Ενημερωτικό σημείωμα:
Κάθε κράτος, κάθε πόλη και χωριό, κάθε άνθρωπος και τόπος γράφει την ιστορία του, που δεν είναι άλλη από τη δράση, τις εξελίξεις, τις μεταβολές, τα γεγονότα και τα περιστατικά που συμβαίνουν κατά την διάρκεια του χρόνου και της ζωής.
Όταν όμως το σύνολο αυτών των γεγονότων, των συμβάντων και των περιστατικών, που συνθέτουν την ιστορία δεν γραφτούν στο χαρτί περνούν κατ’ ανάγκη στην άγραφη ιστορία. Δηλαδή στην από στόμα σε στόμα και από γενιά σε γενιά παράδοση, για να καταλήξουν στον μύθο και στη συνέχεια, μέσα στο πέρασμα του χρόνου να ξεχαστούν και να χαθούν. Και έτσι, οι νεότεροι δε θα γνωρίζουν τίποτα το σίγουρο για τη ζωή και την δραστηριότητα των προγόνων τους, ούτε γι’ αυτά που συνέβησαν στον τόπο τους, που τόση αξία έχουν, γιατί οι γνώσεις αυτές του παρελθόντος, είναι η εμπειρία που διδάσκει και καθοδηγεί για να αποφεύγουμε τις κακοτοπιές και να προχωράμε με εμπιστοσύνη και σιγουριά προς το μέλλον.
Για τους λόγους λοιπόν αυτούς, αλλά και επειδή θα ήταν μεγάλη παράλειψη, θα ήταν ακατανόητο και άδικο να μη γνωρίζουμε την ιστορία του τόπου μας, ξεκινώ μια προσπάθεια με τη συγγραφή άρθρων ώστε κατά κάποιο τρόπο να καλύψω το κενό που υπάρχει.
Είναι γεγονός ότι, αν η ιστορία αυτή γραφόταν λίγα χρόνια νωρίτερα, θα ήταν πιο ενημερωμένη και περισσότερο διαφωτιστική όσον αφορά το παρελθόν. Γιατί οι πληροφορίες θα προέρχονταν από τους παλιότερους συγχωριανούς που είχαν ζήσει τα περιστατικά ή που θα τα είχαν καθάρια στη μνήμη τους. Όμως σχεδόν όλοι έφυγαν από τη ζωή και τα γεγονότα άρχισαν να απομακρύνονται και θα απομακρύνονται συνεχώς για να χαθούν μέσα στον αδηφάγο χρόνο, αν δεν τα προλάβουμε.
Για τη συλλογή ειδήσεων και πληροφοριών στηριζόμενων σε γεγονότα χρειάστηκε κοπιώδης προσπάθεια και πολλές υπήρξαν δυσχέρειες. Παρ’ όλα αυτά δεν δίστασα να επιχειρήσω την συγγραφή διάφορων άρθρων που αφορούν την ιστορία και διάφορα άλλα δρώμενα του χωριού μου και παρ’ όλες τις ανησυχίες μου, έχω την πεποίθηση ότι καλώς έπραξα. Μέσα μου ελπίζω ότι το καλό που θα προκύψει από την προσπάθεια μου αυτή, θα είναι μεγαλύτερο από τις αδυναμίες από τις οποίες είναι πολύ δυνατόν να παρουσιάζουν οι δημοσιεύσεις μου.
Έχω πλήρη συναίσθηση ότι αυτού του είδους η προσπάθεια δεν είναι καθόλου εύκολο πράγμα και η καλή μου πρόθεση δεν είναι αρκετή. Γιατί η έλλειψη πολλών πηγών για πληροφόρηση από πρώτο χέρι και η έλλειψη βιβλίων και επίσημων γραφτών στοιχείων δυσχεραίνουν την προσπάθεια. Ωστόσο θα συνεχίσω να προσπαθώ να μαζέψω τη σκόρπια και μισοξεχασμένη ιστορία του τόπου μου και να σας την παρουσιάζω μέσα από το emvolos.gr.
Στην όλη αυτή προσπάθεια ο αναγνώστης την καλή και ευγενή μου προαίρεση, αλλά και την αγάπη προς το χωριό μου θα συναντήσει. Γι’ αυτό παρακαλώ τους συμπατριώτες μου, για τυχόν ατέλειες η παραλείψεις μου να με κρίνουν με επιείκεια και καλοπροαίρετα.
Πολλές από τις πληροφορίες όσο ήταν δυνατόν διασταυρώθηκαν, αλλά και εκείνες που δεν διασταυρώθηκαν, κατεβλήθει κάθε δυνατή προσπάθεια, ώστε κατά κάποιο τρόπο να φωτίζουν. Κάθε δυνατή προσπάθεια κατεβλήθει επίσης, ώστε ο απλός συγχωριανός που διαθέτει έστω και στοιχειώδη μόρφωση να μπορέσει να διαβάσει τις δημοσιεύσεις μου, για να μάθει όσα περισσότερα γίνεται για τον τόπο του και να συμπληρώσει τις γνώσεις του. Αλλά και εκείνος με μεγαλύτερη μόρφωση και περισσότερες αξιώσεις, να εύρει κάτι, που θα του χρησιμεύσει.
Και επειδή η κάθε τέτοιου είδους ιστορία, δεν θα πρέπει να είναι λογιστική απαρίθμηση των γεγονότων και των περιστατικών, ο αναγνώστης θα συναντήσει σε μερικές δημοσιεύσεις μου, όπου και όσο οι περιπτώσεις το επιτρέπουν, γενικότητες, σχόλια, παραινέσεις, συμπεράσματα και καλοπροαίρετη κριτική.
Πολλά από τα γεγονότα που αναφέρονται στο κοντινό παρελθόν και στη σύγχρονη περίοδο είναι φυσικό να είναι γνωστά σε πολλούς μιας κάποιας ηλικίας. Πρέπει όμως και εκείνα τα γεγονότα να αναφερθούν για να πληροφορηθούν οι νεότεροι και οι μεταγενέστεροι να μάθουν τις ρίζες τους, για να μη χαλαρωθεί ο συνδετικός κρίκος που ενώνει τους προγόνους με τους απογόνους, ώστε να διατηρηθεί έτσι η μνήμη της διαδρομής μας μέσα στο χρόνο άσβεστη.
Τέλος επιθυμώ να σας ενημερώσω ότι πολλά στοιχεία τα αντλώ από το χειρόγραφο αρχείο μου που διατηρώ με προσοχή εδώ και 35 χρόνια περίπου. Τα στοιχεία αυτά τα συγκέντρωσα έπειτα από συζητήσεις με διάφορους συγχωριανούς μου πρόσφυγες από τη Μικρά Ασία, μεταξύ το οποίων ήταν ο θείος μου Ανανίας Κεφαλάς, ο Λουκάς Δερές, ο παππούς μου Ισαάκ Τσομελίδης και ο Γιώργος Κοσκερίδης. Δυστυχώς όλοι οι προαναφερόμενοι εδώ και πολλά χρόνια έχουν φύγει από τη ζωή, οι διηγήσεις τους όμως έχουν μείνει αποτυπωμένες στο χαρτί και από την πλευρά μου αναγνωρίζω ότι όλοι αυτοί υπήρξαν πολύτιμοι συνεργάτες μου.
Ξεκινάμε λοιπόν με ένα άρθρο που αφορά τη γενετική σύσταση των προσφύγων από τη Μικρά Ασία κατοίκων του Πλατέος Ημαθίας.
Η γενετική σύσταση των προσφύγων από τη Μικρά Ασία κατοίκων του Πλατέος Ημαθίας
Λίγα ιστορικά στοιχεία
Από το 800 π.Χ. οι Έλληνες αποίκησαν τα Δυτικά παράλια της Μικράς Ασίας και αργότερα εξαπλώθηκαν ανατολικά στα ενδότερα και βορειότερα στην ακτογραμμή της Μαύρης Θάλασσας. Αυτός ακριβώς ο αποικισμός υπήρξε η αιτία του εξελληνισμού πολλών αυτόχθονων πληθυσμών της Εγγύς Ανατολής.
Η Καππαδοκία μετά από τους ολέθριους μιθριδατικούς πολέμους του 1ου π.Χ. αιώνα με απόφαση του Ρωμαίου αυτοκράτορα Τιβέριου κατά τον 1ο μ.Χ. αιώνα γίνεται επαρχία της Ρωμαϊκής αυτοκρατορίας. Κατά τη διάρκεια της Ρωμαϊκής αυτοκρατορίας εμφανίζονται πόλεις με νέα ονόματα, που αργότερα έγιναν γνωστές ως έδρες Ορθόδοξων επισκόπων όπως ο Παρνασσός, η Ναζιανζός, η Νύσσα, η Αράβισσος.
Στις προαναφερθείσες πόλεις η συντριπτική πλειοψηφία των κατοίκων μιλούσε πλέον την Ελληνική γλώσσα. Σύμφωνα με τον σοφιστή Φιλόστρατο κατά τον 3ο μ.Χ. αιώνα οι ομιλούντες την Ελληνική γλώσσα πρόφεραν μάλλον παχιά τα σύμφωνα και μπέρδευαν τα φωνήεντα.
Κατά τον 3ο και 4ο αιώνα ο χριστιανισμός είχε ήδη διαδοθεί και εδραιωθεί εκτός των άλλων και στους κατοίκους της Καππαδοκίας. Ήταν η εποχή που στην Καππαδοκία η χριστιανική παιδεία είχε τεράστια ανάπτυξη, με αποτέλεσμα η Καππαδοκία να έχει καταστεί σημείο αναφοράς για τον χριστιανισμό ανατολής και δύσης. Μεγάλες προσωπικότητες αναδύθηκαν τότε και λάμπρυναν τον Χριστιανισμό και τα γράμματα, όπως ο Γρηγόριος ο θαυματουργός από την Νεοκαισάρεια, ο Αλέξανδρος, ο Φιρμιλιανός από την Καισάρεια, ο Βασίλειος ο Μέγας από την Καισάρεια, ο αδελφός του Γρηγόριος επίσκοπος Νύσσης, ο Γρηγόριος από τη Ναζιανζό και πολλοί άλλοι κληρικοί και λαϊκοί.
Ο Πόντος αποικήθηκε από ΄τους Έλληνες τον 8ο π.Χ. αιώνα όπου και ίδρυσαν την Σινώπη, ενώ αργότερα τις πόλεις Τραπεζούντα, Κερασούντα, Αμισού (Σαμψούντα), Τρίπολης και άλλες πολλές.
Ο Πόντος υπήρξε ένα από τα πιο σημαντικά τμήματα του Ελληνισμού και οι κάτοικοί του διατήρησαν ακλόνητη την Ελληνική τους συνείδηση, την πίστη τους, ενώ διατήρησαν μέχρι τις μέρες μας τα προγονικά τους ήθη, έθιμα και παραδόσεις.
Σημαντικοί Έλληνες του Πόντου υπήρξαν ο Ηρακλείδης ο Ποντικός αρχαίος Έλληνας αστρονόμος και φιλόσοφος, οι μαθηματικοί από τη Σαμψούντα 2ος αι. π.Χ. Δημήτριος και Διονυσόδωρος, Στράβωνας ο Αμάσειος 64 π.Χ. Ιστορικός και Γεωγράφος, Άγιος Αθανάσιος ο Αθωνίτης 930 μ.Χ. από την Τραπεζούντα και πολλοί άλλοι που ανέδειξαν τον Ελληνισμό και την Ορθοδοξία.
Η διάδοση λοιπόν της Ελληνικής γλώσσας και της Ορθοδοξίας ήταν η αιτία που οι κάτοικοι της Καππαδοκίας και του Πόντου διατήρησαν ακλόνητη την Ελληνική τους ταυτότητα, με αποτέλεσμα να παραμείνουν διαχωρισμένοι από τους πέριξ τους υπόλοιπους πληθυσμούς.
Πριν την Μικρασιατική καταστροφή οι Έλληνες της Μικράς Ασίας ήταν περισσότεροι από 2.000.000 εκατομ. κατοίκους. Με την Συνθήκη της Λωζάνης που υπέγραψαν η Ελλάδα και η Τουρκία πραγματοποιήθηκε η υποχρεωτική ανταλλαγή πληθυσμών. Έτσι 300.000 χιλ. Μουσουλμάνοι έφυγαν για την Τουρκία και 700.000 χιλ. Έλληνες πρόσφυγες από τη Μικρά Ασία εγκαταστάθηκαν στη Μακεδονία και στη Δυτική Θράκη.
Η επιστημονική έρευνα
Μια από τις 1047 κοινότητες όπου εγκαταστάθηκαν πρόσφυγες κυρίως από την Καππαδοκία ήταν και ο τόπος μας το Πλατύ Ημαθίας. Την γενετική σύσταση των προσφύγων κατοίκων του Πλατέος Ημαθίας μελέτησαν οι Tills και συν.*1
Τα παρακάτω που θα ακολουθήσουν αποτελούν δημοσίευση του καθηγητή Γενετικής του τμήματος Βιολογίας του ΑΠΘ κ. Κωνσταντίνου Τριανταφυλλίδη και μεταφέρονται εδώ αυτούσια:
«Ο Tills και συν πήραν για την γενετική ανάλυση δείγματα αίματος από 1083 άτομα, τα 2/3 του πληθυσμού. Η μελέτη δειγμάτων έγινε στο Εργαστήριο της Βιολογικής Ανθρωπολογίας, του Βρετανικού Μουσείου Φυσικής Ιστορίας του Λονδίνου, σε συνεργασία με τον Ελληνικό Ερυθρό Σταυρό. Η μελέτη αφορούσε σε 10 συστήματα ομάδων αίματος (ΑΒΟ, ΜΝSs, Rhesus, P 1, Lutheran, Kell, Duffy, Kidd, Wright και Radin), τρία συστήματα πρωτεϊνών του ορού (απτοσφαιρίνες, τρανσφερίνες και αιμοσφαιρίνες) και 8 ένζυμα των ερυθροκυττάρων (ACPH, AK, ADA, EsD, G6PD, PGM, 6-PGD και RHI). Τα αποτελέσματά τους τα συνέκριναν όπου αυτό ήταν δυνατό με ανάλογα από την ηπειρωτική Ελλάδα, την Τουρκία και τη Βουλγαρία. Η σύγκριση έγινε για κάθε γενετικό σύστημα μεμονωμένα ή για όσο το δυνατόν περισσότερα συστήματα ταυτόχρονα.
Αξιόπιστα συμπεράσματα για τον βαθμό συγγένειας δύο πληθυσμών μπορούν να προκύψουν όταν αυτοί συγκριθούν με βάση αρκετά γενετικά συστήματα. Έτσι ο Tills και συν υπολόγισαν την γενετική απόσταση ανάμεσα στους τέσσερις παραπάνω πληθυσμούς βασιζόμενοι σε 8 γενετικά συστήματα (ABO, MNMSs, Rhesus, απτοσφαιρίνη, όξινη φωσφατάση, 6-φωσφογλυκονική αφυδρογονάση, αδενυλική κινάση και απαμινάση της αδενοσίνης) για τα οποία υπήρχαν διαθέσιμα αποτελέσματα και για τους τέσσερις πληθυσμούς. Χρησιμοποιώντας κατάλληλους μαθηματικούς τύπους υπολόγισαν τις γενετικές αποστάσεις μεταξύ των τεσσάρων πληθυσμών. Από τα αποτελέσματά τους προκύπτει ότι ο προσφυγικός πληθυσμός από το Πλατύ παρουσιάζει μεγαλύτερη γενετική ομοιότητα με τον πληθυσμό της ηπειρωτικής Ελλάδας, μετά με τον τουρκικό πληθυσμό και τη μικρότερη ομοιότητα με το βουλγαρικό πληθυσμό.
Η συχνότητα των φορέων της β Μεσογειακής και της δρεπανοκυτταρικής αναιμίας καθώς και της ανεπάρκειας γλυκοζο-6-φωσφορικής αφυδρογονάσης μελετήθηκαν σε 410 άτομα από την περιοχή του Πόντου (Τραπεζούντα, Σάντα, Καύκασο, Αμισό, Νικόπολη και Κερασούντα) από τους Σινάκο και συν (1975) στην Α’ Παθολογική Κλινική του ΑΠΘ υπό την διεύθυνση του καθηγητή Δ Βαλτή. Διαπιστώθηκε χαμηλή συχνότητα τόσο της ανεπάρκειας G-6-PD (2%) όσο και των φορέων της β-Μεσογειακής αναιμίας (3,7%) ενώ βρέθηκε μόνο ένα άτομο με Hb-S. Η κατανομή των φορέων της β-ΜΑ ήταν ανομοιογενής και σχετίζεται με την τοπογραφία της ελονοσίας της περιοχής από την οποία μετανάστευσαν.» -Τέλος αυτούσιας αναδημοσίευσης-
Σε αυτό το σημείο επιθυμώ να τονίσω ότι δεν γνωρίζω τον ακριβή χρόνο κατά τη διάρκεια του οποίου πάρθηκαν τα αιματολογικά δείγματα από τους 1083 κατοίκους του Πλατέος. Με πάσα επιφύλαξη όμως αναφέρω ότι ίσως η αιματολογική δειγματοληψία έγινε κατά τις αρχές τις δεκαετίας του 1970.
Το συμπέρασμα της έρευνας είναι ότι ο προσφυγικός πληθυσμός από το Πλατύ παρουσιάζει μεγαλύτερη γενετική ομοιότητα με τον πληθυσμό της ηπειρωτικής Ελλάδας, μετά με τον τουρκικό πληθυσμό και τη μικρότερη ομοιότητα με το βουλγαρικό πληθυσμό. Που οφείλεται όμως η δευτερευόντως ομοιότητα με τον τουρκικό πληθυσμό;
Όπως γράφει ο Παντελής Μ. Κοντογιάννης στο βιβλίο του με τίτλο «ΓΕΩΓΡΑΦΙΑ ΤΗΣ ΜΙΚΡΑΣ ΑΣΙΑΣ» (πρώτη έκδοση Αθήνα 1921), στη Μικρά Ασία κατοικούσαν κυρίως Τούρκοι και Έλληνες. Επίσης σημαντική παρουσία είχαν οι Εβραίοι, οι Αρμένιοι και οι Λεβαντίνοι απόγονοι των Φράγκων. Επίσης στο βιβλίο αναφέρεται ότι κάθε Μωαμεθανός άσχετα με την καταγωγή του θεωρούταν Τούρκος.
Πολλοί Έλληνες για να γλυτώσουν τα διάφορα δεινά είχαν εξισλαμισθεί, ενώ από την άλλη πλευρά υπήρχαν και οι γενίτσαροι που είχαν ελληνικό αίμα αλλά και οι ίδιοι πίστευαν πως ήταν Τούρκοι. Ο αριθμός όλων προαναφερομένων παραμένει άγνωστος. Σήμερα όμως με εξετάσεις DNA που κάνουν κάτοικοι της Τουρκίας για να μάθουν την καταγωγή τους, αποδεικνύεται ότι η πλειονότητα αυτών έχει Ελληνική, ή Αρμενική ή Ιρανικοί καταγωγή. Μια άλλη μερίδα είναι μιγάδες, ενώ η Μογγολική καταγωγή (πραγματικοί Τούρκοι) είναι ελάχιστη. Μπορείτε να επισκεφθείτε την παρακάτω διεύθυνση για να δείτε πως αντιδρούν οι Τούρκοι που μαθαίνουν την καταγωγή τους μετά από εξετάσεις DNA που πραγματοποιούν: https://www.youtube.com/watch?v=Lq0PlLNuZEo
Έτσι προφανώς εξηγείται η δευτερευόντως ομοιότης των κατοίκων του Πλατέος με κατοίκους της σημερινής Τουρκίας. Σύμφωνα με πολλούς μελετητές Έλληνες και ξένους, πολλοί Έλληνες της Μικράς Ασίας κατά την Μικρασιατική καταστροφή ασπάσθηκαν των Μωαμεθανισμό για να παραμείνουν στις εστίες τους.
Παραπομπές:
- ΚΑΠΠΑΔΟΚΙΑ Περιήγηση στη Χριστιανική Ανατολή – Εκδόσεις ΑΔΑΜ 1991
- ΓΕΩΓΡΑΦΙΑ ΤΗΣ ΜΙΚΡΑΣ ΑΣΙΑΣ υπό Παντελή Μ. Κοντογιάννη – Αθήνα 1921
- ΓΕΝΕΤΙΚΗ ΣΥΣΤΑΣΗ ΤΩΝ ΚΑΤΟΙΚΩΝ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ – Μελέτη του καθηγητή Γενετικής Τμ. Βιολογίας του ΑΠΘ Κωνσταντίνου Τριανταφυλλίδη
- Φωτογραφία : Πλατύ Ημαθίας – Εναέρια φωτογραφία 1995 – Αρχείο Πέτρου Κεφαλά
