βιβλιογραφία, εκτιμάται ότι οι σεισμοί μπορούν να προκαλέσουν προσωρινό αποπροσανατολισμό στα κητώδη, αλλά δεν υπάρχουν στοιχεία από καμία θαλάσσια περιοχή του κόσμου που να συσχετίζει τους σεισμούς με τον εκβρασμό και το θάνατο κητωδών.
Αυτό που έχει αποδειχθεί όμως εδώ και δεκαετίες, σύμφωνα με την αμερικάνικη ωκεανογραφική υπηρεσία NOAA και με βάση πολλές διεθνείς επιστημονικές δημοσιεύσεις, είναι ότι εκβρασμοί και θανατώσεις Ζιφιών, στις Μπαχάμες, στην Καραϊβική, στα Κανάρια νησιά και στη Μεσόγειο, οφείλονται στην έντονη υποβρύχια ηχορύπανση που προκαλείται κατά τη χρήση συγκεκριμένων συχνοτήτων σόναρ σε ασκήσεις του πολεμικού ναυτικού.
Την ίδια χρονική περίοδο που καταγράφονται οι εκβρασμοί, έχει εκδοθεί Navtex για ασκήσεις του ρωσικού πολεμικού ναυτικού στην περιοχή πάνω από τα υποθαλάσσια όρη Αναξίμανδρου, βόρεια της Κύπρου. Σύμφωνα και με τα θαλάσσια ρεύματα που επικρατούν στην περιοχή, αυτή η στρατιωτική δραστηριότητα θεωρείται ως η πιθανότερη αιτία των εκβρασμών. Παράλληλα υπάρχει ανακοίνωση στον τύπο για κοινή άσκηση του πολεμικού ναυτικού των ΗΠΑ και της Κύπρου στις 4-26 Φεβρουαρίου νότια της Κύπρου.
Είναι αξιοσημείωτο ότι η θαλάσσια περιοχή της Κύπρου στηρίζει σημαντικούς πληθυσμούς από κητώδη και άλλα σημαντικά προστατευόμενα θαλάσσια είδη, για τα οποία δεν έχει γίνει εκτεταμένη έρευνα και υπάρχουν σημαντικά κενά γνώσης. Όμως τα ίδια νερά βάλλονται τακτικά από ασκήσεις του πολεμικού ναυτικού διαφόρων χωρών, που συνωστίζονται στην συγκεκριμένη θαλάσσια περιοχή, ενώ παράλληλα οι εξορύξεις υδρογονανθράκων αποτελούν έναν ακόμα πολύ σημαντικό παράγοντα απειλής.
Αν και η αξία του πετρελαίου και των υδρογονανθράκων είναι γνωστή και η σημασία των ασκήσεων του πολεμικού ναυτικού θεωρείται δεδομένη, συχνά επιλέγουμε να αγνοούμε ότι η αξία της θαλάσσιας βιοποικιλότητας είναι ανεκτίμητη, όπως άλλωστε και των ειδών που υποτίθεται ότι προστατεύονται σύμφωνα με διεθνείς συμβάσεις, την ευρωπαϊκή και τις εθνικές νομοθεσίες.
Η παγκόσμια τάση, έστω και με καθυστέρηση δεκαετιών, είναι να προστατεύονται επιτέλους και στην πράξη τα θαλάσσια θηλαστικά. Το πότε όμως αυτό θα εφαρμοστεί από χώρες όπως η Κύπρος, η Ελλάδα και άλλες χώρες της Μεσογείου και όχι μόνο, παραμένει ένα σημαντικό ερώτημα.
Σαφώς η ευθύνη του πολεμικού ναυτικού των διάφορων χωρών είναι μεγάλη, όμως η βασική ευθύνη είναι αυτή των κρατών. Οι κυβερνήσεις της Κύπρου, της Ελλάδας και των γειτονικών χωρών είναι αυτές που οφείλουν να ορίζουν τους όρους σύμφωνα με τους οποίους υλοποιούνται δραστηριότητες όπως οι ασκήσεις του πολεμικού ναυτικού, κάτι που εφαρμόζεται άλλωστε στα εθνικά ύδατα χωρών όπως οι ΗΠΑ, αλλά όχι στο σύνολο των θαλάσσιων περιοχών που δραστηριοποιούνται οι στόλοι τους. Περιστατικά όπως οι πρόσφατοι μαζικοί εκβρασμοί των 12 Ζιφιών, μας κάνουν να αναρωτιόμαστε εάν οι κυβερνήσεις των χωρών της περιοχής είναι σε θέση να αντιληφθούν την έκταση του προβλήματος.Στα συγκεκριμένα περιστατικά εκβρασμών, η απόπειρα επαναπροώθησης στα βαθύτερα νερά Ζιφιών που ήταν ακόμα ζωντανοί και έπειτα εκβράστηκαν ξανά νεκροί πλέον στις ακτές, αποδεικνύεται για άλλη μία φορά ως λανθασμένος χειρισμός. Μας θυμίζει όμως το πόσο απροετοίμαστοι είμαστε από πλευράς υποδομών και μηχανισμών για να προσφέρουμε περίθαλψη σε κατάλληλες συνθήκες στα προστατευόμενα θαλάσσια είδη.
Είναι καιρός πλέον να ξεκινήσουμε να αντιλαμβανόμαστε τις ευθύνες των γενεών μας. Σε διάστημα λίγων μόνο δεκαετιών, κινδυνεύουμε να αφανίσουμε είδη που επιβίωσαν για εκατομμύρια χρόνια και την ευθύνη για αυτό την μοιραζόμαστε όλοι ανεξαιρέτως.
Θοδωρής Τσιμπίδης
Ινστιτούτο Θαλάσσιας Προστασίας “Αρχιπέλαγος”
