Η μάχη κατά της πανδημίας του κορονοϊού το 2020 περιόρισε ελευθερίες και έκανε πιο ευάλωτους τους υπέρμαχους τους, ενώ διευκόλυνε και τη μετάλλαξη του δυτικού κράτους δικαίου προς ένα λιγότερο επιτρεπτικό μοντέλο.
Στη Γουινέα η κυβέρνηση έχει απαγορεύσει κάθε είδους διαδήλωση μέχρι νεοτέρας, επικαλούμενη τη μάχη κατά της covid-19. Ο Άλφα Κοντέ διορίστηκε χθες Τρίτη πρόεδρος για μια τρίτη θητεία παρουσία δεκάδων ηγετών αφρικανικών χωρών, μετά την καταστολή των φιλοδημοκρατικών διαδηλώσεων στη διάρκεια των οποίων έχουν σκοτωθεί δεκάδες άνθρωποι από το τέλος του 2019.
Στη Νιγηρία η βία από την αστυνομία και τον στρατό έχει κοστίσει τη ζωή δεκάδων ανθρώπων με το πρόσχημα ότι δεν τηρούσαν τα περιοριστικά μέτρα κατά του κορονοϊού.
Την ίδια ώρα στη Σιγκαπούρη ένα σύστημα ιχνηλάτησης επιτρέπει να παρακολουθείται ο κάθε πολίτης χωριστά, με τη δικαιολογία της μάχης κατά της covid-19.
Στη Βολιβία αναβλήθηκαν για πολλούς μήνες οι εκλογές λόγω της πανδημίας. Στη Γαλλία οι πολίτες ήταν υποχρεωμένοι επί εβδομάδες να συμπληρώνουν μια βεβαίωση προτού βγουν από το σπίτι τους.
Στα τέλη Νοεμβρίου “περισσότερες από τις μισές χώρες παγκοσμίως (61%) είχαν υιοθετήσει μέτρα κατά της covid-19 που προκαλούν ανησυχία για την κατάσταση της δημοκρατίας και των ανθρωπίνων δικαιωμάτων”, σύμφωνα με τη μη κυβερνητική οργάνωση International Idea.
Επιπλέον εξουσίες
Ήδη τον Απρίλιο η Ύπατη Αρμοστής του ΟΗΕ για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα Μισέλ Μπατσελέτ προειδοποίησε: λόγω “της έκτακτης φύσης της κρίσης είναι ξεκάθαρο ότι τα κράτη έχουν ανάγκη επιπλέον εξουσιών”, όμως “η υγειονομική κατάσταση έκτακτης ανάγκης κινδυνεύει να αποδειχθεί καταστροφική για τα ανθρώπινα δικαιώματα”.
Η αμερικανική ΜΚΟ Freedom House εκτίμησε από την πλευρά της ότι “οι δημοκρατικές συνθήκες και τα ανθρώπινα δικαιώματα επιδεινώθηκαν σε 80 χώρες”. Κατήγγειλε ότι οι κυβερνήσεις εκμεταλλεύθηκαν την κατάσταση για να φιμώσουν τους επικριτές τους και να καταστείλουν τους αντιφρονούντες, όπως στη Σρι Λάνκα, “μια ένδειξη της γενικής τάσης”.
Στην Κίνα οι αρχές υιοθέτησαν μερικά ιδιαίτερα περιοριστικά μέτρα, με αυστηρό lockdown σε μεγάλες περιοχές, μαζικά τεστ και παρακολούθηση μέσω drones.
Στην Αίγυπτο, “μια χώρα γνωστή για τις αυταρχικές πρακτικές της και τον αυστηρό περιορισμό του πολιτικού και ατομικού χώρου, η πανδημία απλώς πρόσφερε στον πρόεδρο (Άμπντελ Φάταχ αλ Σίσι) την ευκαιρία να υιοθετήσει και να εφαρμόσει καταπιεστικούς νόμους που παγίωσαν ήδη καθιερωμένες πρακτικές”, κατήγγειλε η ερευνήτρια Χάφσα Χαλάουα σε έκθεση των think tank Atlantic Council και Ispi.
Σύμφωνα με τους Δημοσιογράφους χωρίς Σύνορα (RSF), αυξήθηκαν οι παραβιάσεις της ελευθερίας του Τύπου, ενθαρρυμένες από τις έκτακτες νομοθεσίες που υιοθετήθηκαν και την κήρυξη κατάστασης έκτακτης ανάγκης σε πολλές χώρες.
Δεκατέσσερις δημοσιογράφοι που συνελήφθησαν για την κάλυψη της πανδημίας εξακολουθούσαν να βρίσκονται στη φυλακή στα μέσα Δεκεμβρίου στην Ασία (7 στην Κίνα, 2 στο Μπανγκλαντές και 1 στη Μιανμάρ), τη Μέση Ανατολή (2 στο Ιράν και ένας στην Ιορδανία) και στην Αφρική (ένας στη Ρουάντα).
Μόνιμη κατάσταση έκτακτης ανάγκης
Όμως η πανδημία δεν είχε επιπτώσεις στις ελευθερίες μόνο σε χώρες με αυταρχικά καθεστώτα, αλλά και σε δημοκρατικές.
Τα μέτρα για την αντιμετώπιση της covid-19 τροποποιούν σταδιακά το κράτος δικαίου.
Οι έκτακτες εξουσίες “ενδέχεται να εξακολουθήσουν να ισχύουν σε εθνικό νομικό πλαίσιο ακόμη και αφού αρθεί η κατάσταση έκτακτης ανάγκης”, προειδοποίησε το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο τον Νοέμβριο.
Απαγόρευση κυκλοφορίας, απαγορεύσεις συναθροίσεων, κλειστά καταστήματα. Στο Βερολίνο, το Παρίσι, το Λονδίνο οι κάτοικοι, συνηθισμένοι εδώ και δεκαετίες να χαίρουν πολλών ελευθεριών, τις βλέπουν να περιορίζονται τώρα λόγω της πανδημίας, μετά το πρώτο πλήγμα που δέχθηκαν στο πλαίσιο της μάχης κατά της τρομοκρατίας.
Στη Γαλλία για παράδειγμα με την υγειονομική κατάσταση έκτακτης ανάγκης “υπάρχει μια διαδικασία που είναι αρκετά ανάλογη με την επιβολή κατάστασης έκτακτης ανάγκης για λόγους ασφαλείας”, εξήγησε η Λορελίν Φονταίν καθηγήτρια Δημόσιου και Συνταγματικού Δικαίου στο πανεπιστήμιο Sorbonne Nouvelle.
“Οι πολιτικοί λόγοι έχουν την τάση να μας καθησυχάζουν για τον έκτακτο χαρακτήρα της κατάστασης έκτακτης ανάγκης. Όμως αντίθετα η διαδικασία που βρίσκεται σε εξέλιξη αποτελεί μια τροποποίηση του δικαίου που δεν είναι προσωρινή”, πρόσθεσε.
ΑΠΕ-ΜΠΕ
