Ένας πίνακας ζωγραφικής του Γ. Κόλα ήταν η αιτία που γνώρισα τον αθώο “Θεόφιλο” της ποίησης, Ηλία Τσέχο, που απλόχερα μοναδικά και μοναχικά δωρίζει τις ποιητικές του στιγμές στην ελληνική γραμματεία με 13 βιβλία, εδώ και 44 χρόνια, τώρα από το Γιαννακοχώρι του Βερμίου όπου ζει και εργάζεται τα τελευταία 22 χρόνια.
Στον Ηλία Τσέχο διείδα τη φιλομάθεια και την πνευματικότητα να ταξιδεύουν από τις απομακρυσμένες βουνοκορφές του Επές του Πόντου στην Ελλάδα και στον κόσμο. “Φωλιασμένος” στο Γιαννακοχώρι, πλάθει τα ποιήματά του, εμπλουτίζει τη βιβλιοθήκη του χωριού του (20 χιλιάδες τόμοι), διαβαίνει τα μονοπάτια του βουνού της Κράστας, της Παιώνιας και διασχίζοντας τις Βάθρες Μεταμόρφωσης του ποταμού “Μέγα Ρέματος”, με τον Πόντο κοινό παρονομαστή και με ποιήσεις αναρίθμητες!
Η παιδική ζωντάνια του ποιητή Ηλία, η τεράστια αγάπη για τον ποντιακό πολιτισμό, η θαρραλέα στάση ζωής του, συνετέλεσαν στο να αποδεχτεί την εγωιστική μου παράκληση να μεταφράσει, να μεταφέρει τα λατρεμένα δημοτικά ποντιακά τραγούδια, ποιήματα και δίστιχα. Το αίτημα, απόρροια της ατέρμονης αναζήτησης μου της ιστορίας και του πολιτισμού του Πόντου, για τους ανθρώπους μας που ζουν και τους ανθρώπους που χάσαμε.
Στον Ηλία Τσέχο είδα και ένιωσα τον καταλληλότερο να αφήσει μια κληρονομιά στα παιδιά μας, ανά τον κόσμο, που τα ελληνικά είναι αυτά που οι συγκυρίες επιτρέπουν να σπουδάσουν και να μάθουν.
Φαντάστηκα πως τα χιλιοτραγουδισμένα μαργαριτάρια των ασμάτων μας, θα μπορούσαν να εμπλουτιστούν με την ποιητική του μαγεία και να ταξιδέψουν στις σκέψεις και τα όνειρα όλων των Ελλήνων Ποντίων, που ίσως να ομιλούν ελληνικά, αλλά η επαφή τους με την ποντιακή γλώσσα και την πατρίδα είναι ελάχιστη ή περιορισμένη ή λησμονιάρα! Στον Πόντο τα μυριάδες οστά των προγόνων μας είναι μάρτυρες ενός μοναδικού πολιτισμού, που αργοσβήνει και επιζητούμε να διασωθεί και να διαδοθεί.
Οι γενιές των Ελλήνων Ποντίων, μεταναστεύτριες σε Ευρώπη, Αμερική, Αυστραλία, Νότια Αφρική και αλλού, διατηρούν φλογερά την αγάπη για την πατρίδα, την ελληνική οικουμενικότητα και τον βαθιά σαγηνευτικό Πόντο στις καρδιές τους αλησμόνητα! Σε τούτη την ανθολογία ανθέων, χαράς, αροθυμιών, ατέλειωτης νοσταλγίας και δακρύων φόρου τιμής, εύχομαι οι τωρινές γενιές, αλλά και οι επερχόμενες, να ανακαλύψουν την ύπαρξή τους μέσα από τους προγόνους μας, να ανακαλύψουν την ποίηση και τον πολιτισμό μας. Χαρωπός οδηγός στην περιπλάνηση ο Ηλίας Τσέχος που τον ευχαριστώ, ευελπιστώντας να είναι ο προφήτης ενός νέου ποντιακού διαφωτισμού, στις εσχατιές της γης.
