Τις επενδυτικές ευκαιρίες που παρουσιάζει η Ελλάδα, η οικονομία, της οποίας όπως εκτίμησε θα εξακολουθήσει να αναπτύσσεται με ρυθμό ταχύτερο από αυτόν της ευρωζώνης, πρόβαλε εκ νέου ο πρωθυπουργός, Κυριάκος Μητσοτάκης στη συζήτησή του με τον επιχειρηματία Nik Nanos σε εκδήλωση του Economic Club of Canada στο Τορόντο.
Ο κ. Μητσοτάκης μίλησε για την προοπτική της χώρας μας να πρωταγωνιστήσει στον τομέα των Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας, αλλά και ως τεχνολογικό κέντρο, ενώ έκανε ειδική αναφορά στη συμφωνία για την προμήθεια 5 + 2 πυροσβεστικών αεροσκαφών τύπου Canadair.
Ακολουθεί ολόκληρη η συζήτηση του πρωθυπουργού, Κυριάκου Μητσοτάκη με τον επιχειρηματία Nik Nanos σε εκδήλωση του Economic Club of Canada στο Τορόντο
Nik Nanos: Είχαμε δύο υπέροχες ηλιόλουστες ημέρες. Δεν ξέρω πόσες εποχές θα μπορέσουμε να σας προσφέρουμε όσο θα είστε εδώ, αλλά επίσης, το πιο σημαντικό, ένα πολύ θερμό καλωσόρισμα από τους ανθρώπους του Καναδά και της ελληνικής διασποράς. Καταρχάς, είναι μεγάλη τιμή για εμάς να βρισκόμαστε εδώ μαζί για να γιορτάσουμε μαζί σας την Ημέρα της Ελληνικής Ανεξαρτησίας. Τιμάτε τον Καναδά και ταυτόχρονα τιμάτε πράγματι την ελληνική διασπορά. Αλλά ας ξεκινήσουμε, αν μου επιτρέπετε.
Ακούσαμε νωρίτερα, και όλοι μιλούν για τον «Economist» και τη θετική άποψη που είχε ο «Economist» για την Ελλάδα. Αλλά ξέρετε κάτι; Στο παρελθόν, πολλοί ανησυχούσαν για την Ελλάδα και τη δημοσιονομική και οικονομική κατάσταση. Έχουμε αυτά τα καλά νέα από τον «Economist». Είναι εντυπωσιακό αυτό που καταφέρατε, οπότε συγχαρητήρια. Αλλά μπορείτε να μας δώσετε μια εικόνα εκ των έσω; Με τη νίκη σας το 2019, τι ήταν αυτό που κληρονομήσατε, πώς ήταν οι πρώτες 100 ημέρες; Με την επανεκλογή σας, θα μπορούσατε να ξεκινήσετε με την πρώτη ημέρα και τις πρώτες 100 ημέρες ως Πρωθυπουργός.
Κυριάκος Μητσοτάκης: Καταρχάς, σας ευχαριστώ για τα καλά σας λόγια. Επιτρέψτε μου να ευχηθώ σε όλους για την Ημέρα της Ελληνικής Ανεξαρτησίας. Είναι πραγματική τιμή και χαρά για εμένα να βρίσκομαι σήμερα μαζί σας. Μπορώ να σας πω ότι χθες στο Μόντρεαλ εντυπωσιάστηκα από τον δυναμισμό και την ενέργεια της ελληνοκαναδικής κοινότητας και είμαι βέβαιος ότι το ίδιο θα συμβεί και σήμερα στο Τορόντο. Όπως τόνισε ο George (Burns), έχουν περάσει 41 χρόνια από τότε που Έλληνας Πρωθυπουργός επισκέφθηκε επίσημα τον Καναδά. Αυτό ήταν ένα μεγάλο χρονικό διάστημα.
Είμαι πολύ χαρούμενος που βρίσκομαι εδώ μαζί σας σήμερα. Χαίρομαι που βρίσκομαι μαζί σας εδώ στο Τορόντο για να μιλήσουμε λίγο περισσότερο για την οικονομική πρόοδο της Ελλάδας τα τελευταία πέντε χρόνια. Αν γυρνούσα το ρολόι πίσω στο 2019, κάτι που αναγκάζω τον εαυτό μου να το κάνει μάλλον συχνά, διότι είναι σημαντικό να κάνουμε έναν απολογισμό της προόδου που έχουμε σημειώσει, όταν αναλάβαμε την εξουσία το 2019, η Ελλάδα εξακολουθούσε να θεωρείται από πολλούς ως το «μαύρο πρόβατο» της ευρωπαϊκής οικογένειας, μία οικονομία που εκείνη την εποχή υπολειτουργούσε, εξακολουθούσε να βρίσκεται ουσιαστικά σε καθεστώς επιτήρησης από την Ευρωπαϊκή Ένωση και δεν αποτελούσε ελκυστικό επενδυτικό προορισμό. Γνωρίζαμε τότε ότι η πρώτη μας προτεραιότητα ήταν να οδηγήσουμε την Ελλάδα σε τροχιά υψηλής ανάπτυξης.
Βέβαια, στη συνέχεια έπρεπε να αντιμετωπίσουμε την πανδημία του κορονοϊού, αλλά η βασική οικονομική πολιτική που ακολουθήσαμε ήταν συνολικά επιτυχής. Μειώσαμε τους φόρους χωρίς να απειλήσουμε τη δημοσιονομική ισορροπία της μακροοικονομικής μας θέσης. Βελτιώσαμε σημαντικά το ρυθμιστικό περιβάλλον, παρέχοντας ένα σταθερό και προβλέψιμο επιχειρηματικό πλαίσιο για να επενδύσουν οι επιχειρήσεις.
Πιστεύω ότι η ιστορία της «Eldorado», από πολλές απόψεις, είναι ενδεικτική της προόδου που έχουμε πετύχει. Θυμάμαι τις πρώτες μας συζητήσεις με τον George (Burns). Δικαίως, η εταιρεία ήταν πολύ απογοητευμένη από την αλληλεπίδραση με την προηγούμενη κυβέρνηση, απλώς και μόνο επειδή δεν μπορούσαν να καταλάβουν τι ακριβώς ήθελε να κάνει η κυβέρνηση με την επένδυση της «Eldorado». Είχαμε πολύ ειλικρινείς συζητήσεις και βρήκαμε έναν τρόπο να προχωρήσουμε με ένα έργο που είναι πολύ σημαντικό για την Ελλάδα. Θέσαμε τους κανόνες. Η «Eldorado» ανταποκρίθηκε με επιτυχία και τήρησε τους κανόνες, και τώρα έχουμε μία κορυφαία καναδική μεταλλευτική εταιρεία που δραστηριοποιείται στην Ελλάδα, δημιουργώντας εκατοντάδες, αν όχι χιλιάδες θέσεις εργασίας σε μια σχετικά περιορισμένη οικονομικά περιοχή της χώρας, συμμετέχοντας σε υπεύθυνες δραστηριότητες με βάση τα κριτήρια ESG και συμβάλλοντας σημαντικά στην ελληνική οικονομία. Αυτό είναι μόνο ένα μέρος της ιστορίας, διότι καταφέραμε να καταστήσουμε την Ελλάδα ελκυστικό επενδυτικό προορισμό για επενδύσεις από πολυάριθμους τομείς.
Πρόσφατα, πριν από λίγες ημέρες, ο «Economist» δημοσίευσε την ετήσια έκθεσή του σχετικά με το επιχειρηματικό περιβάλλον και η Ελλάδα σημείωσε τη μεγαλύτερη βελτίωση από οποιαδήποτε άλλη χώρα που έχει παρακολουθήσει ο «Economist». Πιστεύω ότι υπάρχει μια γενική συνέπεια στην ιστορία μας τα τελευταία πέντε χρόνια. Αυτό είναι κάτι που αναγνωρίζεται από τις αγορές, από τους επενδυτές, από τους οίκους αξιολόγησης.
Αλλά στο τέλος της ημέρας, οι επιχειρήσεις και οι επενδυτές δείχνουν τις προτιμήσεις τους μέσα από τις πράξεις τους. Αν είναι ενεργοί και έχουν παρουσία στην Ελλάδα, αυτό σημαίνει ότι βλέπουν σημαντικά οφέλη για τις επενδύσεις τους. Πιστεύω ότι ο George (Burns) έχει δίκιο. Το μήνυμα της ιστορίας αυτής έχει περάσει. Η Ελλάδα δεν είναι πλέον μια εκκεντρική, αντιδραστική ιστορία. Πίσω στο 2020, χρειάστηκε μεγάλη προσπάθεια για να πείσουμε τον κόσμο να πιστέψει σε εμάς. Τώρα είναι πολύ πιο εύκολο να το κάνουμε, αλλά αναγνωρίζουμε ότι υπάρχει ακόμη πολλή δουλειά που πρέπει να γίνει για να διατηρηθεί η τρέχουσα δυναμική.
Nik Nanos: Αυτό που βρίσκω εντυπωσιακό είναι ότι αυτό συνέβη μέσα σε τέσσερα χρόνια. Αυτό που ενδιαφέρει το πλήθος εδώ -και σε αυτό το πλήθος έχουμε κορυφαίους επιχειρηματίες και επενδυτές του Καναδά- είναι να ακούσουν την ιστορία της Ελλάδας. Αλλά ένα πράγμα που θα ήθελα να προσθέσω, όταν μιλήσατε για τη μεγαλύτερη βελτίωση όσον αφορά το επιχειρηματικό περιβάλλον, είναι ότι οι κυβερνήσεις δημιουργούν το επιχειρηματικό περιβάλλον. Οι επιχειρηματίες δημιουργούν την ευημερία. Πιστεύω ότι η πραγματικότητα είναι ότι αυτό που καταφέρατε να κάνετε σε σύντομο χρονικό διάστημα ήταν αρκετά εντυπωσιακό. Αλλά δεν μπορεί να ήταν τόσο εύκολο. Με τον τρόπο που μιλάτε τώρα, κ. Πρωθυπουργέ, ακούγεται σαν να ήταν πολύ εύκολο. «Έγινα Πρωθυπουργός. Αρχίσαμε να αλλάζουμε τα πράγματα». Είναι τόσο υπέροχο. Αλλά υπήρχε… Όχι, σοβαρά, υπήρξε κάποιο σημείο καμπής για εσάς και τους συναδέλφους σας; Ξέρω ότι είχατε το όραμα και ηγείστε της κυβέρνησης, αλλά υπήρξε κάποιο σημείο καμπής όπου είπατε: «τα πράγματα θα αρχίσουν να αλλάζουν ίσως νωρίτερα από ό,τι περιμένουμε».
Κυριάκος Μητσοτάκης: Έχετε δίκιο να επισημάνετε ότι προφανώς δεν ήταν εύκολο και ότι υπήρξαν πολλές αναποδιές στην πορεία. Αλλά αυτό που μπορώ να σας πω είναι ότι είμαι αρκετά τυχερός που μπόρεσα να φτιάξω μια πολύ καλή ομάδα γύρω μου. Το γεγονός, πιστεύω, ότι είχαμε την απόλυτη πλειοψηφία στο Κοινοβούλιο, τόσο το 2019 όσο και το 2023, έκανε τη ζωή μας πολύ πιο εύκολη. Γιατί το λέω αυτό; Αν δείτε απλώς το ευρωπαϊκό περιβάλλον τώρα, θα συνειδητοποιήσετε ότι, όπως επισημάνατε, φυσικά, το πολιτικό τοπίο σε μεγάλο βαθμό καθορίζει το οικονομικό περιβάλλον. Και δεν υπάρχουν τόσες πολλές ισχυρές κυβερνήσεις με ισχυρή εντολή να εφαρμόσουν πράγματι μεταρρυθμίσεις. Για παράδειγμα, δείτε μια χώρα όπως την Πορτογαλία, η οποία τα πήγε καλά. Υπήρξε μια αλλαγή στην κυβέρνηση τώρα, αλλά στην πραγματικότητα έχετε… Μπορεί να έχετε μια κυβέρνηση μειοψηφίας στην εξουσία. Φυσικά, αυτό καθιστά πολύ πιο δύσκολο να εφαρμόσεις την ατζέντα σου. Αλλά αν θα έπρεπε να αναφερθώ σε μια στιγμή όπου πραγματικά πίστεψα ότι τα πράγματα μπορεί πραγματικά να αλλάξουν και ότι η ιστορία μας έχει απήχηση, θα επανέφερα στη μνήμη μου μια συνάντηση που είχα στο Νταβός τον Ιανουάριο του 2020, ακριβώς πριν από την πανδημία.
Ήταν η εποχή που συναντήθηκα για πρώτη φορά με τη Microsoft. Τότε, καταφέραμε να την πείσουμε να κάνει μια μεγάλη επένδυση σε data centers στην Ελλάδα. Ήταν οι πρώτοι που το έκαναν. Εκείνη την εποχή, σκέφτηκα: «λοιπόν, αν μπορέσουμε να πείσουμε τη Microsoft να το κάνει πραγματικά αυτό, ίσως ακολουθήσουν και άλλοι», και πράγματι ακολούθησαν κι άλλοι. Πιστεύω λοιπόν ότι αυτή ήταν μια στιγμή που ένιωσα ότι όταν επρόκειτο να παρουσιάσουμε τα επιχειρήματά μας στους σημαντικούς διεθνείς επενδυτές, τουλάχιστον θα ήταν πρόθυμοι να ακούσουν αυτά που είχαμε να πούμε. Φυσικά, στη συνέχεια έπρεπε να αντιμετωπίσουμε μια πανδημία όπου δαπανήσαμε πολλά χρήματα, όπως έκαναν οι περισσότερες κυβερνήσεις, όλες οι κυβερνήσεις, αλλά θεωρώ ότι το κάναμε με έξυπνο τρόπο, προκειμένου να διασφαλίσουμε ότι θα σώζαμε πραγματικά θέσεις εργασίας και θα θέταμε τις βάσεις για την ανάκαμψη μετά την πανδημία.
Πιστεύω ότι η δεύτερη στιγμή κατά την οποία σκέφτηκα ότι κάνουμε κάτι σημαντικό ήταν όταν τον Ιούλιο του 2020 καταφέραμε να πείσουμε τους ευρωπαίους εταίρους μας για τη δημιουργία αυτού του ταμείου που ονομάζουμε «NextGenerationEU», το οποίο είναι ουσιαστικά ένας μηχανισμός σε επίπεδο Ευρωπαϊκής Ένωσης που δημιουργήθηκε για να διοχετεύει κεφάλαια στα κράτη μέλη προκειμένου να τα βοηθήσει στην ανάκαμψη μετά την πανδημία.
Για την Ελλάδα, αυτό σημαίνει επιπλέον 36 δισεκατομμύρια ευρώ σε επιχορηγήσεις και χαμηλότοκα δάνεια. Ήταν μια σημαντική πρόσθετη ενίσχυση όσον αφορά την παροχή ευρωπαϊκών πόρων για την ολοκλήρωση των ιδιωτικών επενδύσεων που ήδη πραγματοποιούνταν στην Ελλάδα. Αυτές είναι δύο στιγμές κατά τις οποίες σκέφτηκα ότι ίσως πράγματι κινούμαστε προς τη σωστή κατεύθυνση.
Και βέβαια, ίσως η πιο σημαντική στιγμή ήταν η δεύτερη εκλογική μας νίκη, διότι μερικές φορές είναι εύκολο να κερδίζεις τις πρώτες εκλογές. Το να κερδίζεις τις δεύτερες εκλογές ως εν ενεργεία Πρωθυπουργός και σε αυτό το περιβάλλον, δεν είναι εύκολο. Όταν, λοιπόν, πράγματι ο ελληνικός λαός μάς έδωσε μια δεύτερη ηχηρή πλειοψηφία σε μια ουσιαστικά διπλή εκλογική αναμέτρηση, τότε ήμουν σίγουρος ότι είχα πείσει την πιο σημαντική εκλογική ομάδα, που στο τέλος της ημέρας είναι οι πολίτες μας, ότι τηρούμε τις υποσχέσεις μας και ότι μας εμπιστεύονται για να συνεχίσουμε για άλλα τέσσερα χρόνια.
Nik Nanos: Είναι ενδιαφέρον. Πάντα αισθανόμουν ότι οι διευθύνοντες σύμβουλοι και οι πολίτες είναι το ίδιο. Θέλουν σταθερότητα ώστε να μπορούν να λαμβάνουν αποφάσεις, ώστε οι οικογένειές τους να είναι ισχυρές, ώστε οι επιχειρήσεις τους να είναι ισχυρές. Αλλά ας μιλήσουμε τώρα για το ελληνικό brand για το οποίο γίνεται μεγάλος λόγος. Υπάρχει μεγάλος ενθουσιασμός. Μιλήσαμε γι’ αυτό. Όλοι γνωρίζουν ότι η Ελλάδα είναι ένα όμορφο μέρος για να επισκεφθεί κανείς. Γνωρίζουμε ότι οι Έλληνες είναι φιλόξενοι άνθρωποι, αλλά τώρα, μέρος του νέου brand ή του ανερχόμενου brand έχει να κάνει με την Ελλάδα ως αναδυόμενη οικονομική δύναμη στη Νοτιοανατολική Ευρώπη. Σκεφτείτε για όλους τους ανθρώπους που βρίσκονται εδώ, τους επιχειρηματίες και τους επενδυτές που βρίσκονται εδώ και εξετάζουν πού να επενδύσουν τα χρήματά τους και πού να επικεντρωθούν όσον αφορά μελλοντικές ευκαιρίες, ποια είναι η πρόταση αξίας για επενδύσεις στην Ελλάδα;
Κυριάκος Μητσοτάκης: Καταρχάς, η οικονομία αναπτύσσεται και πιστεύω ότι θα συνεχίσει να αναπτύσσεται με σημαντικά ταχύτερο ρυθμό από τον μέσο όρο της Ευρωζώνης. ‘Αρα, επενδύετε σε μια οικονομία υψηλής ανάπτυξης με σταθερές μακροοικονομικές προοπτικές. Αν κοιτάξετε τον λόγο του χρέους μας προς το ΑΕΠ, μειώνεται με ταχύτερο ρυθμό από κάθε άλλη χώρα του ΟΟΣΑ. Δεν υπάρχει πλέον το country risk που συνδέεται με ό,τι πήγε στραβά πριν από 10 χρόνια. Έχουμε αφήσει οριστικά πίσω μας τα χρόνια της χρηματοπιστωτικής κρίσης. Αυτό, βέβαια, για κάθε επενδυτή, σημαίνει και ευκαιρίες, επειδή οι τιμές των περιουσιακών στοιχείων ήταν σημαντικά υποτιμημένες.
Η ελληνική οικονομία είναι μία οικονομία ευρέως φάσματος δραστηριοτήτων, με ορισμένους τομείς στους οποίους μπορούμε να λέμε ότι είμαστε παγκόσμιοι ηγέτες. Για παράδειγμα, ο τουρισμός και η φιλοξενία προσελκύουν σημαντικές επενδύσεις καθώς αναβαθμίζουμε το τουριστικό μας προϊόν στην αγορά. Ανανεώσιμες πηγές ενέργειας: παράγουμε το 50% της ηλεκτρικής μας ενέργειας μόνο από αιολική και ηλιακή ενέργεια. Είμαστε μία από τις κορυφαίες χώρες στον κόσμο όσον αφορά αυτούς τους τύπους ανανεώσιμων πηγών ενέργειας. Η Ελλάδα ως κέντρο logistics, φυσικό σημείο εισόδου για το εμπόριο από την ανατολή προς τη δύση ή από τη δύση προς την ανατολή. Η Ελλάδα ως πρωτοπόρος οικονομία στην ευρύτερη περιοχή των Βαλκανίων και της Ανατολικής Ευρώπης.
Η Ελλάδα ως τεχνολογικό κέντρο. Αυτό μπορεί να σας εκπλήξει, αλλά έχουμε έναν δυναμικό τομέα υψηλής τεχνολογίας στην Ελλάδα, με πολλές νεοφυείς επιχειρήσεις, αρκετές εταιρείες «μονόκερους» που έχουν δημιουργηθεί στην Ελλάδα, οι οποίοι αξιοποιούν αυτό που είναι ουσιαστικά, κατά τη γνώμη μου, το μεγάλο μας πλεονέκτημα, το οποίο είναι το ταλέντο των ανθρώπων μας, το δημόσιο πανεπιστημιακό σύστημα που παράγει εξαιρετικά καταρτισμένους νέους Έλληνες, πρόθυμους να εργαστούν.
Όταν, για παράδειγμα, η Pfizer ήρθε στην Ελλάδα για να εγκαθιδρύσει κέντρο τεχνητής νοημοσύνης και big data, πήγε στη Θεσσαλονίκη, τη δεύτερη μεγαλύτερη πόλη μας. Δεν πήγαν στην Αθήνα. Ξεκίνησαν με 200 άτομα και θα φτάσουν τα 1.000 άτομα μέχρι το τέλος του έτους. Γιατί συνέβη αυτό; Επειδή βρήκαν σπουδαίο ταλέντο.
Φυσικά, το άλλο μεγάλο πλεονέκτημα της Ελλάδας είναι η φανταστική διασπορά μας και οι δεσμοί που μπορούμε να χτίσουμε με τους Έλληνες του εξωτερικού. Πεντακόσιες χιλιάδες Έλληνες, νέοι Έλληνες έφυγαν από την Ελλάδα κατά τη διάρκεια της οικονομικής κρίσης. Σε μια εποχή που το ταλέντο είναι σπάνιο, κάποιοι από αυτούς τους ανθρώπους θα ήθελαν πολύ να επιστρέψουν στην Ελλάδα, εφόσον μπορούν να βρουν καλές ευκαιρίες εργασίας. Προσθέστε σε αυτό το γεγονός ότι υπάρχουν σημαντικοί ευρωπαϊκοί πόροι, όπως σας είπα, για να συμπληρώσουν τα ιδιωτικά κεφάλαια που θα κατευθυνθούν στην Ελλάδα.
Βέβαια, όπως συζητήσαμε προηγουμένως, μία σταθερή κυβέρνηση. Έχουμε τρία χρόνια μπροστά μας, μια πλήρη δεύτερη θητεία με εντολή από τους πολίτες να υλοποιήσουμε μεταρρυθμίσεις και τη δική μας δέσμευση να χτίσουμε πάνω στις επιτυχίες μας, διότι είναι εύκολο όταν κερδίζεις μια δεύτερη θητεία να εφησυχάσεις. Θα διασφαλίσω ότι δεν θα συμβεί αυτό. Η ομάδα μου γνωρίζει ότι, αν μη τι άλλο, πρέπει να πατήσουμε γκάζι και όχι φρένο. Δεν θεωρώ τίποτα από όσα έχουμε πετύχει δεδομένο. Πιστεύω πάντα ότι χρειάζονται τουλάχιστον δύο θητείες για να διασφαλιστεί ότι η χώρα έχει γυρίσει οριστικά σελίδα.
*Nik Nanos:*Νομίζω ότι θα μπορούσαμε να μιλάμε πολύ για την πρόταση αξίας. Μιλάτε για τις ευκαιρίες, τη σταθερότητα, την ποικιλομορφία της οικονομίας. Ας αλλάξουμε ταχύτητα για λίγο και ας μιλήσουμε για τον Καναδά και την Ελλάδα, δύο έθνη, τη συνεργασία μεταξύ αυτών των δύο χωρών. Ξέρω ότι έχετε συζητήσει και συναντηθεί με τον Πρωθυπουργό Trudeau. Τι θα θέλατε να επιτευχθεί όσον αφορά την ενίσχυση της φιλίας και της οικονομικής εταιρικής σχέσης μεταξύ της Ελλάδας και του Καναδά στο μέλλον;
Κυριάκος Μητσοτάκης: Είχα πολύ παραγωγικές συναντήσεις με τον Πρωθυπουργό Trudeau. Η Ελλάδα και ο Καναδάς είναι δύο φιλελεύθερες δημοκρατίες. Μοιραζόμαστε τις ίδιες αξίες. Βρισκόμαστε στην ίδια πλευρά όταν πρόκειται για τις μεγάλες γεωπολιτικές προκλήσεις των ημερών μας, από την Ουκρανία μέχρι τη Γάζα. Αντιμετωπίζουμε και οι δύο προκλήσεις που σχετίζονται με την κλιματική αλλαγή, τόσο στο μέτωπο του μετριασμού των επιπτώσεών της όσο και στο μέτωπο της προσαρμογής.
Είχαμε την ευκαιρία να υπογράψουμε, παρουσία του Πρωθυπουργού Trudeau, μία νέα σημαντική σύμβαση. Αγοράζουμε επτά υπερσύγχρονα αεροπλάνα για να μας βοηθήσουν στις προσπάθειες πυρόσβεσης, τα οποία χρηματοδοτούνται εν μέρει από την Ευρωπαϊκή Ένωση. Φυσικά, ανταλλάσσουμε επίσης εμπειρίες όσον αφορά στη διαχείριση περιβαλλοντικών προκλήσεων, όπως οι δασικές πυρκαγιές.
Βέβαια, όμως, όταν εξετάζουμε την οικονομική συνεργασία, το επίπεδο των εμπορικών μας συναλλαγών είναι ακόμη σχετικά χαμηλό. Μπορούμε να τα καταφέρουμε πολύ καλύτερα. Όταν βλέπω τις άμεσες ξένες επενδύσεις από καναδικές εταιρείες στην Ελλάδα, υπήρξαν κάποιες σημαντικές επενδύσεις που έχουν ήδη υλοποιηθεί. Η Eldorado Gold είναι μία από αυτές. Η Fairfax και ο καλός μου φίλος Prem Watsa έχει επενδύσει ενεργά στην Ελλάδα και είναι ένας από τους μεγάλους πρωταθλητές του ελληνικού success story, όχι μόνο στις χρηματοπιστωτικές υπηρεσίες, τράπεζες, ασφάλειες, αλλά τώρα και στο real estate και την τεχνολογία. Η PSP επενδύει στο αεροδρόμιο της Αθήνας, το οποίο εισήχθη στο χρηματιστήριο πριν από λίγες εβδομάδες. Ήταν μια εντυπωσιακά επιτυχημένη εισαγωγή.
Υπάρχει ήδη μια ραχοκοκαλιά καναδικών επενδύσεων που έχουν κατευθυνθεί προς την Ελλάδα. Τώρα, η πρόκληση είναι να προχωρήσουμε, πέρα από αυτούς τους πρωταθλητές των ελληνοκαναδικών οικονομικών σχέσεων, σε μια νέα γενιά επενδυτών που θα μπορούσαν να επωφεληθούν από τις σημαντικές ευκαιρίες που έχει να προσφέρει η Ελλάδα. Αλλά αυτό είναι αμφίδρομο, διότι έχουμε επίσης ελληνικές εταιρείες τώρα, για παράδειγμα, ο όμιλος Mytilineos, ο οποίος σχεδιάζει να επενδύσει περισσότερα από ένα δισεκατομμύριο ευρώ στο μεγαλύτερο φωτοβολταϊκό πάρκο στην Αλμπέρτα. Αυτό σημαίνει ότι αξιοποιούμε και εμείς την τεχνογνωσία μας προκειμένου να επενδύσουμε στον Καναδά και να ενισχύσουμε την πράσινη μετάβαση του Καναδά με ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, τις οποίες σίγουρα χρειάζεστε στο ενεργειακό σας μείγμα στο μέλλον.
Nik Nanos: Έχετε μιλήσει για επενδυτικές ευκαιρίες, έχετε μιλήσει για διακρατική συνεργασία και τέτοιου είδους ευκαιρίες. Αναφερθήκατε στην ελληνική διασπορά. Αν είχατε ένα κάλεσμα σε δράση προς την ελληνική διασπορά στον Καναδά, ποιο θα ήταν αυτό;
Κυριάκος Μητσοτάκης: Καταρχάς, για πρώτη φορά σε αυτές τις εκλογές, θα μπορείτε να ψηφίσετε μέσω επιστολικής ψήφου. Γιατί το λέω αυτό; Δεν ήταν προφανές. Έχουμε δύο Υπουργούς εδώ, τον κ. Θεοδωρικάκο, ο οποίος ήταν πρώην Υπουργός Εσωτερικών, την κα Κεραμέως, η οποία είναι Υπουργός Εσωτερικών, που εργάζονται πολύ σκληρά για να διασφαλίσουν ότι θα επεκτείνουμε το δικαίωμα ψήφου στη διασπορά μας. Ξεκινήσαμε στις προηγούμενες εκλογές με τη δημιουργία εκλογικών τμημάτων στις πρεσβείες μας και στα προξενεία μας. Αλλά τώρα προχωρήσαμε ένα βήμα παραπέρα. Τώρα, μπορείτε πράγματι να ψηφίσετε, αν έχετε δικαίωμα ψήφου στην Ελλάδα, απλά με την εγγραφή σας στον ιστότοπο του Υπουργείου Εσωτερικών. Για πρώτη φορά, θα χρησιμοποιήσουμε την επιστολική ψήφο προκειμένου να συμμετάσχετε στις ευρωεκλογές.
Αυτό είναι εξαιρετικά σημαντικό για εμάς, διότι ουσιαστικά πρόκειται για μια δοκιμαστική διαδικασία για το τι θα συμβεί στις εθνικές εκλογές. Καταλαβαίνω ότι οι ευρωπαϊκές εκλογές μπορεί να μην είναι οι πιο σημαντικές εκλογές για εσάς ώστε να συμμετάσχετε, αλλά χρειαζόμαστε έναν υψηλό αριθμό συμμετοχής προκειμένου να πείσουμε τους σκεπτικιστές στο Ελληνικό Κοινοβούλιο ότι πράγματι πρέπει να επεκτείνουμε το ίδιο, όχι απλώς το ίδιο δικαίωμα, αλλά να προσφέρουμε την ίδια ευελιξία όταν πρόκειται για τις εθνικές εκλογές.
Γι’ αυτό σας ζητώ να λάβετε μέρος στις εκλογές. Είναι σημαντικό. Θα υπάρχουν επίσης υποψήφιοι που θα εκπροσωπούν την ελληνοκαναδική κοινότητα. Οι ευρωπαϊκές εκλογές είναι σημαντικές γιατί ό,τι συμβαίνει στην Ευρώπη αφορά την Ελλάδα. Αφορά επίσης και τον Καναδά, γιατί η Ευρώπη και ο Καναδάς είναι εταίροι. Δεν μιλάμε μόνο για συμφωνίες ελεύθερου εμπορίου. Είμαστε εταίροι στην αντιμετώπιση των μεγάλων προκλήσεων του σήμερα. Και είναι αρκετές αυτές που πρέπει να αντιμετωπίσουμε.
Nik Nanos: Ναι, ακριβώς. Όταν μιλάμε για τη γεωπολιτική κατάσταση, σκεφτόμαστε πράγματα για τον πόλεμο στην Ουκρανία με τη Ρωσία, σκεφτόμαστε τι συμβαίνει στη Μέση Ανατολή, σκεφτόμαστε τους ανθρώπους, και ξέρετε κάτι; Οι Καναδοί και οι άνθρωποι στην Ελλάδα ανησυχούν για το κόστος της ενέργειας, ανησυχούν για το κόστος των τροφίμων. Δεν είναι μια εύκολη περίοδος για κανέναν.
Ας δούμε λίγο πιο αναλυτικά τον αντίκτυπο από την πλευρά του εμπορίου και της εφοδιαστικής αλυσίδας σχετικά με τον τρόπο με τον οποίο η σύγκρουση στην Ουκρανία αναδιαμορφώνει, βασικά, την παγκόσμια οικονομία μας. Θα ήθελα να μιλήσετε λίγο παραπάνω γι’ αυτό, διότι ένα από τα πιο ενδιαφέροντα, συναρπαστικά πράγματα τα οποία έχω ακούσει είναι ο ευρωπαϊκός διάδρομος Ινδίας-Μέσης Ανατολής. Πείτε μου ποιο είναι το όραμα, μοιραστείτε με όλους μας το όραμα γι’ αυτό και τι σημαίνει για την Ελλάδα, γιατί πιστεύω ότι αυτό βρίσκεται στην καρδιά του πού πιθανώς θα πάει η Ελλάδα.
Κυριάκος Μητσοτάκης: Καταρχάς, προφανώς, ο πόλεμος στην Ουκρανία έχει αλλάξει πολλά πράγματα στην ευρωπαϊκή ήπειρο. Η Ευρώπη, ορισμένες οικονομίες στην Ευρώπη ειδικότερα ήταν για μεγάλο χρονικό διάστημα ιδιαίτερα εξαρτημένες από το φθηνό ρωσικό φυσικό αέριο. Αυτό έχει αλλάξει, και πιστεύω ότι έχει αλλάξει προς το καλύτερο, πράγμα που σημαίνει ότι τώρα πρέπει να βασιστούμε περισσότερο, βραχυπρόθεσμα και μεσοπρόθεσμα, στο εισαγόμενο υγροποιημένο φυσικό αέριο (LNG).
Η Ελλάδα έχει σημαντικό ρόλο να διαδραματίσει, διότι είμαστε το φυσικό σημείο εισόδου του LNG, όχι μόνο για την Ελλάδα, αλλά και για τα Βαλκάνια. Πράγματι στέλνουμε αέριο στην Ουκρανία αυτή τη στιγμή που μιλάμε. Χρησιμοποιούμε τους παλιούς ρωσικούς αγωγούς, αντιστρέφοντας τη ροή τους και στέλνοντας αέριο από τον νότο στο βορρά. Αυτό σημαίνει ότι η Ελλάδα έχει να διαδραματίσει σημαντικό γεωπολιτικό ρόλο διασφαλίζοντας την ενεργειακή ασφάλεια στην ευρύτερη περιοχή.
Όμως, αν δείτε τον τρόπο με τον οποίο θα μετατοπιστούν οι εμπορικές ροές τα επόμενα χρόνια ή την επόμενη δεκαετία, αυτό που περιγράφετε, ο διάδρομος Ινδίας-Μέσης Ανατολής-Ευρώπης, είναι για εμένα ένα ιδιαίτερα οραματικό στρατηγικό project. Διότι, εάν εξετάσετε τη θέση της Ινδίας ως αναπτυσσόμενης δύναμης, ως πιθανώς την τρίτη μεγαλύτερη οικονομία μέχρι το 2030, ως εναλλακτικό πάροχο αγαθών και υπηρεσιών αντί της Κίνας, πώς θα βρουν τα ινδικά προϊόντα τον δρόμο τους προς την ευρωπαϊκή αγορά;
Αρκεί να δείτε τον χάρτη για να καταλάβετε ότι αυτός ο εναλλακτικός διάδρομος, ο οποίος ουσιαστικά παρακάμπτει και το Σουέζ και την Ερυθρά Θάλασσα, έχει ως τελικό σημείο την Ελλάδα, την ηπειρωτική Ελλάδα. Τα λιμάνια μας, τα σιδηροδρομικά μας δίκτυα, τα κέντρα logistics θα έχουν πολύ σημαντικό ρόλο να παίξουν. Αυτή τη στιγμή, βλέπουμε τεράστιο ενδιαφέρον για επενδύσεις στα logistics στην Ελλάδα, και είναι λογικό γιατί έχουμε τις υποδομές, έχουμε τα λιμάνια, επενδύουμε στα τρένα μας. Ειδικά αν κοιτάξετε την περιοχή γύρω από το λιμάνι του Πειραιά, εξελίσσεται σε κορυφαίο κέντρο logistics παγκόσμιας κλάσης. Φυσικά, πρόκειται για ένα μακροπρόθεσμο σχέδιο. Αλλά αν κάποιος πιστεύει στις δυνατότητες της Ινδίας, όπως εγώ όταν βλέπω την ανάπτυξη της ινδικής οικονομίας και τον δυναμισμό της και το γεγονός ότι η Ινδία θα έχει, πιστεύω, μια ισχυρή εταιρική σχέση με την Ευρώπη, μπορεί να καταλάβει γιατί ο ρόλος της Ελλάδας σε αυτή τη μεγάλη αναδυόμενη εμπορική εταιρική σχέση θα είναι τόσο σημαντικός.
Nik Nanos: Αν μου επιτρέπετε, κ. Πρωθυπουργέ, ακούγεται σαν να σχεδιάζετε έναν νέο χάρτη όπου η Ελλάδα βρίσκεται ακριβώς στο κέντρο του κόσμου, όταν πρόκειται για τη διασταύρωση του Καναδά, της Ινδίας και της Ασίας.
Κυριάκος Μητσοτάκης: Αν και το Μαντείο των Δελφών είχε διατυπώσει αυτή την άποψη πριν από δυόμισι χιλιάδες χρόνια.
Nik Nanos: Εξαιρετικά. Μιλούσατε λίγο νωρίτερα για την προμήθεια αεροσκαφών για την αντιμετώπιση των δασικών πυρκαγιών. Αυτό που είναι ενδιαφέρον, ένα πράγμα που μοιράζονται ο Καναδάς και η Ελλάδα είναι η καταπολέμηση των δασικών πυρκαγιών στην Ελλάδα και των δασικών πυρκαγιών που εμείς στον Καναδά είχαμε να αντιμετωπίσουμε στο Βόρειο Κεμπέκ. Γνωρίζουμε ότι το ίδιο πράγμα συνέβαινε και στην Ελλάδα. Γνωρίζουμε ότι οι άνθρωποι ανησυχούν για την κλιματική αλλαγή. Μπορείτε να αφιερώσετε λίγο χρόνο για να μιλήσετε για την πράσινη οικονομία στην Ελλάδα και την κλιματική αλλαγή; Είναι μια ευκαιρία; Είναι ένα κόστος; Είναι και τα δύο; Πώς το βλέπετε αυτό;
Κυριάκος Μητσοτάκης: Είναι και απειλή και ευκαιρία. Πρέπει να γνωρίζει κανείς ότι η διαχείριση των καταστροφών που σχετίζονται με το κλίμα μπορεί να κοστίσει πολύ ακριβά. Για παράδειγμα, είχαμε μια μεγάλη πλημμύρα στη Θεσσαλία, στην Κεντρική Ελλάδα, που είναι η κύρια γεωργική μας περιοχή, τον Σεπτέμβριο, μια φοβερή καταιγίδα. Μία από αυτές τις καταιγίδες που οι επιστήμονες μας λένε ότι συμβαίνουν μια φορά στα χίλια χρόνια, αλλά ποτέ δεν είμαστε απόλυτα σίγουροι γι΄ αυτά τα στατιστικά σε αυτό το νέο περιβάλλον της κλιματικής κρίσης. Αυτά τα ακραία φαινόμενα, λοιπόν, μας κοστίζουν πολλά χρήματα, πράγμα που σημαίνει ότι η πρόληψη είναι εξαιρετικά σημαντική. Και αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο δίνω τόση έμφαση στην προσαρμογή όσο και στον μετριασμό των επιπτώσεων.
Η Ευρώπη κατέχει ηγετική θέση όσον αφορά τον μετριασμό των επιπτώσεων, υπό την έννοια ότι έχει θέσει πολύ σαφείς στόχους για να γίνει ουδέτερη ως προς τις εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα έως το 2050. Έχουμε μια πολύ σαφή πορεία προς την επίτευξη ουδετερότητας ως προς τον άνθρακα. Γνωρίζουμε ότι θα είναι δύσκολο. Ξέρουμε ότι θα κοστίσει πολλά χρήματα. Φοβάμαι όμως ότι αν δεν σκεφτούμε πιο προνοητικά για την προσαρμογή, που σημαίνει την αντιμετώπιση της κλιματικής κρίσης σήμερα ή αύριο, μπορεί πράγματι να χάσουμε την υποστήριξη του πληθυσμού μας όσον αφορά τη διασφάλιση ότι είναι μαζί μας όταν πρόκειται για τη μεσοπρόθεσμη και μακροπρόθεσμη μετάβαση που πρέπει να κάνουμε.
Ό,τι έχει να κάνει με την πρόληψη, δίνουμε πολύ μεγαλύτερη έμφαση στην πρόληψη, ακόμα και όταν πρόκειται για δασικές πυρκαγιές, την ενεργό διαχείριση των δασών. Αυτοί είναι τομείς πολιτικής στους οποίους μπορούμε να μάθουμε πολλά από τον Καναδά. Στην Ελλάδα δεν αποτέλεσε ποτέ προτεραιότητα. Περισσότερη δουλειά και περισσότερες επενδύσεις στην αντιπλημμυρική προστασία. Αυτές οι επενδύσεις έχουν πράγματι λογική οικονομικά μιλώντας, διότι αν δούμε τις ζημιές που πρέπει να αντιμετωπίσουμε σε περίπτωση ακραίων κλιματικών φαινομένων, είναι πολύ ακριβές. Θέματα όπως η ασφάλιση κατά των κλιματικών καταστροφών, επίσης ένα μεγάλο θέμα για στον παγκόσμιο χρηματοοικονομικό κλάδο. Για παράδειγμα, βρισκόμαστε τώρα στη διαδικασία επανεξέτασης του τρόπου με τον οποίο οι αγρότες μας ασφαλίζονται έναντι των γεωργικών ζημιών.
Βέβαια, όμως, μπορεί επίσης να δημιουργήσει κάποιες ευκαιρίες. Επιτρέψτε μου να αναφερθώ, για παράδειγμα, στον τουρισμό. Μία από τις κύριες προκλήσεις της Ελλάδας είναι η επιμήκυνση της τουριστικής περιόδου. Δεν θέλουμε κατ’ ανάγκη οι άνθρωποι να έρχονται στην Ελλάδα τον Ιούλιο και τον Αύγουστο, όταν θα έχει πολύ κόσμο και ίσως πολύ ζέστη. Προσπαθούμε να προωθήσουμε την Ελλάδα ως έναν προορισμό για όλο τον χρόνο. Καθώς οι συνήθειες των ανθρώπων, ο τρόπος που ταξιδεύουν, πράγματι αλλάζουν, βλέπουμε ότι αυτό γίνεται πράξη. Η σεζόν μας αρχίζει τον Μάρτιο, σε πολλά μέρη. Μπορεί να τελειώσει τον Οκτώβριο ή τον Νοέμβριο. Θέλουμε να διασφαλίσουμε ότι θα υπάρχουν πτήσεις από τον Καναδά προς την Ελλάδα ή από την Ελλάδα προς τον Καναδά καθ΄ όλη τη διάρκεια του χρόνου, διότι αυτή τη στιγμή, δυστυχώς, δεν υπάρχουν. Αυτό είναι κάτι πάνω στο οποίο πρέπει να δουλέψουμε. Αλλά και η κλιματική αλλαγή θα έχει αντίκτυπο όσον αφορά το τουριστικό μας προϊόν, και πρέπει να έχουμε επίγνωση ότι αυτή είναι μια πραγματικότητα που πρέπει να διαχειριστούμε.
Nik Nanos: Τέλεια. Εντάξει, τελευταία ερώτηση. Αναφέρατε το Μαντείο των Δελφών, σωστά; Ας πάμε λοιπόν μπροστά, σε 20, 30, 40 χρόνια από τώρα. Ως Πρωθυπουργός, έχετε υπηρετήσει με επιτυχία τη χώρα σας και έχετε συνταξιοδοτηθεί. Δεν ξέρω αν η γυναίκα σας μπορεί να το πιστέψει αυτό, αλλά είστε συνταξιούχος. Τώρα, αναλογιζόμενος το όραμά σας για την Ελλάδα, ποια είναι η Ελλάδα που θέλετε να κληρονομήσουν τα εγγόνια και τα δισέγγονά σας;
Κυριάκος Μητσοτάκης: Είναι η πρώτη φορά που κάποιος μου θέτει αυτή την ερώτηση, αλλά είναι ενδιαφέρουσα, ειδικά τα 30 με 40 χρόνια. Μέχρι τότε θα έχω γεράσει πολύ. Ελπίζω ότι θα είμαι ακόμα σχετικά υγιής για να χαρώ τα εγγόνια μου. Αλλά είμαι πολύ σαφής όσον αφορά το τι θέλω να πετύχω με τη χώρα. Θέλω η Ελλάδα να είναι μια ευημερούσα ευρωπαϊκή χώρα, να μην μένει πίσω, να είναι πρωταγωνίστρια. Αν δείτε χώρες όπως η Ιρλανδία, για παράδειγμα, που μπήκαν στην Ευρωπαϊκή Ένωση τη δεκαετία του ’70 και ήταν αρκετά φτωχές, και τώρα βρίσκονται πολύ μπροστά από τον ευρωπαϊκό μέσο όρο όσον αφορά το κατά κεφαλήν ΑΕΠ, θέλω η Ελλάδα να είναι μία από αυτές τις χώρες που έχουν κάνει πραγματικά αυτό το μεγάλο άλμα προς τα εμπρός. Θέλω όμως να διασφαλίσω ότι η ανάπτυξη που δημιουργούμε θα έχει πολύ συγκεκριμένα χαρακτηριστικά, ότι θα είναι βιώσιμη. Εστιάζουμε πολύ στην προστασία του περιβάλλοντος, το οποίο στην περίπτωσή μας είναι απολύτως κρίσιμο για την κύρια βιομηχανία μας, που είναι ο τουρισμός. Είναι αδιανόητο να σκεφτούμε οποιονδήποτε άλλον τρόπο ανάπτυξης του τουρισμού, παρά να εστιάσουμε στον βιώσιμο τουρισμό.
Θέλω να βεβαιωθώ ότι θα αντιμετωπίσουμε αυτό που πιστεύω ότι είναι το θεμελιώδες πρόβλημα των φιλελεύθερων δημοκρατιών σήμερα, την εισοδηματική ανισότητα. Η βασική αιτία της δυσαρέσκειας εντός των φιλελεύθερων δημοκρατιών έγκειται στη μεγάλη ανισότητα κατανομής του πλούτου, μεταξύ εκείνων που έχουν στη διάθεσή τους πολλά κεφάλαια, μεγάλες περιουσίες, και εκείνων που έχουν μείνει πίσω. Κατά τη γνώμη μου, η ανάπτυξη που πρέπει να δημιουργήσουμε πρέπει να είναι πιο δίκαιη. Πιστεύω ακράδαντα στη δυναμική της αγοράς. Δεν είμαι σοσιαλιστής, μην με παρεξηγήσετε, αλλά πιστεύω θεμελιωδώς ότι τα ζητήματα της εισοδηματικής ανισότητας πρέπει να αντιμετωπιστούν και ότι όλοι πρέπει να ευημερούν από μια αναπτυσσόμενη οικονομία.
Για παράδειγμα, τις επόμενες μέρες θα νομοθετήσουμε την τέταρτη αύξηση του κατώτατου μισθού. Δεν μπορώ να σας πω ποια θα είναι η αύξηση γιατί είναι ακόμα μυστικό. Θέλουμε όμως να διασφαλίσουμε ότι οι εργαζόμενοι πράγματι θα επωφελούνται από μία αναπτυσσόμενη οικονομία. Ο στόχος μου θα ήταν να έχουμε μία πραγματικά καλά λειτουργούσα δημοκρατία, όπου οι άνθρωποι θα έχουν καλή πρόσβαση στα δημόσια αγαθά, καλή εκπαίδευση, καλή υγειονομική περίθαλψη, και σε μια χώρα που θα εστιάζει περισσότερο στην ευτυχία και την ευημερία των ανθρώπων.
Nik Nanos: Σας ευχαριστώ, κ. Πρωθυπουργέ. Ολοκληρώνουμε εδώ. Είχαμε μαζί μας τον Πρωθυπουργό Κυριάκο Μητσοτάκη, σοφά λόγια, ένα συναρπαστικό όραμα. Είμαι βέβαιος ότι όλοι οι άνθρωποι εδώ στην αίθουσα θα ενδιαφερθούν για μεγαλύτερα, καλύτερα, πιο συναρπαστικά νέα σχετικά με την Ελλάδα ως τόπο για επενδύσεις, ως τόπο για επισκέψεις, ως τόπο για να ζήσει κανείς, και για να μετατρέψετε τη δύναμη που χτίσατε στην πρώτη σας θητεία σε ακόμη μεγαλύτερη δύναμη. Με αυτό, ας χειροκροτήσουμε όλοι θερμά τον Πρωθυπουργό.
ΑΠΕ-ΜΠΕ
