*του Δημήτρη Κωνσταντακόπουλου
Οι περισσότεροι επιστήμονες υποστηρίζουν ότι υπάρχει ακόμα λίγος χρόνος για να αντιστραφεί η κλιματική αλλαγή- αυτή είναι και η επίσημη θέση του IPCC, του Διακυβερνητικού Πάνελ για την Κλιματική Αλλαγή του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών. Όχι όλοι οι επιστήμονες όμως.
Αίσθηση προκάλεσε στη Βρετανία ένα νέο βιβλίο που κυκλοφόρησε τώρα, αμέσως μετά τον πρωτοφανή καύσωνα και τις μεγάλες πυρκαγιές που σημειώθηκαν σε αυτή τη χώρα και εν αναμονή εβδομάδων έντονης ξηρασίας που προβλέπεται να ακολουθήσει. Φέρει την υπογραφή του ηφαιστειολόγου Bill McGuire, επίτιμου καθηγητή Γεωφυσικών και Κλιματικών Κινδύνων στο University College του Λονδίνου και πρώην μέλους της Ομάδας Εργασίας για τους Φυσικούς Κινδύνους της βρετανικής κυβέρνησης.
Οι καύσωνες είναι μόνο η αρχή. Περάσαμε το σημείο αντιστροφής και πρέπει να δούμε τι θα κάνουμε, υποστηρίζει ο συγγραφέας που τονίζει ότι πρέπει να αναγνωρίσουμε πόσο άσχημα είναι τα πράγματα, προτού μπορέσουμε να αποτρέψουμε μια παγκόσμια καταστροφή.
O τίτλος του βιβλίου είναι «Θερμοκήπιο Γη», ένας όρος που εισήχθη και έγινε viral με το συλλογικό έργο 15 κλιματικών επιστημόνων πριν από τέσσερα χρόνια.
Έχουμε αγνοήσει, υποστηρίζει ο ΜcGuire, για πάρα πολύ χρόνο, τις σαφείς προειδοποιήσεις για το ότι οι εκπομπές άνθρακα στην ατμόσφαιρα θερμαίνουν επικίνδυνα τη Γη. Τώρα θα πληρώσουμε το τίμημα με τη μορφή καταιγίδων, πλημμυρών, ξηρασιών και καυσώνων που θα ξεπερνάνε εύκολα τα τωρινά ακραία σημεία.
Δυστυχώς, υποστηρίζει ο επιστήμονας, έχουμε ξεπεράσει το κρίσιμο σημείο και δεν υπάρχει πια περίπτωση να αποφύγουμε μια επικίνδυνη γενική κλιματική κατάρρευση. Στο μέλλον θερμοκρασίες πάνω από 50 βαθμούς Κελσίου θα γίνουν συνηθισμένες στους τροπικούς, τα καλοκαίρια στις περιοχές με εύκρατο κλίμα θα είναι περίοδοι διαρκούς ζέστης και οι ωκεανοί θα γίνουν ζεστοί και όξινοι. Ένα παιδί που γεννήθηκε το 2020 θα αντιμετωπίσει έναν κόσμο πολύ πιο εχθρικό από τους παππούδες του.
Οι περισσότεροι πάντως κλιματολόγοι διαφωνούν με αυτή την άποψη και υποστηρίζουν ότι έχει μείνει ακόμα λίγος χρόνος για να πραγματοποιηθούν ουσιαστικές μειώσεις των εκπομπών αερίων θερμοκηπίου. Με μία ταχεία μετάβαση σε μηδενική ισορροπία άνθρακα μπορούμε να πετύχουμε, εκτιμούν, τη διακοπή της υπερθέρμανσης του πλανήτη.
Μιλώντας στον Guardian, ο McGuire υποστήριξε ότι «πολλοί άνθρωποι που δουλεύουν πάνω στο κλίμα, λένε ένα πράγμα δημοσίως και κάτι πολύ διαφορετικό ιδιωτικώς… Αυτό εγώ το ονομάζω κλιματικό κατευνασμό και πιστεύω ότι το μόνο που κάνει είναι να χειροτερεύει την κατάσταση. Ο κόσμος πρέπει να μάθει πόσο άσχημα είναι τα πράγματα, αλλιώς δεν έχουμε ελπίδα να αντιμετωπίσουμε την κρίση».
Ο γράφων είχε πάντως μια ανάλογη εμπειρία συζητώντας προ ετών με έναν από τους θεωρούμενους ως καλύτερους οικονομολόγους της Γαλλίας, που μου είπε ότι ο ίδιος πιστεύει ότι έχουμε περάσει το όριο μη αντιστροφής της κλιματικής αλλαγής. Δεν διατύπωσε όμως ποτέ την άποψη αυτή στα γραπτά του.
Ενδεχομένως, ένας λόγος που δεν διατυπώνονται τέτοιες απόψεις από όσους τις έχουν είναι και ο φόβος τους ότι μια τέτοια διαπίστωση θα οδηγήσει σε παράλυση και παραίτηση και όχι σε δράση. Οι κλιματολόγοι δεν είναι άλλωστε πολιτικοί και ενίοτε δυσκολεύονται να βρουν τον δρόμο από τις εξισώσεις της επιστήμης τους σε έναν αποτελεσματικό δημόσιο λόγο.
Για να δείξει πόσο γρήγορα εξελίσσονται τα πράγματα, ο McGuire ανέφερε ότι ολοκλήρωσε τη συγγραφή του βιβλίου του στα τέλη του 2021 και περιέλαβε σε αυτό πολλά από τα ρεκόρ υψηλών θερμοκρασιών που έχουν σημειωθεί στον πλανήτη. Ώσπου να τυπωθεί όμως πολλά από αυτά έσπασαν από καινούρια! Μεταξύ αυτών και το ρεκόρ υψηλής θερμοκρασίας στην ανατολική Αγγλία των 40,3 βαθμών Κελσίου (το προηγούμενο ρεκόρ, 38,7 βαθμοί είχε σημειωθεί στο Κέιμπριτζ το 2019).
Η Πυροσβεστική του Λονδίνου αναγκάστηκε να αντιμετωπίσει «μεγα-πυρκαγιές» ακόμα και μέσα στην ευρεία περιοχή της βρετανικής πρωτεύουσας, που κατέστρεψαν 16 σπίτια στο Wennington του Ανατολικού Λονδίνο, δίνοντας μάχη ακόμα και για να σώσει τον ίδιο τον πυροσβεστικό σταθμό.
Αλλά οι άγριες πυρκαγιές με ένταση χωρίς προηγούμενο εκδηλώθηκαν ήδη φέτος στην Ευρώπη, τη Βόρειο Αμερική και την Αυστραλία. Καθημερινά έρχονται εξάλλου ειδήσεις για τις επιπτώσεις που έχει ήδη η κλιματική αλλαγή στους πιο διαφορετικούς τομείς ανθρώπινης δραστηριότητας, από τις μωβ μέδουσες που εμφανίστηκαν παρ’ ημίν, έως τα προβλήματα της γεωργίας στη Νότιο Ευρώπη (https://www.amna.gr/home/article/663866/) και τους φόβους που εκφράζονται για διαταραχή του συστήματος μεταφορών στην Ευρώπη, λόγω της μεγάλης πτώσης της στάθμης του Ρήνου. «Οι φωτιές στην Ελλάδα είναι μια τρομερή προειδοποίηση», έγραφαν πριν από ένα χρόνο οι New York Times (https://www.nytimes.com/2021/08/27/opinion/greece-fires-climate-change.html).
Σύμφωνα με τον Βρετανό ηφαιστειολόγο, όσο προχωράμε στο 2022, «γίνεται σαφές ότι ήδη ζούμε σε ένα διαφορετικό κόσμο που σύντομα θα γίνει αγνώριστος για τον καθένα μας». Οι αλλαγές αυτές καταδεικνύουν την ταχύτητα με την οποία η αύξηση της παγκόσμιας μέσης θερμοκρασίας οδηγεί σε ακραία καιρικά φαινόμενα.
«Κοιτάξτε το τι συμβαίνει ήδη σε έναν κόσμο με αύξηση θερμοκρασίας μόνο λίγο πάνω από τον ένα βαθμό (εν σχέσει με την προβιομηχανική εποχή). Το κλίμα χειροτερεύει πολύ ταχύτερα από ό,τι προέβλεπαν τα πρώτα κλιματικά μοντέλα. Αυτό δεν αναμενόταν».
Στη συνάντηση της Γλασκώβης για το κλίμα πέρυσι (Cop26), συμφωνήθηκε ότι πρέπει να καταβληθεί κάθε προσπάθεια να περιορισθεί η άνοδος της παγκόσμιας θερμοκρασίας στον 1,5C, κάτι για το οποίο υπολογίζεται ότι οι παγκόσμιες εκπομπές αερίων θερμοκηπίου πρέπει να περιορισθούν κατά 45% έως το 2030. Τίποτα όμως δεν δείχνει ότι τα κράτη του κόσμου είναι διατεθειμένα να ακολουθήσουν τις πολιτικές που θα οδηγούσαν σε κάτι τέτοιο (και αυτό επιδεινώθηκε μετά τον πόλεμο στην Ουκρανία και τους πολέμους κυρώσεων και αντικυρώσεων).
«Στον πραγματικό κόσμο αυτοί οι στόχοι δεν θα επιτευχθούν», λέει ο McGuire. «Είμαστε σε πορεία, με τις σημερινές πολιτικές, για αύξηση των εκπομπών κατά 14% έως το 2030», αντί για την απαιτούμενη μείωση κατά 45% (εντελώς τζάμπα δηλαδή, αν όχι ανοιχτή παραπλάνηση, οι διεθνείς διασκέψεις και η ρητορεία των πολιτικών). Αυτό σημαίνει αύξηση της παγκόσμιας θερμοκρασίας κατά 1,5οC σε λιγότερο από μία δεκαετία.
Οι συνέπειες; Οτιδήποτε πάνω από τον 1,5οC θα σημάνει έντονη ζέστη το καλοκαίρι, ακραία ξηρασία, καταστρεπτικές πλημμύρες, μειωμένες γεωργικές αποδόσεις, παγετώνες και πάγους που θα λειώνουν με ταχύτητα και άνοδο της στάθμης των θαλασσών. Αν η θερμοκρασία ανέβει πάνω από 2οC θα απειλήσει σοβαρά τη σταθερότητα της παγκόσμιας κοινωνίας, υπογραμμίζει ο McGuire που τονίζει ότι αν εξετάσουμε τις πιο αισιόδοξες υποσχέσεις για περιορισμό εκπομπών που έδωσαν τα κράτη στον Cop26, ο κόσμος είναι σε πορεία αύξησης της θερμοκρασίας στους 2,4οC έως 3οC.
Γι’ αυτό και ο McGuire προτείνει αντί να προσπαθήσουμε να αντιστρέψουμε την κλιματική αλλαγή, να επιχειρήσουμε να την επιβραδύνουμε και να πάρουμε μέτρα προστασίας από τις επιπτώσεις της, ώστε τουλάχιστον, να είναι μεν χειρότερες οι μέρες που θα ‘ρθουν, αφού δεν γίνεται αλλιώς, αλλά να αποφύγουμε τον πλήρη κατακλυσμό και την κατάρρευση της ανθρωπότητας.
Το πρόβλημα βέβαια είναι ότι, ακόμα και αν θέσει η ανθρωπότητα τέτοιες επιδιώξεις, αντί του στόχου της πλήρους αντιστροφής της κλιματικής αλλαγής και πάλι θα δυσκολευτεί να υπερβεί τις βαθιές δομικές αιτίες που την εμποδίζουν να λάβει οποιοδήποτε σοβαρό μέτρο. Τα εμπόδια αυτά είναι η ύπαρξη και η ισχύς τεράστιων οικονομικών συμφερόντων που αντιτίθενται στη λήψη μέτρων που θα τα θίξουν, η απάθεια των ανθρώπων και των κοινωνιών, η γενική δομή κοινωνικών και διεθνών σχέσεων, αλλά και ένας πολιτισμός, που δεν φαίνεται συμβατός με την αντιμετώπιση φαινομένων και απειλών τέτοιας κλίμακας, όπως η κλιματική αλλαγή και άλλα, που εμφανίζονται τώρα ως απόρροια των παραγωγικών δυνάμεων και τεχνολογιών που ανέπτυξε η ανθρωπότητα μετά το 1945, της κοινωνικής δομής της και της πολιτιστικής της συγκρότησης.
(*) Ο Δημήτρης Κωνσταντακόπουλος είναι δημοσιογράφος
ΑΠΕ-ΜΠΕ
